Θέλησα να γράψω ένα κείμενο για την τέχνη του χορού, παρά το φόρτο εργασίας αυτής της περιόδου, γιατί έχει στόχο να ξυπνήσει ερωτήματα που αφορούν, αλλά κυρίως απευθύνονται στους ανθρώπους του χώρου μου, αλλά και στον ευρύτερο καλλιτεχνικό χώρο στην Ελλάδα κυρίως. Αυτά τα ερωτήματα δεν μπορούν ή δεν ενδείκνυται να παραταθούν για πολύ ακόμα.
Η ευρωπαϊκή κρίση βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο προβληματισμού των καλλιτεχνών πολλών ειδών τέχνης στο εξωτερικό αλλά και ως ένα βαθμό σημαντικό στην Ελλάδα. Στο χώρο του χορού, προβληματιζόμαστε και ασχολούμαστε με τέτοια υπερεπίκαιρα θέματα, αλλά σε ποιό βαθμό πιστεύουμε ότι η τέχνη που δημιουργούμε μπορεί να προωθήσει αλλαγές; Κυρίως όμως σε ποιό βαθμό συνθέτουμε ένα έργο, και με τί βάθος αντιμετωπίζουμε έναν συνειδητό στόχο (όταν υπάρχει) ώστε να αφυπνίσουμε, να ταρακουνήσουμε, και να προωθήσουμε αλλαγές ως προς το ολοένα και χειρότερο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι; Πόσο η λεγόμενη πολιτικοποιημένη τέχνη συνεχίζει να φέρει τα ταμπού της «κακής», περιγραφικής τέχνης, που στερείται δημιουργικότητας προς χάριν της στράτευσής της στον πολιτικό λόγο;
Και ενώ εμάς (κυρίως εμάς του χώρου του Χορού), μας απασχολούν ακόμη (ή δε μας απασχολούν καν), αυτά τα χρόνια ερωτήματα, ο Artur Zmijewski, πασίγνωστος εικαστικός καλλιτέχνης, φωτογράφος και σκηνοθέτης , επιμελητής της 7ης Μπιενάλε που θα γίνει στο Βερολίνο, λέει στην πρώτη επίσημη έκδοση της Μπιενάλε, με τον χαρακτηριστικό τίτλο Forget Fear («Ξεχάστε τον φόβο»), «αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο είναι η τέχνη που διαθέτει τα εργαλεία της, τον χρόνο και τις δυνάμεις της στην επίλυση των οικονομικών προβλημάτων της εκπτωχευμένης πλειοψηφίας». Ο Zmijewski επέλεξε την καλλιτεχνική κολεκτίβα Voina (που το όνομά της σημαίνει «πόλεμος»), μια ομάδα τέχνης του δρόμου, που η δράση της στρέφεται ενάντια στις ρωσικές αρχές και συχνά συνοδεύεται από ομάδες πολιτικών ακτιβιστών. Οι καλλιτέχνες της ομάδας αυτής έχουν πολλές φορές συλληφθεί για τη δράση τους από τη ρωσική αστυνομία, ενώ είναι αμφίβολο αν ένα μέλος τους θα μπορέσει να παραστεί στο Βερολίνο, αφού λόγω δικαστικών εκκρεμοτήτων τού έχει απαγορευθεί η έξοδος από τη Ρωσία. Ο κύριος λόγος επιλογής της ομάδας ως συν-επιμελήτριας ήταν το γεγονός ότι «η κολεκτίβα παρεμβαίνει άμεσα στην πολιτική, κάτι που δεν κάνει καμία άλλη καλλιτεχνική ομάδα στην Ευρώπη. Είναι απόλυτα μοναδικοί», δήλωσε ο Zmijewski. Οι 7000 αιτήσεις συμμετοχής στη Μπιενάλε όχι μόνο ενίσχυσαν την επιλογή του Zmijewski να δημιουργήσει ένα έντονο πολιτικοποιημένο πλαίσιο, αλλά απέδειξαν ότι οι καλλιτέχνες δεν έχουν τέτοια ταμπού και είναι έτοιμοι να δημιουργήσουν «στρατευμένα», (βέβαια όχι με την ίδια έννοια που ο όρος «στρατευμένη τέχνη» χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν).
Ποιά η θέση λοιπόν των Ελλήνων καλλιτεχνών, κυρίως του χώρου του Χορού, αλλά και των άλλων μορφών τέχνης απέναντι στην κοινωνικοπολιτική δραστηριοποίηση των ευρωπαίων καλλιτεχνών; Βεβαίως η διάθεση για επικοινωνία και συνεργασία που καλλιεργείται το τελευταίο διάστημα, εμπεριέχει την έννοια της κοινωνικοπολιτικής δραστηριοποίησης εν μέρη, αλλά αρκετά έμμεσα και αδύναμα θα έλεγα. Περισσότερο αφορά στην πολιτιστική δραστηριοποίηση, στη βελτίωση της επικοινωνίας των καλλιτεχνών μεταξύ τους καθώς και προσπάθειες διεύρυνσης του κοινού του χώρου του χορού. Όλα τα παραπάνω θετικά και ουσιαστικά! Μα στους καιρούς μας, η προσωπική μου άποψη είναι ότι, αν και σημαντικά, είναι «κουτσά», ανεπαρκή. Όταν έχει πιάσει φωτιά το σπίτι, δε φτάνει η ομάδα να ξέρει να συνεργάζεται καλά ώστε μεθοδικά να το σβήσει σύντομα και ανώδυνα. Πρέπει να έχει και την ισχυρή θέληση να το σβήσει! Το “Εγώ” γίνεται “Εμείς” όταν υπάρχει ισχυρός κοινός Στόχος, ισχυρό κοινό Πρόβλημα προς επίλυση. Και στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως, υπάρχει Οξύ Πρόβλημα!
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ένας από τους λόγους που θέλησα να φτιάξω τα δύο τελευταία έργα, «To στρώμα» και την «Κρυμμένη στους Ελαιώνες», (το τελευταίο έκανε πρεμιέρα στις 27 Ιουνίου στο Φεστιβάλ Αθηνών), ήταν καταρχάς ο προβληματισμός και η αγωνία μου για το σημερινό πολιτικοοικονομικό γίγνεσθαι. Έπειτα, ήθελα να κατανοήσω τί συνέβαινε δύο αιώνες σχεδόν πίσω, ψάχνοντας για αίτια προγενέστερα. Διαβάζοντας γεννήθηκε αυτό το φλεγόμενο «πρέπει», «οφείλω», «έχω καλλιτεχνική ανάγκη μα και χρέος μαζί» (και η συνειδητοποίηση του χρέους αναζωπυρώνει την καλλιτεχνική ανάγκη) να δημιουργήσω στο πλαίσιο της θεώρησης του Zmijewski. Αλλά όλα τα «πρέπει» δεν έχουν ποτέ αξία και ουσιαστικό αποτέλεσμα αν δεν είναι προϊόντα μιας διαδικασίας γνώσης και συνειδητοποίησης της πραγματικότητας, αλλά επιβολής ενός εξωτερικού παράγοντα.
Info:
Η Μαρία Γοργία είναι αριστούχος απόφοιτος της Κρατικής Σχολής Χορού (ΚΣΟΤ 1992). Σπούδασε με υποτροφία της ΚΣΟΤ στη Χορογραφία, Χορολογία, Αισθητική και Σύγχρονο Χορό στο Laban Centre (City University). Έχει αποσπάσει το 3ο Βραβείο Χορογραφίας (Διαγωνισμός Νέων Χορογράφων – Ηρώδειο 1992). Με την ομάδα της Αμάλγαμα έχει δημιουργήσει 16 χορογραφίες και 12 παραγωγές, ενώ έχει δημιουργήσει χορογραφίες και για έργα άλλων καλλιτεχνών. Έχει διδάξει χορογραφία, σύγχρονο χορό και χορολογία στην Κατεύθυνση Χορού του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και στο τμήμα χορού του Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδος.