Άνοιξε για το κοινό η μονογραφική δοκιμιακή έκθεση Free from what της Μαρίας Παπανικολάου που διοργανώνεται από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στην Υπηρεσιακή Αυλή στο πλαίσιο του καλοκαιρινού εικαστικού προγράμματος του annexM υπό την επιμέλεια της Άννας Καφέτση.
Η Μαρία Παπανικολάου, μια από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες της νεότερης γενιάς με έδρα την Αθήνα, σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γλυπτική στην Βασιλική Ακαδημία Τεχνών της Ολλανδίας και στη συνέχεια στο Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ, από όπου έλαβε το διδακτορικό της το 2022. Στο καλλιτεχνικό της έργο συνδυάζει γλυπτική, φωτογραφία, βίντεο και περφόρμανς επιχειρώντας να διερευνήσει ένα θέμα που την απασχολεί από τις πρώτες σπουδές της στη Νομική Σχολή: τον περιορισμό της ελευθερίας, τη φυλάκιση, τον εγκλεισμό, αλλά και τη δυνατότητα απόδρασης και υπέρβασης των ορίων.
Η έκθεση ‒πρώτη ατομική της Μαρίας Παπανικολάου στην Ελλάδα‒ περιλαμβάνει 6 νέες παραγωγές που σχεδιάστηκαν ειδικά για τον εναλλακτικό χώρο της Υπηρεσιακής Αυλής. Παρουσιάζονται μινιμαλιστικές in situ παρεμβάσεις, γλυπτικές και οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις και προβολές, σε μια αδιόρατα διαλογική μεταξύ τους σχέση δημιουργώντας ένα χαμηλόφωνο στοχαστικό σύμπαν. Την ενότητα των έργων συμπληρώνει η δίωρη ομιλία-performance με τίτλο Κίνητρο, την οποία η καλλιτέχνις θα παρουσιάσει αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της έκθεσης.
Σχολιάζοντας τα έργα της, η καλλιτέχνις αναφέρει: «Χρησιμοποιώ την έννοια της απόδρασης ως ένα εννοιολογικό εργαλείο, το οποίο λειτουργεί σαν άξονας στην παραγωγή των έργων. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας χιλιάδες άνθρωποι έχουν προσπαθήσει να ξεφύγουν από τη σκλαβιά, τον πόλεμο, τη φτώχεια, τα απολυταρχικά καθεστώτα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και κάθε είδους φυλακές. Στην Ιστορία της Τέχνης βλέπουμε συχνά τον έγκλειστο να παρουσιάζεται ως παθητικό θύμα που εγείρει τον οίκτο και τη συμπάθειά μας. Η καλλιτεχνική μου παραγωγή στηρίζεται αντιθέτως σε μια σειρά πειραματισμών που αποσκοπούν στην παρουσίαση του ανθρώπου ως το δημιουργικό εκείνο υποκείμενο που εφευρίσκει τρόπους απόδρασης, ικανοποιώντας το βασικό του ένστικτο για ζωή και ελευθερία.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Τα τελευταία χρόνια με απασχολεί ιδιαίτερα η συνθήκη εκείνη κατά την οποία ένα καταφύγιο μετατρέπεται σε ένα περιβάλλον εγκλωβισμού. Τα έργα μου αποτελούν προτάσεις διάρρηξης των δεσμών που μπορεί να καθηλώνουν τον καθένα ή την καθεμιά από εμάς σε διαφορετικές καταστάσεις ανελευθερίας.
Την κατάσταση αυτή της ανατροπής μιας συνθήκης ασφάλειας και τη συνειδητοποίησή της μελετώ στα έργα της έκθεσης κυρίως μέσα από την άγκυρα, ένα διαχρονικό και πανανθρώπινο εργαλείο. Από όλα τα είδη αγκυρών τα οποία μελέτησα, μου έκαναν εντύπωση οι λίθινες άγκυρες, οι οποίες υπάρχουν σε αρχαιολογικά μουσεία της χώρας, ονομάζονται άγκυρες-βάρη, και η κατασκευή τους βασίζεται σε μια απλή σχεδιαστική προσέγγιση ενός βαριδίου».
Όπως επισημαίνει η επιμελήτρια της έκθεσης: «Η κρυπτική φράση του τίτλου Free from what [ελεύθερη/ος/οι από τι], μετέωρη ανάμεσα σε ερώτημα και σκεπτική διαπίστωση στο ρηματικό έξεργο της καλλιτέχνιδας, δίνει τον τόνο για να ξεκλειδώσει κανείς τις ποιητικές της αλληγορίες.
Σφιχτοδεμένες, με κομμένα τα σχοινιά τους, πυραμιδοειδείς άγκυρες, όμοιες με ομηρικές πέτρινες ευνές ποντίζονται στον βυθό και ανασύρονται από μεγάλα ενάλια βάθη.
Στο εδραίο τους σχήμα λαμβάνει χώρα μεταφορικά το μεσαίο πέρασμα από την ασφάλεια και σταθερότητα σε μια κατάσταση καθήλωσης και ακινησίας, γεννώντας αντιφάσεις και αμφισημίες, ρήξεις και δράσεις.
Στον χαλαρό κυματισμό του σχοινιού παίρνει μορφή το όνειρο της ελευθερίας.
Στην κλειστή, διφορούμενη επικράτεια της ιδιωτικότητας ήχοι, σιωπές, μια ρωγμή στον τοίχο, ένα πέρασμα φωτός μέσα από σφραγισμένα παράθυρα οπτικοποιούν πτήσεις του νου, φανταστικές απόπειρες και σχέδια διαφυγής πέραν των ορίων».
Από την Πέμπτη 29.6 και κάθε Πέμπτη η καλλιτέχνις θα ξεναγεί το κοινό (19:00-21:00, είσοδος ελεύθερη).
Ομιλία-περφόρμανς Κίνητρο:
Η Μαρία Παπανικολάου θα παρουσιάσει την ομιλία-περφόρμανς Κίνητρο στο Project Room της Υπηρεσιακής Αυλής κατά τη διάρκεια της έκθεσης ως ακολούθως:
Σάββατο 16.9, Σάββατο 30.9, Πέμπτη 5.10, Σάββατο 14.10, Κυριακή 29.10 | 17:00-19:00
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Μαρία Παπανικολάου, Απόπειρες, 2023, Βιντεοστιγμιότυπο, Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας