Μαριλένα Μοραγλή: Φέραμε στη σκηνή το θύμα της ιστορίας

Είναι πάντα πρόκληση να επιλέξεις ένα έργο, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τη δεύτερη παραγωγή μιας νέας και γεμάτης όρεξη θεατρικής ομάδας. Η Ομάδα ΘΕΑΤΡΕΙΣ, μετρώντας ήδη δύο χρόνια δημιουργικής παρουσίας και μια πρώτη επιτυχημένη απόπειρα, βρέθηκε μπροστά στο ερώτημα: ποιο θα ήταν το επόμενο βήμα μας;

Το κριτήριο παρέμεινε το ίδιο: να βρούμε ένα έργο που όχι μόνο να μας ταιριάζει καλλιτεχνικά, αλλά και να έχει κάτι ουσιαστικό να πει. Ανάμεσα σε αμέτρητα κείμενα – σύγχρονα και κλασικά, εύκολα και απαιτητικά, κωμικά και δραματικά – ξεχώρισε «Ο ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ που ΕΡΧΕΤΑΙ…» του J. Β. Pristley. Η πρώτη εντύπωση ήταν πως είναι ένα έργο κλασικό, ένα αστυνομικό δράμα, που δεν έμενε όμως στην αστυνομική ιστορία αλλά είχε σαφείς κοινωνικές προεκτάσεις. Και όσο περισσότερο το διαβάζαμε, τόσο περισσότερο συνειδητοποιούσαμε ότι πίσω από το “σαλονάτο” παρουσιαστικό του υπήρχε μια κραυγή για την κοινωνική αδικία και την αναγκαιότητα της ατομικής ευθύνης που δυστυχώς δεν άλλαξε από το 1945.

Δεν είναι εύκολο να εξηγήσω ποια χορδή χτύπησε μέσα μου αυτό το έργο. Πάντα πίστευα ότι δεν χρειάζεται να είσαι ο υπεύθυνος για τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας στον πλανήτη ή να κρατάς στα χέρια σου κάποιο καταστροφικό “κόκκινο” κουμπί, ή να ορίζεις τη μοίρα των παγκόσμιων δυνάμεων, για να μπορείς να κάνεις τη διαφορά σε αυτό τον κόσμο. Η ζωή μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο ή το χειρότερο από τις μικρές αποφάσεις που παίρνει ο καθένας μας κάθε μέρα.

Η ίδια σκέψη φαίνεται πως βασάνιζε και το συγγραφέα μας. Έχοντας βιώσει τη φρίκη του B΄ παγκόσμιου πολέμου, δείχνει να πιστεύει πως αν οι άνθρωποι του 1912 είχαν προσπαθήσει να μειώσουν την κοινωνική αδικία, είχαν ρίξει μια ματιά στο διπλανό τους, είχαν ακούσει τις εργατικές διεκδικήσεις, είχαν κάνει κάτι για να περιορίσουν τη φτώχια και τη μιζέρια της κατώτερης τάξης, ίσως να είχαν αποφύγει “τη φωτιά, το αίμα και την οδύνη” του 1940. Αν δεν ήταν τόσο σίγουροι ότι ο Τιτανικός τους ήταν “αβύθιστος” κι είχαν φροντίσει να έχουν περισσότερες λέμβους και για τους φτωχούς αντί να φτιάχνουν μεγαλύτερα σαλόνια για τους πλούσιους, ίσως οι “πλούσιοι” να μη είχαν βυθιστεί στα βάθη του ωκεανού μαζί με τους φτωχούς.

Αυτή η σκέψη δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρη. Περίπου 80 χρόνια αργότερα, ένας υπερφίαλος εγωιστικός πολιτισμός έχει κυριαρχήσει και πάλι. Τόση βεβαιότητα ότι το ανθρώπινο είδος μπορεί να ελέγξει τη μοίρα του, αναπτύσσεται σε ύψος και πλάτος, καταλαμβάνει τη φύση, το σύμπαν και παρόλα αυτά είναι τόσο αδύναμο απέναντι σε μια φυσική καταστροφή, τόσο ανασφαλές μέσα του και τόσο ανειλικρινές στις κρίσεις και τις αποφάσεις του.

“Ο Επιθεωρητής Έρχεται” είναι μία οικογενειακή ιστορία. Μία ιστορία που θα μπορούσε να έχει συμβεί στον καθένα και σε κάθε εποχή. Αρκεί αυτός ο “καθένας” να έχει στην εξουσία του κάποιους ανθρώπους, να έχει δύναμη πάνω τους. Γιατί πίσω από την οικογενειακή ιστορία κρύβεται, όπως πάντα, μία ιστορία εξουσίας. Πώς φέρεσαι στους υπαλλήλους σου; Στους ανθρώπους που αγαπάς; Σε αυτούς που λες ότι θέλεις να βοηθήσεις; Και γιατί τους βοηθάς, επειδή το χρειάζονται ή για να δείξεις στον κόσμο ότι νοιάζεσαι, ότι είσαι καλύτερος από τους άλλους; Εκμεταλλεύεσαι την αδυναμία; Δε χάνεις ευκαιρία να δείξεις ποιος είσαι; Είναι πολλά αυτά που έπρεπε να σκεφτούμε όταν διαλέξαμε να ανεβάσουμε αυτή την παράσταση.

Ήταν μια ευκαιρία και για την προσωπική μας αυτοκριτική. Μιλήσαμε πολύ. Θυμηθήκαμε περιπτώσεις που και οι ίδιοι είχαμε βρεθεί σε διλήμματα παρόμοια με τους ήρωες της ιστορίας μας. Ίσως όχι με τόσο δραματική εξέλιξη, αλλά αυτό που διακρίνει ένα θεατρικό έργο από τη ζωή είναι και η τάση να τραβάει τα γεγονότα στα άκρα, ώστε να κάνει ακόμα πιο δυνατό και ξεκάθαρο το μήνυμα του.

Αυτό το μήνυμα διαλέξαμε να τονίσουμε και με έναν ακόμα τρόπο. Φέραμε στη σκηνή το θύμα της ιστορίας. Ένα φτωχό κορίτσι που οδηγείται στην αυτοκτονία από τις μικρές ή μεγάλες πράξεις των μελών της οικογένειας του κ. Μπέρλινγκ. Ένα μοναχικό κορίτσι που κοιτάζει στα μάτια τους θύτες του κάθε φορά που αποκαλύπτεται η συμμετοχή τους στη μοίρα της. Μπορούν να την αντιμετωπίσουν; Και οι θεατές; Μπορούν να ταυτιστούν μαζί της;

Δεν υποσχόμαστε να δώσουμε απαντήσεις. Υποσχόμαστε όμως ότι κανένας δεν θα φύγει από αυτήν την παράσταση χωρίς να έχει υλικό για σκέψη. Κι αυτός είναι ο στόχος μας.

Διαβάστε επίσης:

«Ο Επιθεωρητής Έρχεται…», του Τζων Πρίσλεϋ από την Ομάδα Θεατρείς στο θέατρο Βαφείο