Στην έκθεση Φωνές μιας άνοιξης, η Μάρω Μιχαλακάκου επιχειρεί με την εγκατάσταση της που παραπέμπει σε ρίζες επιχειρεί να συνομιλήσει με το ρομαντικό περιβάλλον των ζωγραφικών πινάκων του πατέρα της Μιχαήλ Μιχαλακάκου, ενώ παράλληλα προβάλλεται στην έκθεση η ταινία μικρού μήκους της κόρης της Σεμέλης Σαφού με θέμα τη καθημερινή ζωή στο σπίτι του παππού της Μιχαήλ και της γιαγιάς της Ευαγγελίας.
***
-Στην έκθεσή σας στο Potential Project, η δουλειά σας συνδιαλέγεται με τα έργα του πατέρα σας και με την μικρού μήκους ταινία της κόρης σας. Πως προέκυψε αυτή η ιδέα της έκθεσης;
Μάρω Μιχαλακάκου: Δεν μπορώ να πω ακριβώς πώς προέκυψε η ιδέα της έκθεσης, ίσως όπως γεννιούνται και πολλά από τα έργα μου, από το ένστικτο. Η αρχική σκέψη ήταν να παρουσιάσω τα έργα του πατέρα μου μαζί με τα δικά μου. Καθώς συζητούσα την ιδέα με την κόρη μου, Σεμέλη Σαφού, και την πολύ καλή της φίλη, την ποιήτρια Georgie Jesson, η οποία είχε έρθει από την Αγγλία να την επισκεφτεί, η Georgie πρότεινε να συμμετάσχει και η Σεμέλη.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Βρήκα αυτή την πρόταση εξαιρετική και μέσα στη νύχτα σκέφτηκα ότι ο καλύτερος τρόπος να ενσωματώσουμε τη δουλειά της Σεμέλης ήταν να δείξουμε την ταινία της “Ευαγγελία και Μιχάλης”, η οποία αναφέρεται στους γονείς μου, τη γιαγιά και τον παππού της. Μοιράστηκα την ιδέα με τον Αποστολή Αρτινό, ο οποίος συμφώνησε και πρότεινε η ταινία της Σεμέλης να τοποθετηθεί στο κέντρο της έκθεσης, “σαν την καρδιά της”.
Είναι πραγματικά ενδιαφέρον το πώς τα έργα μας συνδέονται, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε διαφορετικά μέσα έκφρασης. Αυτή η σύνδεση φαίνεται να προέρχεται από την κοινή μας κοσμοθεωρία και τις αξίες που μοιραζόμαστε, ιδιαίτερα όσον αφορά το σεβασμό και το ήθος προς τον άλλον. Ο Αποστόλης Αρτινός το κατάλαβε αμέσως και με τις σημαντικές του προτάσεις, καθοδήγησε την έκθεση προς αυτή την κατεύθυνση.
-Αυτός ο «οργανικός» κόσμος, οι ρίζες, που εισβάλουν στον εκθεσιακό χώρο, για μένα εκφράζουν την αγωνία σας να οπτικοποιήσετε την σχέση σας με το χρόνο, δηλαδή με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
Υπάρχει σίγουρα μια βαθιά αγωνία για την εξέλιξη του “σπιτιού” μας, δηλαδή του πλανήτη Γη. Είχα την τύχη να περάσω διακοπές σε χωριά χωρίς ηλεκτρισμό, όπου συνδέθηκα με τη φύση με έναν μαγικό τρόπο. Η καταστροφή που βλέπω σήμερα με στενοχωρεί και με ανησυχεί πολύ. Θυμάμαι όταν ο γιος μου ήταν τεσσάρων χρονών, έβλεπε εφιάλτες ότι έλιωναν οι πάγοι στους πόλους, και εγώ τον καθησύχαζα ότι αυτό δε θα συνέβαινε, ότι θα φροντίζαμε το “σπίτι” μας. Να όμως που συμβαίνει, και ο γιος μου δεν είναι καν είκοσι χρονών.
Όμως, οι ρίζες και τα κλαδιά συμβολίζουν κάτι πολύ γόνιμο και θετικό. Χωρίς βαθιές ρίζες, ένα δέντρο δεν μπορεί να φτάσει ψηλά. Οι ρίζες αντιπροσωπεύουν τη σύνδεση με το παρελθόν, το οποίο μας δίνει τη σταθερότητα και τη δύναμη να αναπτυχθούμε. Τα κλαδιά, που φτάνουν προς τον ουρανό, αντιπροσωπεύουν το παρόν και το μέλλον, γεμάτο δυνατότητες και ελπίδα. Με αυτόν τον τρόπο, ο οργανικός κόσμος της έκθεσης εκφράζει την αγωνία, αλλά και την ελπίδα για τη σχέση μας με το χρόνο και τον πλανήτη μας.
-Μιλήστε μας για τον τίτλο της έκθεσης.
Όσο συζητούσα με τον Αποστολή για την έκθεση, διάβαζα το βιβλίο της Ράκελ Κάρσον, Σιωπηλή Άνοιξη. Κάποια στιγμή στην αρχή του βιβλίου, υπάρχει μια φράση που αναφέρεται στους ήχους των πτηνών που δεν ακούμε πια, επειδή έχουν εξαφανιστεί, και σε άλλους που μπορεί να χαθούν στο μέλλον. Η φράση αυτή ήταν “Φωνές της άνοιξης”. Εμείς το τροποποιήσαμε σε “Φωνές μιας άνοιξης” και έτσι προέκυψε ο τίτλος της έκθεσης.
-Πώς νιώθει ο πατέρας σας που οι πίνακές του γίνονται μέρος μιας μεγάλης σύγχρονης εγκατάστασης;
Ο πατέρας μου μας έδειξε μεγάλη εμπιστοσύνη παραχωρώντας τα έργα του χωρίς να ρωτήσει τίποτα. Όταν ήρθε στα εγκαίνια και είδε την έκθεση για πρώτη φορά, ήταν πολύ χαρούμενος. Η συμμετοχή των έργων του σε μια σύγχρονη εγκατάσταση που συνδέει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της οικογένειας μας, τον έκανε να αισθανθεί υπερήφανος και συγκινημένος για κάτι που ουσιαστικά εκείνος ξεκίνησε.
-Με αυτή την κατά κάποιο τρόπο «συσσώρευση» έργων μιας προηγούμενης γενιάς, θέλετε να δώσετε και μια νέα ανάγνωση τους;
Θέλω να δώσω στα έργα μια νέα ζωή, απαλλάσσοντάς τα από την εύκολη κατηγοριοποίηση και την στενή ανάγνωση που συχνά αποδίδουμε σε πράγματα μιας προηγούμενης εποχής. Θέλω να τα παρουσιάσω με έναν σύγχρονο τρόπο, επιτρέποντας στο κοινό να τα δει με μια νέα οπτική και να εκτιμήσει την διαχρονική τους αξία.
-Το έργο του πατέρα σας έχει κάποια επίδραση στο δικό σας; Υπάρχει σχέση;
Υπάρχει σίγουρα σχέση, αλλά πιστεύω ότι δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να μιλήσω για αυτή.
-Χρησιμοποιείτε συχνά στο έργο σας το βελούδο. Τι σημαίνει για εσάς αυτό το υλικό;
Το βελούδο μπήκε στην καλλιτεχνική μου ζωή πριν από 30 περίπου χρόνια, όταν βρισκόμουν ακόμη στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι. Εκείνη την εποχή ονειρευόμουν να γίνω ζωγράφος. Όσο πιο πολύ ζωγράφιζα όμως, τόσο πιο πολύ ένιωθα ένα άγχος να με κατακλύζει. Η ζωγραφική στο τελάρο, έτσι όπως την έβλεπα εγώ τουλάχιστον τότε, ήταν σα να μην είχε τέλος. Θα μπορούσα να ζωγραφίζω το ίδιο τελάρο για πάντα. Ήθελα όμως να δω το τέλος, κάτι να με υποχρεώνει να δω το τέλος.
Έτσι μια μέρα από ένστικτο αγόρασα ένα κομμάτι μπορντό βελούδο από ένα πολυκατάστημα του Παρισιού. Αρχικά, δεν γνώριζα πώς να το εντάξω στη δημιουργική μου διαδικασία. Το κρέμασα στο εργαστήριο μου και το κοιτούσα. Το μόνο σίγουρο ήταν ότι δεν ήθελα να ζωγραφίσω πάνω του. Αυτό που με οδήγησε τελικά στη χρήση του ήταν μια καθηγήτρια που με ρώτησε για τις ιδιαιτερότητές του και τον λόγο που το επέλεξα σαν υλικό. Μην ξέροντας τι να της απαντήσω, πήγα και το χάιδεψα και τότε συνειδητοποίησα ότι είχε τρίχες και ότι έπρεπε να το ξυρίσω!
Έτσι ξεκίνησε. Και την πρώτη φορά που το ξύρισα, ένιωσα μεγάλη ανακούφιση, γιατί το ίδιο το υλικό με τον υφαντικό ιστό του μου έδειχνε το τέλος, με υποχρέωνε να σταματήσω.
Τώρα, χρησιμοποιώ το βελούδο στην τέχνη μου με πολλαπλούς τρόπους. Εκτός από τη χρήση του σε πίνακες, το αξιοποιώ και σε άλλα έργα ενσωματώνοντάς το σε αντικείμενα και σε εγκαταστάσεις. Αυτή η προσέγγιση μου επιτρέπει να εξερευνώ το βελούδο ως μέσο έκφρασης πέρα από τα συνηθισμένα όρια και να αναδεικνύω νέες πτυχές του, δημιουργώντας έτσι μια πιο διαφοροποιημένη και πολυδιάστατη εμπειρία για τον θεατή.
-Στο έργο της κόρης σας, αντιλαμβάνεστε στοιχεία από την δουλειά τη δική σας και του πατέρα σας που έχουν διαμορφώσει την δική της καλλιτεχνική ματιά;
Η κόρη μου έχει αναπτύξει το δικό της τρόπο έκφρασης, ο οποίος συνεχώς εξελίσσεται. Σίγουρα υπάρχουν στοιχεία που έχουν επηρεάσει τη δουλειά της από τη δική μου και του πατέρα μου, μα μην ξεχνάμε ότι η κόρη μου δεν είναι μόνο δική μου. Επηρεαζόμαστε και εμπνεόμαστε από τα πάντα γύρω μας, από μια λέξη, έναν ήχο, μια εικόνα. Μερικές φορές αυτή η επίδραση μπορεί να είναι ασυνείδητη και να εκδηλωθεί αργότερα. Αυτή είναι η μαγεία της δημιουργίας. Και αυτό ακριβώς είναι που την κάνει τόσο συναρπαστική.
