Ο Σκωτσέζος καλλιτέχνης και βραβευμένος με το Turner Prize το 2001 Martin Creed μίλησε στο Culture Now για την πρώτη του ατομική έκθεση στην γκαλερί Καππάτος που επιμελήθηκαν η καλλιτεχνική διευθύντρια του προγράμματος Residency, Δρ. Σωζήτα Γκουντούνα και η ανεξάρτητη επιμελήτρια Νεφέλη Σκαρμέα. Ο καλλιτέχνης ήρθε στην Αθήνα στα πλαίσια του προγράμματος φιλοξενίας καλλιτεχνών του Kappatos Art Residency.
Συνέντευξη: Στρατής Πανταζής
Culture Now: Γιατί δώσατε τον τίτλο «Like Water at a Buffet» στην έκθεσή σας;
Martin Creed: (γέλια) Λοιπόν κατά την διαμονή μου εδώ έχω δουλέψει διάφορα τραγούδια και στίχους, κομμάτια από τα οποία έπαιξα στη συναυλία που έδωσα στα εγκαίνια της έκθεσης, και κάποια από τα οποία είναι αδούλευτα. Ένα από αυτά ονομάζεται «Like Water» και συνεχώς ξυπνούσα με τη φράση στο κεφάλι μου «Like Water at a Buffet».
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Βασίστηκε επίσης και σε κάτι άλλο. Καθώς περπατούσα στην πόλη – και το γεγονός ότι έρχομαι από το Λονδίνο, όπου έχω συνηθίσει με πολλούς ανθρώπους – σκεφτόμουν πώς ο καθένας προσπαθεί να πάρει αυτό που θέλει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, και ότι οι άνθρωποι είναι είναι σαν το νερό, προσπαθούν να επιπλέουν και να ξεγλυστρούν για να κυλίσει ομαλά η ζωή τους. Σκεφτόμουν επίσης το νερό ως το ασυνείδητό μας, τις αισθήσεις και τα συναισθήματά μας που προσπαθούν να ξεχειλίσουν στην επιφάνεια.
Επιπλέον κατά τη διαμονή μου εδώ προσπαθώ να επιστρέψω στα βασικά. Λόγω της τρέχουσας κατάστασης στην Ελλάδα, αισθάνθηκα κάπως ένοχος στη σκέψη ότι εγώ έχω την πολυτέλεια να κάνω τέχνη όταν άλλοι τριγύρω μου δεν έχουν τίποτα να φάνε. Οπότε προσπαθώ να επιστρέψω στα βασικά, και το νερό είναι το πιο σημαντικό πράγμα για τη διατήρηση της ζωής.
Cul. N.: Η περφόρμανς των χορευτριών όπου άφηναν τα αποτυπώματα από μέλη του σώματός τους στα καμβά και στους τοίχους μου θυμίζουν τις Ανθρωπομετρίες (Anthropometries) του Yves Klein, όπου είχε καλύψει τα γυμνά σώματα γυναικών με μπλε μπογιά και μετά αυτές άφησαν το αποτύπωμά τους σε μεγάλα φύλλα χαρτιού. Επίσης οι κοπέλες που φορούσαν στα εγκαίνια κουστούμια που εσείς δημιουργήσατε μου θύμισαν το κουστούμι του Hugo Ball από τις περφόρμανς του στο Cabaret Voltaire. Το έργο σας έχει συνδέσεις με αυτό προηγούμενων από εσάς καλλιτεχνών;
M. Cr.: Σίγουρα μου αρέσουν πάρα πολλά έργα που με τα χρόνια γνώρισα ακόμη κι από τότε που ξεκίνησα να μπαίνω στην τέχνη. Μεγάλωσα με την ιδέα ότι οι εικαστικές τέχνες, η μουσική και το θέατρο αναμειγνύονται όλα μαζί. Αυτό κάνουν οι καλλιτέχνες, δουλεύουν με όλα. Στην πραγματικότητα ο κόσμος γενικά απαιτεί περισσότερη εξιδίκευση σε όλα. Θεωρείται ότι σήμερα ο καθένας μπορεί να κάνει τα πάντα αλλά από την άλλη υπάρχει και μεγάλος διαχωρισμός. Αλλά έχοντας πει ότι νιώθω ότι υπάρχει πολλή ελευθερία, οι μουσικοί μπορούν δημιουργήσουν εικαστικά έργα και οι εικαστικοί να κάνουν μουσική. Οπότε δεν είναι και τόσο σημαντικό όταν διαφορετικοί καλλιτέχνες κάνουν διαφορετικά πράγματα.
Cul. N.: Και πάλι, η περφόρμανς με τις χορεύτριες μου θύμισαν το έργο του Κουνέλλη όπου μία μπαλαρίνα χορεύει μπροστά από ένα καμβά τις νότες που είναι ζωγραφισμένες, και το μεγάλο δακτυλικό αποτύπωμα στον τοίχο μου θύμισε αυτό του Manzoni πάνω σε αυγά. Όπως γνωρίζω, έχετε περάσει πολύ χρόνο στο νησί Αλικούντι της Ιταλίας. Έχετε επηρεαστεί από την δουλειά των Ιταλών;
M. Cr.: Πιθανώς. Πάντα πίστευα ότι έπρεπε να κάνω κάτι δικό μου, οπότε όταν ένιωθα ότι ήμουν πολύ κοντά σε κάτι που κάποιος άλλος είχε δημιουργήσει, δεν το έκανα. Τώρα όμως πιστεύω ότι είναι πολύ ανασταλτικό να φοβάσαι ότι επιφανειακά το έργο σου είναι παρόμοιο με άλλα που σου αρέσουν. Εάν είσαι πολύ φοβισμένος και συνειδητοποιημένος τότε καταλήγεις να σταματάς να δημιουργείς έργα καθώς τα περισσότερα σου θυμίζουν κάποιο άλλο. Είναι δύσκολο να γνωρίζεις από τί επηρεάζεσαι. Τώρα προσπαθώ να κάνω όλα τα πράγματα που σκέφτομαι ακόμη κι αν έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά. Προσπαθώ να μην ανησυχώ για αυτό. Είμαι βέβαιος ότι είμαι επηρεασμένος από όλη την τέχνη στην Ιταλία, όπως του κινήματος της Arte Povera και του Manzoni, καθώς πέρασα αρκετά μεγάλο διάστημα εκεί.
Cul. N.: Με ποιο τρόπο η μουσική διαμορφώνει το εικαστικό σας έργο;
M. Cr.: Λοιπόν νομίζω ότι έχει μεγάλη επίδραση στο εικαστικό μου έργο. Συχνά όταν δουλέυω προσπαθώ το εικαστικό μου έργο να μοιάζει περισσότερο με τη μουσική. Με άλλα λόγια είναι κάτι ζωντανό. Βασικά αντιλαμβάνομαι το εικαστικό μου έργο ως μία μικρή εκδήλωση, σαν μία θεατρική παράσταση ή μία συναυλία. Μία συναυλία μπορεί να διαρκεί μία ώρα, ενώ η έκθεσή μου διαρκεί έναν μήνα και τα έργα της είναι στατικά με το κοινό να κινείται μέσα στο χώρο σε αντίθεση με μία συναυλία όπου η μουσική «κινείται» και οι άνθρωποι την παρακολουθούν στατικά. Δεν τίθεται θέμα μη-εκδήλωσης, ακόμη κι όταν κάνεις έναν πίνακα, αυτός είναι συνδεδεμένος με τον τοίχο, το δρόμο έξω και τη χώρα. Ακόμη κι όταν τα ανθρώπινα όντα παρατηρούν έναν πίνακα, αποτελεί επίσης μία συνδετική εμπειρία. Το άτομο κινείται και αναπνέει, οπότε δεν υπάρχει στατική εργασία και τα πάντα εμπλέκουν κίνηση. Έτσι προσπαθώ να δημιουργήσω ζωντανά έργα και οπότε κι χορός έχει μεγάλη επίδραση στην εικαστική μου δουλειά. Επίσης όταν σκέφτομαι στατικά έργα όπως τους πίνακες ζωγραφικής, αυτοί είναι το αποτέλεσμα της κίνησης μου, γι’αυτό πολύ έντονα πιστεύω ότι αναμειγνύονται όλα μαζί. Ακόμη κι όταν παρουσιάζονται ξεχωριστά, κατά κάποιο τρόπο είναι το αποτέλεσμα της ίδιας διαδικασίας.
Cul. N.: Σε αυτή την έκθεση, συγκεντρώνεστε στη σύγχρονη δημοφιλή κουλτούρα και όχι στον αρχαίο ελληνικό πολιτσμό, το οποίο βρίσκω πολύ ενδιαφέρον. Μπορείτε να μου πείτε γιατί;
M. Cr.: Όταν ήρθα στην Ελλάδα, άρχισα να παρακολουθώ ελληνικές ταινίες στην τηλεόραση. Μερικές φορές, το έργο τέχνης μπορεί να εμπνέεται από τηλεοπτικές εκπομπές. Και πάλι πιστεύω ότι όλα αναμειγνύονται μαζί. Δεν κάνω διάκρισεις μεταξύ υψηλής και χαμηλής τέχνης κι οπότε κινηματογραφικοί αστέρες, μουσικοί, εικαστικοί και συγγραφείς είναι εξίσου σημαντικοί. Ξεκίνησε ως αστείο, ρωτώντας ορισμένους ανθρώπους εδώ στην Ελλάδα να μου συγκεντρώσουν φωτογραφίες ελλήνων σταρ. Οι γονείς μου είχαν δίσκους της Νανάς Μούσχουρης αλλά για την έκθεση επιλέξαμε τυχαία φωτογραφίες άλλων. Δεν είχα έρθει ποτέ στην Ελλάδα πριν από την έκθεση, στο σχολείο μαθαίναμε για την ελληνική ιστορία της τέχνης και τον Παρθενώνα και είχα πάντα έντονο ενδιαφέρον για την κλασσική αρχιτεκτονική και ως παιδί πήγαινα για ύπνο ακούγοντας έναν από τους δίσκους της Μούσχουρης. Έτσι ήρθα με ορισμένες μνήμες για την Ελλάδα και στη συνέχεια δουλεύοντας εδώ μπήκα σην πραγματικότητα της, με αποτέλεσμα η έκθεση μου να είναι ένα μείγμα φαντασίας και πραγματικότητας. Νομίζω ότι ο κλασσικός πολιτισμός είναι πάντα απορροφημένος από την δημοφιλή κουλτούρα. Αυτή είναι η πραγματικότητα.
Cul. N.: Τί σημαίνει για σας η φωτεινή επιγραφή «κατανόηση»;
M. Cr.: Σκεφτόμουν την αγγλική λέξη «understanding» και ζήτησα την ελληνική της μετάφραση. Ειδικά με την σημερινή κατάσταση μεταξύ των χωρών της Ευρώπης και με όλους τους πολέμους, πιστεύω ότι η κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων είναι πολύ σημαντική.
Cul. N.: Δεν επικεντρώνεστε σε ένα μέσο. Ποιο είναι το κοινό έδαφος της δουλειάς σας; Προσπαθείτε να δημιουργήσετε ένα περιβάλλον με έντονη θεατρικότητα;
M. Cr.: Ναι, έτσι νομίζω. Όταν δουλεύω με τα έργα ξεχωριστά προσπαθώ να κάνω ένα μεμονωμένο πράγμα, αλλά είναι ταυτόχρονα και μέρος του συνόλου, του κόσμου. Έτσι όταν τα έργα τοποθετούνται στον τοίχο είναι συνδεδεμένα μεαξύ τους. Προσπαθώ να δουλεύω με διαφορετικά μέσα και πάντα προσπαθώ διαφορετικά πράγματα. Αισθάνομαι ότι όλα είναι αλληλένδετα. Όπως είπατε, αυτή η έκθεση είναι θεατρική αλλά παράλληλα κάθε έργο μπορεί να σταθεί και μόνο του. Ένα έργο μπορεί να είναι ωραίο εδώ στην έκθεση αλλά μόνο του να μην αρέσει. Σε αυτό το συγκεκριμένο περιβάλλον, δεν μπορείς να διαχωρίσεις τα έργα και να τα κρίνεις ξεχωριστά.
Φωτογραφία Martin Creed: by Maria Baranova
Φωτογραφίες έργων: by Natalia Tsoukala
O Martin Creed παρουσιάζει την πρώτη του ατομική έκθεση στην Ελλάδα, στην γκαλερί Καππάτος. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ