Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη: Ένα τραπεζικό Κτίριο οφείλει να είναι επιβλητικό και μεγαλόπρεπο

Η Τράπεζα της Ελλάδας και το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζουν στο κτίριο της οδού Πειραιώς την έκθεση «Τράπεζα της Ελλάδος. Τα Kτίρια» η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 27 Νοεμβρίου.

Και αν νομίζετε πως μια έκθεση τραπεζικών κτιρίων δεν έχει να παρουσιάσει ιδιαίτερο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, μάλλον σφάλετε γιατί με την επίσκεψή σας θα διαπιστώσετε τον πλούτο του υλικού που έχει με κόπο συγκεντρωθεί και περιλαμβάνει από ιστορικά ντοκουμέντα διαγωνισμών και αρχιτεκτονικά σχέδια των πρώτων κτιρίων μέχρι σπουδαία έργα τέχνης μεγάλων καλλιτεχνών όπως του Μόραλη και του Ζογγολόπουλου. Εμείς συναντήσαμε στο Μουσείο Μπενάκη την επιμελήτρια της έκθεσης, Καθηγήτρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π., κα. Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, η οποία μας «ξενάγησε» στον θησαυρό της έκθεσης και με σαφή και άμεσο τρόπο μας μίλησε όχι μόνο για το «φαίνεσθαι» των κτιρίων αλλά και για τη μεγάλη σημασία της «εικόνας» ενός τραπεζικού αρχιτεκτονήματος στην ψυχολογία και την αυτοπεποίθηση ενός λαού σε περιόδους-τομείς για την ιστορία του.

Συνέντευξη στη Μαριάννα Παπάκη

Culturenow.gr: Κυρία Αδάμη, αφορμή για τη συνάντηση μας είναι η έκθεση «Τράπεζα της Ελλάδος- Τα Kτίρια» που παρουσιάζεται αυτό το διάστημα στο Μουσείο Μπενάκη (της οδού Πειραιώς). Θα θέλατε  να μας πείτε δυο λόγια για τη συγκέντρωση του υλικού αλλά και τη γέννηση της ιδέας της συγκεκριμένης έκθεσης;

Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη: Η ιδέα ανήκει στην κυρία Ελένη Λουρή, την Υποδιοικήτρια της Τράπεζας της Ελλάδος. Και είναι μια ιδέα που γεννήθηκε εδώ και τρία χρόνια περίπου. Κανείς όμως δεν ήξερε με ακρίβεια το υλικό. Όταν πρωτοπήγα για να συνεννοηθούμε είπαμε «ε! θα ναι περίπου 1000 σχέδια» μετά τα υπολογίσαμε γύρω στα 1500 και τελικά ήταν 15.000 σχέδια!

Της έκθεσης προηγήθηκε ένα πολύ μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα που έκαναν δύο συνάδελφοι αρχιτέκτονες, η Άννα Γεωργιάδου και η Κατερίνα Λαζίδη οι οποίες είχαν δουλέψει στα Αρχεία εθελοντικά και ήξεραν από καταγραφή αρχιτεκτονικών αρχείων. Δούλεψαν περίπου δυο χρόνια για να καταγράψουν 15.000 σχέδια στην Τράπεζα και μετά κάποια σχέδια από τους δύο πρώτους διαγωνισμούς στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής (Τράπεζας) και κάποια σχέδια που είχαμε και εμείς στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στο Μουσείο Μπενάκη. Και στην Εθνική ανακαλύψαμε σχέδια θησαυρούς που καλά- καλά ούτε οι ίδιοι, επειδή δεν έχουν οι άνθρωποι αρχειονόμο- αρχιτέκτονα, δεν ήξεραν περί τίνος πρόκειται. Όχι για όλα. Για κάποια φυσικά ήξεραν. Να φανταστείτε πως ακόμη και δύο μήνες πριν στήσουμε την έκθεση μου τηλεφώνησαν από την Εθνική ότι «βρήκαμε κι άλλα».

Αυτό είναι το υλικό που παρουσιάζεται. Μετά τη συγκέντρωση του, έκανε μια πολύ μεγάλη δουλειά ο Γιώργης Γερόλυμπος, εξειδικευμένος φωτογράφος, φωτογραφίζοντας και το κεντρικό αλλά και όλα τα υποκαταστήματα της επαρχίας. Πέρυσι το καλοκαίρι ο Γιώργης γύρισε όλη την Ελλάδα φωτογραφίζοντας. Και όταν λέμε φωτογραφίζοντας δεν είναι μια απλή φωτογράφιση. Περίμενε  την κατάλληλη ώρα, την κατάλληλη μέρα, να μην έχει αυτοκίνητα, ακόμα αν θέλεις έκανε και ένα συγύρισμα μέσα για να φαίνεται η εικόνα του εσωτερικού καθαρή. Και αυτή η δουλειά φαίνεται ιδιαίτερα στη μέσα αίθουσα της έκθεσης όπου ξαφνικά αλλάζεις κλίμα, φεύγεις από το παρελθόν και μπαίνεις σε μια σύγχρονη αντιμετώπιση. Έχει και εκεί παλιά σχέδια αλλά είναι κάτι άλλο.

Cul.N.: Βλέποντας την έκθεση διατρέχουμε και όλη την ιστορική περίοδο από το 1924 μέχρι και σήμερα. Να πούμε κάποια πράγματα για το πρώτο κτίριο στη Θεσσαλονίκη το 1924; Μου έκανε εντύπωση πως στο διαγωνισμό ο ρυθμός «έπρεπε να ήταν αρχαϊκός ή Βυζαντινός». Αυτό πώς εξηγείται; Έχει σχέση και με το κλίμα στην Ελλάδα και τη Μικρασιατική Καταστροφή;

Μ.Κ.Α.: Προφανώς και έχει. Να πούμε κατ’ αρχάς πως ο μοντερνισμός το 1924 δεν έχει έρθει ακόμη στην Ελλάδα. Η σχολή αρχιτεκτόνων είχε μόλις δημιουργηθεί. Αλλά και στην Ευρώπη εκείνη είναι η ώρα που αρχίζει και γεννιέται ο μοντέρνος Λε Κορμπιζιέ, το «Μπάουχάους»… Είναι σε αρχικά στάδια όλα αυτά. Από την άλλη, η Μικρασιατική Καταστροφή ήταν το τέλος της Μεγάλης Ιδέας. Ήταν ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Όπως όταν ιδρύθηκε το Νεοελληνικό Κράτος αγκάλιασε το νεοκλασικισμό γιατί αυτό του έδινε μια επαφή και μια σύνδεση με τις ρίζες, μια αυτοπεποίθηση, τώρα αυτή η αυτοπεποίθηση του ελληνικού λαού έπρεπε να ξανατονωθεί. Και δυστυχώς ακόμη και σήμερα στηριζόμαστε στους αρχαίους μας προγόνους. Και εκεί ξαναστηριχτήκαμε. Βέβαια τα υλικά και ο τρόπος κατασκευής είναι πια διαφορετικά. Οπότε όλος αυτός ο τρόπος δημιουργίας  έχει τη λογική του μοντέρνου κλασικισμού, που ήταν λίγο πολύ επιθυμητή για τα δημόσια κτίρια για τα οποία ήθελαν μια μεγαλοπρέπεια, μια αίσθηση μνημειακού κ.ο.κ. Μέσα στο λεύκωμα της έκθεσης μπορεί να διαβάσει κανείς τι είχε πει ο Κεραμόπουλος, ο Ακαδημαϊκός που ζητούσε ακριβώς ένα τέτοιου είδους κτίριο για την Τράπεζα της Ελλάδος. Πολύ περισσότερο μάλιστα καθώς βρισκόταν απέναντι ακριβώς από την Αθηναϊκή Τριλογία (σημ.: Ακαδημία Αθηνών, Πανεπιστήμιο, Εθνική Βιβλιοθήκη).

Τώρα επειδή ο διαγωνισμός της Θεσσαλονίκης προκηρύσσεται λίγα χρόνια μετά τη μεγάλη  πυρκαγιά (του 1917) και υπάρχει το μεγάλο σχέδιο του Εμπράρ και των υπολοίπων (για την ανοικοδόμηση της πόλης)  που προωθεί μια Βυζαντινού ύφους  πολεοδομία και κτιριολογία, πρόσθεσαν ως προϋπόθεση στο ρυθμό και το «Βυζαντινός», προϋπόθεση όμως που έθεσαν μόνο στον διαγωνισμό της Θεσσαλονίκης. Και από την άλλη βέβαια όταν λένε στην προκήρυξη του διαγωνισμού «αρχαϊκός ρυθμός» δεν εννοούνε βέβαια «αρχαϊκό» εννοούν αρχαίο ελληνικό. Δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει αυτό που λέμε σήμερα αρχαϊκό, δηλαδή το πριν από τα κλασικά χρόνια. Και στη Θεσσαλονίκη τελικά εξωτερικά ο ρυθμός του υποκαταστήματος ακολουθεί το  «μοντέρνο κλασικισμό» αλλά μέσα, το κατάστημα της Τραπέζης της Ελλάδος, της Εθνικής όχι, είναι ένα σαφώς Βυζαντινής τεχνοτροπίας και επίδρασης κτίριο. Νομίζω από τα λίγα τέτοιας ομορφιάς που διαθέτουμε. Συντελεί βέβαια σε αυτό, στο Βυζαντινό ύφος, το γεγονός ότι ο Ζουμπουλίδης που το σχεδιάζει είναι Κωνσταντινοπολίτης.

Cul.N.: Στον Πειραιά έχουμε τρία χρόνια αργότερα την Τράπεζα της Ελλάδος όπου εκεί δεν υπάρχει η προϋπόθεση του Βυζαντινού ρυθμού. Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτά τα κτίρια, της Τράπεζας της Ελλάδος αλλά και των άλλων Τραπεζικών οργανισμών φημίζονταν συνολικά για την αρχιτεκτονική τους.

Μ.Κ.Α.: Ναι, ναι, έχει ένα ύφος τραπεζικού κτιρίου. Κυρίως η Εθνική το δίνει. Και ακολουθεί και η Τράπεζα της Ελλάδος. Λέω κυρίως η Εθνική επειδή προηγείται χρονικά. Και γιατί η Εθνική έχει άλλη τραπεζική δομή και επομένως έχει περισσότερα υποκαταστήματα από την Τράπεζα της Ελλάδος. Η Τράπεζα της Ελλάδος δεν έχει ανάγκη σε κάθε πόλη να έχει υποκατάστημα, έχει σε συγκεκριμένες πόλεις. Σε λιμάνια, σε εξαγωγικά κέντρα κ.ο.κ. Η Εθνική έχει παντού. Είναι το αντίστοιχο που βλέπεις ας πούμε και σήμερα. Σε κάθε γειτονιά έχουμε ένα υποκατάστημα της Εθνικής. Δεν έχουμε βέβαια της Τράπεζας της Ελλάδος. Και κάποιες άλλες τράπεζες, όπως η Εμπορική, ακολουθούν αυτό το ρυθμό αλλά βασικά δύο είναι αυτές που τον επιβάλλουν, που τον δίνουν και τον εξαπλώνουν σε όλη την Ελλάδα. Από εκεί και πέρα οι μικρότερες ως συνήθως μιμούνται τις μεγαλύτερες.

Cul.N.: Τα κτίρια αυτά τα τραπεζικά έφεραν και μια γενικότερη αρχιτεκτονική επίδραση στην Ελλάδα;

Μ.Κ.Α.: Όχι, γιατί είναι ήδη ένας ρυθμός ο νεοκλασικός ή γενικότερα ο κλασικός που έχει φύγει. Οπότε δεν έχει νόημα πια. Και δεν ξέρω και αν θα έπρεπε να έχει. Τα συγκεκριμένα κτίρια έπρεπε να είναι μνημειακά, έντονα, να δίνουν μια εικόνα στην πόλη.

Cul.N.: Τα  κτίρια στις διάφορες πόλεις παίρνουν στοιχεία από την κάθε πόλη στην οποία χτίζονται;

Μ.Κ.Α.: Δεν θα το έλεγα αυτό. Αυτό συμβαίνει μόνο στην Κεφαλονιά, στο Αργοστόλι που είναι και πολύ μεταγενέστερο κτίριο. Χτίστηκε μετά τους σεισμούς της Κεφαλονιάς, και ίσως και στη Λάρισα.

Cul.N.: Στη Ρόδο που έχει την επίδραση του ιπποτικού ύφους;

Μ.Κ.Α.: Στη Ρόδο δεν το χτίζει η Τράπεζα της Ελλάδος, το κτίζουν οι Ιταλοί την περίοδο της ιταλικής κατοχής και προσπαθούν να μιμηθούν τη Ρόδο των Ιπποτών. Ακριβώς και αυτoί με την ίδια λογική που κάνουμε εμείς το κλασικό, προσπαθούν να βρουν τις ρίζες τις δικές τους. Είναι δική τους η Ρόδος εκείνη την εποχή. Προσπαθούν λοιπόν να τονώσουν τη σύνδεση της Ιταλίας με τη Ρόδο.

Cul.N.: Θα μπορούσατε να μας πείτε κάποια πράγματα για τα εντυπωσιακά αντικείμενα που βλέπουμε στην έκθεση, όπως την περιστρεφόμενη πόρτα; 

Μ.Κ.Α.: Αυτή είναι μία από τις τρεις παλιές πόρτες του κεντρικού καταστήματος της Τράπεζας της Ελλάδος που σήμερα έχουν αντικατασταθεί γιατί έχουν μπει πόρτες ασφαλείας.  Οι παλιές πόρτες κρατήθηκαν φυσικά και αυτή είναι μία από αυτές. (της Πανεπιστημίου). Το τραπέζι που βλέπετε μέσα είναι ένα από τα παλιά τραπέζια,  τέτοια ακόμη υπάρχουν στην αίθουσα συναλλαγών, και επίσης στο δάπεδο έχουμε κάνει σε μικρογραφία αντίγραφο του μωσαϊκού της Τραπέζης της Ελλάδος και το ίδιο και στο υαλόφρακτο επάνω. Έχει γίνει μια αντιγραφή. Πίσω είναι το σχέδιο του Δημήτρη Τριποδάκη για την αίθουσα συναλλαγών σε μεγέθυνση.  Οπότε όλα μαζί δίνουν ένα κλίμα. Από άλλες χρονικές φάσεις της Τράπεζας της Ελλάδος είναι τα σκαμνιά και οι πάγκοι. Και κάποια από αυτά θα τα συναντήσεις και σήμερα μέσα στο κεντρικό κατάστημα.

Cul.N.: Όλα αυτά τα αντικείμενα είναι από διάφορα υποκαταστήματα ή από το κεντρικό;

Μ.Κ.Α.: Είναι όλα από το κεντρικό κατάστημα. Υπάρχουν και από τα υποκαταστήματα διάφορα ενδιαφέροντα αντικείμενα αλλά του κεντρικού έχουν άλλη αίγλη. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό κατάστημα. Οι διοικητές φρόντιζαν να είναι άψογο, και οι αλλαγές επιπλώσεων – είδατε τα σχέδια των αγγλικών εταιρειών – ήταν σημαντική υπόθεση. Να θυμίσουμε τη συνεργασία της τράπεζας με τον Σαρίδη επί  Ζολώτα και την τάση για το αρχαιοελληνικό έπιπλο. Προσπαθούσαν να βρουν το καλύτερο. Μια τράπεζα πρέπει να είναι επιβλητική. Βεβαίως, κάνει και τις οικονομίες της η Τράπεζα. Δηλαδή από τα έπιπλα π.χ. του Σαρίδη, κάποια είναι του εργοστασίου Σαρίδη και κάποια είναι αντιγραφές από άλλο φθηνότερο επιπλοποιό. Δεν ξέρω κατά πόσο ήταν σωστό, αλλά πάντως το έκαναν για να μη στοιχίζει. Και υπάρχουν επίσης οι μήτρες από τα πλακάκια του Μόραλη, το προσχέδιο του Ζογγολόπουλου, και άλλα. Σε  προσχέδιο του Αστεριάδη, στηρίζεται το μωσαϊκό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης  που βρίσκεται έξω από το θησαυροφυλάκιο και το οποίο παρουσιάζεται επίσης αυτή την περίοδο στο Μουσείο Μπενάκη. Στους καλούς οικονομικά καιρούς, γιατί η τράπεζα είχε και κακούς καιρούς, θα δείτε την προσπάθεια των διευθυντών να βοηθήσουν και την τέχνη και τους καλλιτέχνες εντάσσοντας στα υποκαταστήματά τους έργα καλλιτεχνικά.

Έχει ενδιαφέρον ένα σχέδιο στο οποίο φαίνεται το γραφείο του Ζολώτα και δεξιά και αριστερά περιβάλλεται από το γραφείο του Αμερικάνου και του Άγγλου συμβούλου. Ακριβώς το ίδιο που έχουμε τώρα με την Τρόικα. Ακριβώς η ίδια περίπτωση. Ο Ζολώτας ελέγχετο από τους Αμερικάνους και τους Άγγλους. Ήταν περίοδος της κρίσης της Ελλάδος μεταπολεμικά και έπρεπε η Ελλάδα να ισορροπήσει. Αυτό ίσως είναι και το ελπιδοφόρο μήνυμα ότι θα ισορροπήσουμε και πάλι! Ελπίζω βέβαια. Η ζωή αλλάζει αλλά η ιστορία κάνει κύκλους.

Cul.N.: Βλέποντας την έκθεση σε αυτή τη χρονική περίοδο βλέπουμε από τη μια το τραπεζικό σύστημα και από την άλλη την τέχνη, την αρχιτεκτονική. Το γεγονός αυτό και μάλιστα αυτή τη χρονική στιγμή για τον επισκέπτη φαντάζει σχήμα οξύμωρο. Φαίνεται αντιφατικό.

Μ.Κ.Α.: Αυτό ακριβώς γράφω και εγώ στον επίλογό μου, πως θα μπορούσε κανείς να το θεωρήσει αντιφατικό αλλά δεν είναι. Είναι ίσως η πιο κατάλληλη στιγμή για να γίνει αυτή η έκθεση για να δείξει πόσο ασφαλής είναι μία τράπεζα, πόσο μπορεί να επιζήσει στο πέρασμα του χρόνου, πόσο μπορεί κανείς να της έχει εμπιστοσύνη σε καιρούς χαλεπούς. Στις δύσκολες περιόδους  δεν θα είναι τόσο πολύ η τέχνη παρούσα στην Τράπεζα αλλά σε καιρούς μη χαλεπούς θα είναι. Αλλά η Τράπεζα της Ελλάδος στέκει εκεί. Πέρασε τον β΄παγκόσμιο πόλεμο, έφυγε ο χρυσός και πήγε έξω, ξαναγύρισε, πέρασε πολύ δύσκολες περιόδους. Στάθηκε όμως, θα έλεγα βράχος, όσο εγώ μπορώ να κρίνω, γιατί βεβαίως εγώ είμαι αρχιτέκτων και όχι οικονομολόγος.

Η αίσθηση ασφάλειας που σου δίνουν αυτά τα κτίρια περνώντας απ’ έξω, τα μικρά δε λέω τα τεράστια, τα μικρά τα επαρχιακά, είναι σπουδαία. Σκέφτεσαι πως αυτό το κτίριο δεν μπορεί να πέσει. Από εκεί και πέρα… Θα μου πεις μα αυτό πηγαίνει με το κτίριο; Ναι, βεβαίως πηγαίνει με το κτίριο δε θα ήταν το ίδιο όμως εάν ήταν ένα διώροφο σπιτάκι, δεν θα είχες την ίδια αίσθηση.

Υπάρχει ένα ανέκδοτο για τους σεισμούς των Επτανήσων με τον Άγιο Διονύσιο της Ζακύνθου και τον Άγιο Γεράσιμο της Κεφαλονιάς. «Ο Άγιος Γεράσιμος (η εκκλησία) έπεσε, ο Άγιος Διονύσιος δεν έπεσε διότι προφανώς ο ναός ήταν αντισεισμικός, δεν έχει σημασία, αλλά το ανέκδοτο που κυκλοφορούσε τότε ήταν ότι οι Ζακυνθινοί έλεγαν:  Άγιος ήταν ο δικός σας; Ούτε το σπίτι του δεν έσωσε; Και οι Κεφαλονίτες απαντούσαν όχι ο εγωίσταρος ο δικός σας, που μόνο το σπίτι του έσωσε…!» Αυτό το αναφέρω σχετικά με την εμπιστοσύνη που σου εμπνέει ένα μεγάλο, επιβλητικό και στέρεο κτίριο. Ένας ισχυρός οργανισμός πρέπει να δίνει αυτή την εικόνα. Η αρχιτεκτονική υποδηλώνει πάντα πολλές έννοιες.

Cul.N.: Πιστεύετε πως η Αρχιτεκτονική  ίσως έχει μεγαλύτερη επίδραση στη ζωή του ανθρώπου απ’ ότι οι άλλες τέχνες από την άποψη πως έχει να κάνει με τα υλικά και την πραγματικότητα του ανθρώπου;

Μ.Κ.Α.: Περισσότερο από τις άλλες τέχνες επηρεάζει τον άνθρωπο ασυζητητί γιατί όπως πολλές φορές έχω πει, μπορείς να ζήσεις χωρίς να διαβάσεις ένα βιβλίο, χωρίς να πας σε μια έκθεση ζωγραφικής, να μην ακούσεις μουσική αλλά δεν μπορείς να μη ζήσεις κάπου… σε μια πόλη ή σ’ ένα χωριό. Εκτός αν είσαι ο Συμεών ο στυλίτης. Αλλιώς θα ζήσεις σ’ ένα κτισμένο περιβάλλον. Και αυτό το κτισμένο περιβάλλον είτε το θες είτε δεν το θες επιδρά πάνω σου. Είναι αναγκαίο. Οπότε πράγματι η αρχιτεκτονική επιδρά στον άνθρωπο περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, δεν μπορεί να την αποφύγει. Είτε είναι καλύβα αυτό που μένει, είτε είναι σπίτι, είτε είναι μέγαρο. Θα βγεις σε μια πλατεία αν υπάρχει πλατεία ή αν δεν υπάρχει πλατεία στο δρόμο, αν ο δρόμος είναι στενός ή αν ο δρόμος είναι φαρδύς, αν το απέναντι μπαλκόνι ακουμπά στο δικό σου ή αν δεν ακουμπά∙ Όλα σε επηρεάζουν και σε διαμορφώνουν. Από το πολύ απλό που λέμε σήμερα, βάζουμε πόρτες ασφαλείας γιατί φοβόμαστε ή αν αφήνω ανοικτή την πόρτα μου. Από το αν θα δω ένα μεγαλόπρεπο κτίριο που θα μου δώσει ευχαρίστηση ή να δω ένα κτίριο που θα με πλακώσει.

Την ίδια περίοδο, δηλαδή του μεσοπολέμου ή λίγο πριν από τον πόλεμο, οι Ιταλοί και οι Γερμανοί κτίζουν αυτά τα θεόρατα φασιστικά κτίρια που άμα τα δεις σε ψυχοπλακώνουν. Όλα αυτά είναι σημαντικά πράγματα. Δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς αρχιτεκτονική. Το αν σ’ αρέσει ή δεν σ’ αρέσει βεβαίως παίζει ρόλο, το ότι μαθαίνεις να εκτιμάς ή να μην εκτιμάς κάποια πράγματα, είναι κάτι άλλο είναι γνώση. Θέλεις δεν θέλεις όμως θα ζήσεις κάπου. Δεν είναι τυχαίο που η Ακρόπολη είναι ένα μνημείο που όλος ο κόσμος  θαυμάζει. Κάτι έχει.

Cul.N.: Παρά το γεγονός ότι υπάρχει ένα χάος γύρω γύρω αρχιτεκτονικά.

Μ.Κ.Α.: Το αν υπάρχει ένα χάος είναι συζητήσιμο. Σε όλες τις πόλεις υπάρχει χάος. Απλώς επειδή η νέα Αθήνα έγινε μεταγενέστερα, το 19ο αιώνα, αναγκάστηκε να αλλάξει πιο γρήγορα. Πιο απότομα. Δεν είναι άσχημη πόλη. Η Αθήνα είναι ασυντήρητη πόλη, είναι βρώμικη πόλη πολύ. Τα κτίρια είναι βρώμικα. Είδες κάποια κτίρια που έφτιαξαν στους Ολυμπιακούς; Και είπαμε μα υπήρχαν αυτά τα κτίρια; Οι πολυκατοικίες της Αλεξάνδρας είναι ένα κόσμημα. Ε! άμα τις δεις όπως είναι σήμερα, μόνο κόσμημα δεν είναι. Έτσι ασυντήρητες έχουν τα χάλια τους. Όλα αυτά παίζουν ένα ρόλο. Δεν είναι άσχημη η Αθήνα.

Cul.N.: Υπάρχουν δηλαδή πολλά κτίρια που θα μπορούσαν να είναι διατηρητέα και δεν είναι;

Μ.Κ.Α.: Δεν είναι το θέμα να είναι διατηρητέα. Ορίστε οι πολυκατοικίες της Αλεξάνδρας είναι διατηρητέες. Ε! δεν τις έφτιαξε ποτέ κανείς. Άσε πια τα ιδιωτικά κτίρια που άμα τα κηρύξεις διατηρητέα υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να τα κάψουν κατά λάθος, να τα γκρεμίσουν κατά λάθος, όλα αυτά τα κατά λάθος…! Αλλά και τα διατηρητέα του κράτους, συντηρούνται όπως πρέπει; Η Τράπεζα της Ελλάδος είναι διατηρητέο μνημείο. Νομίζω πως η Τράπεζα φροντίζει για τη συντήρηση του κτιρίου αλλά ας πούμε το υποκατάστημα του Πειραιά που είναι επίσης διατηρητέο, έχει αδειάσει. Αυτή τη στιγμή είναι σε  άσχημη κατάσταση. Έχει στόχους η τράπεζα να το αξιοποιήσει και να το επαναχρησιμοποιήσει. Έ αυτή η στιγμή δεν είναι η κατάλληλη οικονομικά για κάτι τέτοιο.

Cul.N.: Και για να γυρίσουμε στην ενδιαφέρουσα έκθεση που παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη, θα θέλατε κλείνοντας να προσθέσετε κάτι;

Μ.Κ.Α.: Ναι, φυσικά δεν θα ήθελα να ξεχάσουμε να αναφέρουμε  πως το στήσιμο οφείλεται στη Ναταλία Μπούρα, είναι ένα έξυπνο στήσιμο. Η κυρία Μπούρα και όλη η ομάδα στησίματος έχουν κάνει καταπληκτική δουλειά, καθώς επίσης τον Γιώργη Γερόλυμπο, που προανέφερα, για τις τόσο καλές φωτογραφίες του που αναδεικνύονται από  αυτό το εξαιρετικό στήσιμο.
Cul.N.: Σας ευχαριστώ πολύ

Μ.Κ.Α.: Κι εγώ σας ευχαριστώ

Πληροφορίες

Η έκθεση «Τράπεζα της Ελλάδος. Τα Kτίρια» θα παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη (κτίριο οδού Πειραιώς) μέχρι τις 27 Νοεμβρίου 2011. Παράλληλα με την έκθεση, η Τράπεζα της Ελλάδος προχώρησε στην έκδοση ειδικού ομότιτλου λευκώματος 330 σελίδων. Το κείμενο έχει γράψει η καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη και συνοδεύεται από ένα πλούσιο εικονογραφικό υλικό (σχέδια, γραπτά τεκμήρια, φωτογραφίες σύγχρονες και εποχής).