Μεξικάνικος κινηματογράφος: θρησκεία, οικογένεια και επανάσταση, στην Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης

Η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης συνεχίζει τη δραστηριότητά της παρουσιάζοντας το αφιέρωμα «Μεξικάνικος κινηματογράφος: θρησκεία, οικογένεια και επανάσταση», το οποίο θα πραγματοποιηθεί από τις 21 έως τις 24 Νοεμβρίου 2013 στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος.

Το αφιέρωμα περιλαμβάνει τέσσερις ταινίες: Ναζαρέν / Nazarin (Μεξικό, 1959) και Ανέβασμα στον ουρανό / Subida al cielo  (Μεξικό, 1952)  του Λουίς Μπουνιουέλ / Luis Buñuel, Το ακατάβλητο Μεξικό / Reed, Mexico insurgente του Πολ Λεντούκ / Paul Leduc (Μεξικό, 1973) και Το κάστρο της αγνότητας / El castillo de la pureza του Αρτούρο Ριπστάιν / Arturo Ripstein (Μεξικό, 1973).

Πρόγραμμα προβολών

Πέμπτη 21 Νοεμβρίου
18.30        Ανέβασμα στον ουρανό
21.00        Το ακατάβλητο Μεξικό

Παρασκευή 22 Νοεμβρίου
18.30         Ναζαρέν
21.00        Το κάστρο της αγνότητας

Σάββατο 23 Νοεμβρίου
18.30        Το ακατάβλητο Μεξικό
21.00        Ναζαρέν

Κυριακή 24 Νοεμβρίου
18.30        Το κάστρο της αγνότητας
21.00        Ανέβασμα στον ουρανό

 
Οι ταινίες

Ναζαρέν / Nazarin
(Μεξικό, 1959)

Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ / Luis Buñuel. Ασπρόμαυρη, 94΄.  

Στις αρχές του αιώνα ο νεαρός ιερέας Ναζαρέν ζει σε μια φτωχική πανσιόν, χωρίς να έχει δική του ενορία, εφαρμόζοντας όμως πιστά τις διδαχές του Ευαγγελίου, κυρίως σε ότι αφορά στην αγάπη προς τον πλησίον και στην αλληλεγγύη. Ο ίδιος προσφέρει καταφύγιο στην πόρνη Άνταρα, η οποία καταζητείται για απόπειρα φόνου και βοηθά τη χωριατοπούλα Μπεατρίς που αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει όταν την εγκατέλειψε ο εραστής της. Κάποια στιγμή οι δύο γυναίκες φεύγουν μαζί, ενώ ο Ναζαρέν δέχεται αυστηρότατες επικρίσεις από τις εκκλησιαστικές αρχές για την στάση και τη συμπεριφορά του. Τότε αποφασίζει να γίνει αναχωρητής και να ζει σαν «φτωχούλης του Θεού», περιπλανώμενος και με ελεημοσύνες. Αργότερα, σ’ ένα χωριό ξανασυναντά την Μπεατρίς και την Άνταρα οι οποίες τον ακολουθούν, καθώς τον θεωρούν άγιο, ωστόσο ο κόσμος θεωρεί ανήθικο και αιρετικό ένας ιερέας να συνοδεύεται και να κυκλοφορεί με δύο γυναίκες. Η πίστη του Ναζαρέν στην ύπαρξη του Θεού αρχίζει να κλονίζεται…

Βραβευμένη στο Φεστιβάλ Καννών του 1959, η ταινία Ναζαρέν είναι ίσως η καλύτερη δημιουργία της μεξικάνικης περιόδου του Μπουνιουέλ και σίγουρα η πρώτη από τις μεγάλες «βλάσφημες και ιερόσυλες» ταινίες του, όπου ο σκηνοθέτης καταθέτει μια ολομέτωπη επίθεση ενάντια στην υποκρισία της οργανωμένης θρησκευτικής εξουσίας (Εκκλησία).

Ανέβασμα στον ουρανό / Subida al cielo
(Μεξικό, 1952)

Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ / Luis Buñuel.  Ασπρόμαυρη, 74’
 
Ο νιόπαντρος Ολιβέριο ετοιμάζεται να περάσει την πρώτη νύχτα του γάμου  με την γυναίκα του, όταν πληροφορείται ότι η μητέρα του είναι ετοιμοθάνατη. Σύμφωνα με τη επιθυμία της, πρέπει να πάει στην γενέθλια πόλη και να συναντήσει ένα φίλο συμβολαιογράφο για να επικυρώσει μια νέα διαθήκη της μάνας, η οποία θα τον προστατεύει από τα αδηφάγα σχέδια των άπληστων αδερφών του σχετικά με την κληρονομιά. Το ταξίδι του Ολιβέριο με το λεωφορείο είναι γεμάτο από απρόσμενα περιστατικά: μια όμορφη συνταξιδιώτισσα, η Ρακέλ, σαγηνεύει τον Ολιβέριο και κάνει έρωτα μαζί του σ’ ένα μέρος που ονομάζεται «ανέβασμα στον ουρανό· ένας βουλευτής γιουχαΐζεται άγρια στο χωριό της εκλογικής του περιφέρειας·  μια έγκυος γεννά κατά την διάρκεια του ταξιδιού· οι επιβάτες του λεωφορείου (το οποίο μεταφέρει κι ένα φέρετρο) παίρνουν μέρος σ’ ένα τοπικό γλέντι… Τελικά ύστερα από οδοιπορικό δύο ημερών, ο Ολιβέριο φτάνει στον προορισμό του…

Μια από τις πιο ανάλαφρες και διασκεδαστικές κωμωδίες του Μπουνιουέλ, μακριά από τις συνήθεις θεματικές εμμονές του (αλλά όχι και από τα όνειρα), όπου το διήμερο ταξίδι με το λεωφορείο της γραμμής είναι γεμάτο από τις στροφές, τις παρεκκλίσεις, τις στάσεις, τα πισωγυρίσματα, τις χαρές και τις λύπες της πραγματικής ζωής. Όλα βέβαια ιδωμένα μέσα από το χλευαστικό και διεισδυτικό βλέμμα του μεγάλου ισπανού δημιουργού. Πανέμορφη και αισθησιακή η Λίλια Πράντο στο ρόλο της Ρακέλ.    

Το ακατάβλητο Μεξικό / Reed, Mexico insurgente
(Μεξικό, 1973)

Σκηνοθεσία: Πολ Λεντούκ / Paul Leduc. Έγχρωμη – Ασπρόμαυρη, 124΄.

Bασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του αμερικανού σοσιαλιστή δημοσιογράφου Τζον Ριντ, η ταινία μας μεταφέρει στα τέλη του 1913 και πιο συγκεκριμένα στους τελευταίους μήνες της μεξικανικής επανάστασης. Ο Τζον Ριντ, ακολουθώντας τα στρατεύματα των επαναστατών του Πάντσο Βίλα  και κερδίζοντας την εμπιστοσύνη τους, έμεινε 18 μήνες δίπλα τους, συμμετέχοντας μάλιστα ενεργά στις στρατιωτικές μάχες. Ταινία-θρύλος στην ιστορία του μεξικάνικου κινηματογράφου, έχει ως θέμα όχι μονάχα την επανάσταση, αλλά και την στάση του διανοούμενου απέναντι και μέσα σ’ αυτήν.

Η ταινία είναι ένα αρχετυπικό παράδειγμα ανεξάρτητης παραγωγής και συλλογικής προσπάθειας, βασισμένη στην κινηματογραφική ομάδα Cine 70, που ιδρύθηκε στο Μεξικό το 1967. Ανάμεσα στα ιδρυτικά της μέλη και ο διευθυντής φωτογραφίας Αλέξης Γρίβας, υπεύθυνος για τις έξοχες φωτογραφικές επιδόσεις της ταινίας, η οποία γυρίστηκε αρχικά σε ασπρόμαυρο και μετέπειτα απέκτησε σέπια τόνους, γεγονός που της προσδίδει την αυθεντικότητα και τη δύναμη του ντοκουμέντου.

Το κάστρο της αγνότητας / El castillo de la pureza
(Μεξικό, 1973)

Σκηνοθεσία: Αρτούρο Ριπστάιν / Arturo Ripstein. Έγχρωμη, 110΄.  

Ένα παλιό σπίτι στο κέντρο του Μεξικού. Απρόσιτο σαν οχυρό και αμπαρωμένο σαν φυλακή. Εκεί μέσα ο Γκαμπριέλ Λίμα κρατά κλεισμένους επί 18 χρόνια την γυναίκα του Μπεατρίς και τα παιδιά του: την Ουτοπία, τον Πορβενίρ (Μέλλον) και τη Βολουντάδ (Θέληση). Τους απαγορεύει να βγουν έξω ή να δουν οποιονδήποτε, ούτε καν να διαβάσουν εφημερίδα. Έχει επιβάλλει στην οικογένειά του μια άτεγκτη πειθαρχία κι ασχολείται ο ίδιος με την μόρφωση των παιδιών, τα παραπτώματα των οποίων, ακόμα και τα πιο ασήμαντα, τιμωρούνται με μεγάλη αυστηρότητα. Παθιασμένος απόστολος της αγνότητας και εξοργισμένος με την διαφθορά της κοινωνίας, προσπαθεί με αυτόν τον τρόπο να «προστατέψει» τους δικούς του από το δηλητήριο του έξω κόσμου. Η επαγγελματική ασχολία της οικογένειας είναι η παρασκευή και το παράνομο εμπόριο ποντικοφάρμακου, το οποίο διακινεί ο πατέρας. Όταν κάποια στιγμή τα παιδιά αρχίζουν να αντιδρούν, τα πράγματα παίρνουν μια απρόβλεπτη τροπή…

Πρόκειται για ένα υποβλητικό και κλειστοφοβικό δράμα, εξαιρετικά σκηνοθετημένο από τον Αρτούρο Ριπστάιν, τον σπουδαιότερο, ίσως, σύγχρονο μεξικάνο κινηματογραφιστή. Βασισμένη σ’ ένα πραγματικό γεγονός που συνέβη την δεκαετία του ‘50, η ταινία μιλά για τα εύθραυστα όρια ανάμεσα στην αγνότητα και την διαφθορά, το «καθαρό» μέσα και το «μολυσμένο» έξω, σ’ έναν κόσμο όπου η τρέλα της (πατρικής) εξουσίας και η απελπισμένη εξέγερση συμβιώνουν με την παθητικότητα και την μοιρολατρία. Έξοχες όλες οι ερμηνείες.