Μελ Καλφαντή: Η τέχνη που μας ενδιαφέρει καλείται να συμμετέχει ενεργά στην διεκδίκηση μίας καλύτερης κοινωνίας

Ανάμεσα στην πολιτική αμηχανία που προκαλεί η προσήλωση στην ατομική εμπειρία, και σε καθιερωμένες, καταχρηστικές ομαδοποιήσεις που εκφράζουν λίγους, υπάρχει ένας κοινωνικός χώρος σε διαστολή, ο δικός μας χώρος. Το PDSFF22 εξερευνά τις μεθορίους διαφορετικών κοινοτήτων και τις «κοινότητες» χαρακτηριστικών, καταπιέσεων και αγώνων που τις συγκροτούν.

Ακολουθεί μπερδεμένες ρίζες και υπόγειες διαδρομές που ενώνουν προτάγματα και ταυτότητες που φαινομενικά δεν σχετίζονται. Ισορροπεί ανάμεσα στην ανάγκη ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας ασφαλών χώρων και στην προσπάθεια να είμαστε αποτελεσματικές και «επικίνδυνες» απέναντι σε αυτά που γεννούν δια-κρίσεις.

Η επιμελητική ομάδα του PDSFF22 επιλέγει 35 ταινίες μικρού μήκους από 17 χώρες σε διαφορετικές γωνιές του πλανήτη, εξετάζοντας την έννοια της διαθεματικότητας και του προνομίου σε μία σειρά διαφορετικών πλαισίων. Το πρόγραμμα των προβολών συμπληρώνεται από συζητήσεις, μουσικές και πολυμεσικές παραστάσεις.

-Το Φεστιβάλ Positively Different επιστρέφει για τρίτη χρονιά στο Τριανόν. Ποιά είναι τα συναισθήματα σου για αυτή την δια ζώσης συνάντηση;

Ανυπομονώ, όπως και όλες/όλοι στην ομάδα του PDSFF! Η περσινή χρονιά ήταν πολύ δύσκολη- μας ήταν σημαντικό να διατηρήσουμε το θεσμό του φεστιβάλ μέσα στις αντιξοότητες της πανδημίας, και για τον λόγο αυτό φέραμε εις πέρας την διαδικτυακή διοργάνωση. Παρ’ όλ’ αυτά, είναι μεγάλη η χαρά μας που φέτος μπορούμε να επιστρέψουμε στις αίθουσες του αγαπημένου μας Τριανόν. Ανυπομονούμε να υποδεχθούμε κοινό και δημιουργά, να συζητήσουμε, να μοιραστούμε εμπειρίες και σκέψεις, αλλά και να περάσουμε καλά: να πιούμε ένα ποτό, να ακούσουμε μουσική, να κερδίσουμε όλα όσα προσφέρει ο μαγικός χώρος ενός κινηματογράφου.

-Θα ήθελες να μας μιλήσεις λίγο για τα κριτήρια επιλογής των ταινιών;

Το Positively Different Short Film Festival είναι ένα θεματικό φεστιβάλ: με τη σαφή του προσήλωση στον στόχο της ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα διακρίσεων, καταπιέσεων και κοινοτήτων, το φεστιβάλ μας έχει πολύ αυστηρά κριτήρια ως προς το περιεχόμενο των ταινιών. Προσδοκούμε να μιλήσουμε για την διαθεματικότητα, την αντίληψη δηλαδή ότι οι κοινωνίες όπου ζούμε είναι πολυσύνθετες και αυτό είναι το μεγαλύτερο προσόν τους· να ακολουθήσουμε μπερδεμένες ρίζες και υπόγειες διαδρομές που ενώνουν προτάγματα και ταυτότητες που φαινομενικά δεν σχετίζονται.

Έτσι, οι ταινίες επιλέγονται για την ποικιλία των θεμάτων που αναδεικνύουν, για την πολιτική τους συνάφεια με το πρόταγμα αυτό του φεστιβάλ. Μεγάλη σημασία έχει επομένως η επιμέλεια, ο τρόπος που οι μεμονωμένες ταινίες τίθενται σε συζήτηση μεταξύ τους μέσω της οργάνωσης του προγράμματος, για να κάνουν το πρόγραμμα διαθεματικό. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι κάνουμε απολύτως καμία έκπτωση στην ποιότητα. Επιλέγουμε ταινίες δημιουργικές, πρωτότυπες, αστείες, συγκινητικές, που έρχονται από διαφορετικές γωνιές του κόσμου για να διεκδικήσουν έναν κόσμο όπως τον ονειρευόμαστε.

-Τι είδους προκλήσεις αντιμετώπισες όντας υπεύθυν@ επικοινωνίας με τους δημιουργούς, τους υποτιτλιστές και τους κριτές του Φεστιβάλ;

Πρόκειται για μία θέση μεγάλης ευθύνης, καθώς έχει τεχνικές και γραφειοκρατικές απαιτήσεις, προκειμένου να διαβεβαιωθεί πως όλο το υλικό του φεστιβάλ είναι σωστά οργανωμένο και στη διάθεσή μας. Όση προσοχή κι αν δίνουμε στα παράλληλα events, αν δεν έχουμε ταινίες, δεν έχουμε φεστιβάλ, οπότε το άγχος είναι μεγάλο! Ωστόσο, η συνεργασία μου ήταν εξαιρετική με όλα τα άτομα που χρειάστηκε να συνδιαλλαγώ και διευκόλυναν όσο γίνεται τη δουλειά μου. Είμαι ευγνώμων σε όλα τα δημιουργά, στην ομάδα του Νεανικού Πλάνου που έφερε εις πέρας τον υποτιτλισμό των ταινιών με απόλυτη επιτυχία, και στην κριτική μας επιτροπή, την Ines Johnson-Spain, τον Ρόμπυ Εκσιέλ και τον Κωστή Θεοδοσόπουλο, χωρίς τη συμμετοχή και την πολύτιμη εμπειρία των οποίων, αυτό το φεστιβάλ δεν θα ήταν δυνατό να πραγματοποιηθεί.

-Τις κινηματογραφικές προβολές πρόκειται να πλαισιώσουν συζητήσεις και άλλα δρώμενα. Σε τι αποσκοπεί αυτό το καλλιτεχνικό πάντρεμα;

Θεωρούμε πως ο κινηματογράφος είναι ένα μέσο ανάμεσα στα άλλα: ένα πολύ ισχυρό μέσο και γι’ αυτό και είναι το μέσο της επιλογής μας, αλλά είναι μόνο κέρδος η συμβολή άλλων μέσων στον ίδιο σκοπό: την πρό(σ)κληση σε συζήτηση, ριζοσπαστική σκέψη και νέες ιδέες. Για τον λόγο αυτό, πλαισιώνουμε το κινηματογραφικό πρόγραμμα με συζητήσεις, συναυλίες, βιωματικές δραστηριότητες.

-Το πρόγραμμα του φετινού φεστιβάλ παρατηρούμε πως είναι ιδιαιτέρως διαθεματικό. Η συμπεριληπτικότητα θεωρείς πως θα έπρεπε να είναι βασικός πυλώνας της σύγχρονης τέχνης;

Θεωρώ πως δεν γίνεται πλέον να είναι αλλιώς. Διανύουμε μία εποχή που ζητήματα σεξισμού, ρατσισμού, ομοφοβίας, λίγο λιγότερο τρανσφοβίας, ικανοτισμού και άλλων διακρίσεων, γίνονται όλο και πιο ορατά. Ο κόσμος έχει ανάγκη να βλέπει διαφορετικές οπτικές και να ακούει ιστορίες που ήταν ως τώρα αόρατες. Η τέχνη που μας ενδιαφέρει καλείται να πάρει θέση και να συμμετέχει ενεργά στην διεκδίκηση μίας καλύτερης κοινωνίας.

-Την περσινή χρονιά, η ταινία «This is right; Zak life and after», απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας του Positively Different Short Film Festival. Θεωρείς, πως σε μια ομοφοβική κοινωνία, ο κινηματογράφος μπορεί να αποτελέσει μέσο ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του πλήθους;

Η ταινία της Γεύης Δημητρακοπούλου πήρε επάξια το βραβείο της· πέρα από τη δημιουργική και καλλιτεχνική της αρτιότητα και πρωτοτυπία, μίλησε για ένα από τα σημαντικότερα, κατά την προσωπική μου άποψη, γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας στην Ελλάδα. Ακόμα, βρήκε τον τρόπο να μιλήσει για αυτό χωρίς να εξωτικοποιήσει, να καταφύγει σε ηδονοβλεπτικές πρακτικές, δίνοντας χώρο κυρίως στην ίδια την κοινότητα της Ζάκι να μιλήσουν για την άγρια δολοφονία της. Αυτό για μένα είναι ένα παράδειγμα πώς ο κινηματογράφος μπορεί να δρα προς την ευαισθητοποίηση. Είναι η δύναμη της εικόνας, η ικανότητά της να συγκινεί και να δημιουργεί ταυτίσεις, που καθιστά τον κινηματογράφο ισχυρό μέσο για τους σκοπούς αυτούς. Φυσικά, απαιτεί και ένα κοινό δεκτικό στο να έχει τα μάτια και τα μυαλά ανοιχτά, αλλά ευελπιστούμε να καταφέρουμε να φτάσουμε και σε απρόσμενα κομμάτια του κοινού, που θα θέλαμε να ακούσουν αυτά που έχουν να πουν οι ταινίες μας -κι εμείς, μέσω της επιμέλειάς τους.

-Η Ελλάδα, μέχρι και το 2019, κατ’ άρθρο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου βρίσκονταν στις πρώτες τρεις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τις περισσότερες καταδίκες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θα θέλαμε να μας σχολιάσεις αυτό το γεγονός.

Δεν μου προκαλεί καμία έκπληξη αυτό το γεγονός. Για τα άτομα που δεν χωράνε στην ελληνική κανονικότητα, η βία ποικίλων μορφών και η περιθωριοποίηση είναι καθημερινές εμπειρίες. Αυτά τα άτομα είμαστε εμείς, οι φίλες μας, ο κόσμος που δουλεύουμε, αγωνιζόμαστε και ζούμε μαζί. Δεν μιλάμε για μακρινές εμπειρίες: αυτές τις παραβιάσεις τις βιώνουμε, τόσο στην κοινωνία, όσο και όταν ερχόμαστε αντιμέτωπα με μία κρατική διαχείριση που αδιαφορεί συστηματικά για την προστασία μας. Φυσικά, υπάρχουν και άλλες φωτεινές πλευρές της ζωής στην Ελλάδα, αλλά βρισκόμαστε πολύ μακριά από την ασφάλεια και την ευζωία που χρειάζεται να διεκδικούμε καθημερινά.

-Tα Βραβεία του Φεστιβάλ συνοδεύονται από χρηματικό έπαθλο με σκοπό την ουσιαστική στήριξη των καλλιτεχνών. Κατά τη γνώμη σου, ένα νέο δημιουργό στην Ελλάδα, είναι εύκολο να βιοποριστεί αποκλειστικά από την Τέχνη;

Η αλήθεια είναι πως είναι σχεδόν αδύνατον. Η θεσμική υποστήριξη του κινηματογράφου και γενικά της τέχνης είναι πρακτικά ανύπαρκτη στην Ελλάδα και το κενό που αυτή αφήνει δεν γίνεται να καλυφθεί από τα βραβεία των φεστιβάλ και ό,τι άλλα μέσα αναζητούμε για τον σκοπό αυτό. Ωστόσο, η παραγωγή τέχνης παραμένει πλούσια και είναι ελπιδοφόρο το πόσα νέα δημιουργά αγωνίζονται για να ασχοληθούν με την τέχνη που αγαπούν και να την καταστήσουν βιώσιμη. Με την διεκδίκηση αυτή, μπορεί το μέλλον της τέχνης στην χώρα μας να είναι ευοίωνο, αν οι υπεύθυνοι θεσμοί θελήσουν να αξιοποιήσουν το πλούσιο δυναμικό της.

Διαβάστε επίσης:

Το Positively Different Short Film Festival έρχεται στο Τριανόν!