«Μελέκ»: Οι «άγγελοι» πετούν ελεύθεροι πάνω από τα σύνορα…

Από το Κουβέιτ με αγάπη.

Η Μελέκ έφτασε στα χέρια μου στα μέσα του καλοκαιριού και κατάφερα να την διαβάσω το φθινόπωρο, στη σχεδόν οχτάωρη πτήση μου από Αθήνα για Καλιμάντζαρο.  Ένα βιβλίο που κατάφερε να  με κάνει να θαυμάσω τη μαεστρία της γραφής του, ένα βιβλίο που με συγκίνησε, ένα βιβλίο που μου θύμισε αρώματα και χρώματα από το παρελθόν, ένα βιβλίο τόσο ειλικρινές, από αυτά που σπάνια πια γράφονται και κουβαλούν τόση απλότητα και τόση αλήθεια.  Αν και η ίδια μαθημένη να ζει μεταξύ συνόρων, ο τόπος που καταφέραμε να κάνουμε ένα αφιέρωμα για το κορίτσι που το όνομα της σημαίνει «Άγγελος», θα ήταν μια άλλη πόλη, αυτή του Κουβέιτ. Και πραγματικά, τώρα που ξεκινώ να γράφω το άρθρο, δεν ξέρω αν αυτό είναι τυχαίο ή αν είναι ένα από εκείνα τα πράγματα που συμβαίνουν για να σου κάνουν πιο έντονη την παρουσία τους και να σου θυμίσουν ότι τα «σύνορα» κάποιες φορές είναι μόνο στο μυαλό μας…

Τα σύνορα λοιπόν δεν έγιναν εμπόδιο ούτε για τη συνάντηση μας με τη συγγραφέα Ιφιγένεια Θεοδώρου, που με το βιβλίο της Μελέκ, επανέφερε στο μυαλό μου το σημαντικότερο πρόβλημα των ημερών μας, το θέμα της πολιτιστικής ταυτότητας, της θρησκείας, της γλώσσας, της συνύπαρξης με το διαφορετικό που ζει και κινείται δίπλα μας. Θέματα που η Ιφιγένεια Θεοδώρου γνωρίζει και αντιμετωπίζει καθημερινά, ως σύζυγος του Έλληνα πρέσβη στο Κουβέιτ.

Εκεί λοιπόν έγινε και η φωτογράφηση της ίδιας και της Μελέκ, στο  Dar al Athar al Islamiyyah, ένα διεθνές Ίδρυμα και πολιτιστικό κέντρο που ιδρύθηκε από τον σεΐχη Nasser Al Sabah al Sabah. Η περίφημη ιδιωτική συλλογή έργων ισλαμικής τέχνης του σεΐχη φιλοξενείται στο κεντρικό κτίριο του κέντρου και αποτελείται από 20.000 γλυπτά, χειρόγραφα, χαλιά, νομίσματα κ.α.  Διαλέξεις ,κονσέρτα, εικαστικές εκθέσεις, εργαστήρια για παιδιά, είναι μερικές από τις δραστηριότητες του κέντρου  που έλκει καθημερινά το φιλότεχνο κοινό του Κουβέιτ, ενώ οι παρουσιάσεις βιβλίων και οι εκδόσεις καταλόγων και τριμηνιαίων εφημερίδων κρατούν το ενδιαφέρον των βιβλιόφιλων.
Το κέντρο έχει δυο βιβλιοθήκες, μια για βιβλία  που εξυπηρετούν την έρευνα και μια όπου φιλοξενούνται βιβλία μεγάλης ιστορικής  και συλλεκτικής αξίας.

Κάπου εκεί, ανάμεσα σε όλους αυτούς τους «θησαυρούς»  βρέθηκε και η Μελέκ, στο πλάι της δημιουργού της, η οποία πολύ ευγενικά κατάφερε με τις λέξεις της να μου λύσει κάθε απορία σχετικά με τη ζωή της και την αγάπη της για τη συγγραφή. Φυσικά, ξεκινήσαμε με την αρχή αυτού του όμορφου ταξιδιού της στις λέξεις…

«Αγαπούσα από πάντα τις ιστορίες. Ο μπαμπάς μου ήταν πρώτος παραμυθατζής! Του άρεσε  πολύ να διηγείται, να εμπλέκει στα παραμύθια δικές του επινοήσεις και ιστορικά γεγονότα, ώσπου στο τέλος δεν ήξερες αν ο Βενιζέλος σκότωσε τον κακό δράκο ή ο Παπουτσωμένος γάτος κρυβόταν στην αποθήκη μας από τους γερμανούς.
Εκτός από παιχνίδια θυμάμαι πως πάντα έπαιρνα ως δώρα βιβλία. Απαραίτητα την πρωτοχρονιά! Μέχρι και σήμερα συνεχίζω αυτή τη μικρή παράδοση με την κόρη μου, κι ας είναι ολόκληρη γυναίκα πια…

Διάβαζα τα πάντα,  από τα παιδικά αναγνώσματα μέχρι τα μυθιστορήματα σε συνέχειες στη “Μακεδονια”. Δεν υπήρχε απαγορευτικό στην ανάγνωση. Άνοιξε ο κόσμος διάπλατα μπροστά μου. Στην τελευταία τάξη του δημοτικού πήρα έπαινο για μια χριστουγεννιάτικη ιστορία. Είχα μπλέξει τον Άντερσεν με τον Παπαδιαμάντη “δημιουργικά”, είχε σχολιάσει τότε η δασκάλα…
Στην εφηβεία  κέρδισα ένα βραβείο του περιοδικού “Φαντάζιο”, το θυμάστε; Τότε δήλωσα στον μπαμπά μου ότι θέλω να γίνω δημοσιογράφος. Μου το απέκλεισε. “Θα μπεις στο πανεπιστήμιο!” μου παρήγγειλε. Τότε δεν υπήρχε  σχολή δημοσιογραφίας. Πέρασα στη φιλολογία.
Δεν έγινα δημοσιογράφος, ούτε καθηγήτρια. Από συνειδητή επιλογή ακολούθησα, από πολύ νωρίς, μια πορεία δίπλα στον διπλωμάτη σύζυγό μου. Δεν το μετάνιωσα ποτέ. Εξαιτίας της επιλογής αυτής μπόρεσα να πραγματοποιήσω το παιδικό μου όνειρο, να γράφω ιστορίες».

Είχα χρόνια να ακούσω τόσο όμορφες αφηγήσεις. Θαρρείς και τα ζω και ο ίδιος κρυφοκοιτάζοντας πίσω από την μεγάλη ντουλάπα του παιδικού της δωματίου… Και η Μελέκ; Τι ρόλο παίζει ένας τόπος για το κάθε βιβλίο; Μπορούν να κουράσουν οι συνεχείς μετακινήσεις;

«Η Μελέκ είναι το τρίτο μου βιβλίο. Είναι όλες μαζί οι εμπειρίες μου στη Θράκη. Η μυθοπλασία ζυμωμένη με την ιστορία του τόπου, ένα παραμύθι με χαρακτήρες ζωντανούς, σαν τους γείτονες που έχουμε δίπλα, μια επινόηση βασισμένη σε ιστορικά γεγονότα. Όμως, πίσω  απ όλα αυτά βρίσκεται η μεγάλη μου ανάγκη να μοιραστώ αυτό που ζω, να συνεχίσω να λέω ιστορίες, όπως αυτές που άκουγα….
Σημείο εκκίνησης για κάθε βιβλίο μου είναι ο τόπος. Σε κάθε νέα μετακίνηση  βιάζομαι να τον γνωρίσω,      διαβάζω και ταξιδεύω, ανακαλύπτω οτιδήποτε  θα με κάνει να τον αγαπήσω, να δεθώ μαζί του, να χτίσω μέσα του την καθημερινότητά μου. Μετά, θέλω να μοιραστώ το ταξίδι αυτό και έτσι έρχεται η σειρά της πλοκής και των χαρακτήρων. Στη “Μελέκ” πρωταγωνιστεί η Θράκη , που εκτός από τις φυσικές ομορφιές της είναι ο τόπος όπου συνυπάρχουν για αιώνες  δυο  διαφορετικές θρησκείες. Το Ισλάμ το είχα συναντήσει στην Ευρώπη και στην Ασία, πρώτη φορά όμως το βίωνα στη χώρα μου. Η αποδοχή του διαφορετικού και η ανεκτικότητα και από τα δυο μέρη είναι δεδομένο στην κοινωνία της Θράκης.  Σήμερα ,τώρα που τα σύνορα τεντώνονται και το διαφορετικό ζει και κινείται δίπλα μας, έχουμε ανάγκη να  γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τον Άλλον. Αυτή η γνώση ίσως να μας απελευθερώσει από τον φόβο και την μισαλλοδοξία…
Οι  συνεχείς μετακινήσεις μπορεί να κάνουν τη ζωή δύσκολη, όμως φτιάχνουν χαρακτήρα,  γιατί μαθαίνεις  να προσαρμόζεσαι και να παρατηρείς, έχεις κεραίες απλωμένες κι ανοιχτή καρδιά, αλλιώς θα χαθείς… Έρχεσαι σε επαφή με άλλους πολιτισμούς, πλουτίζεις από αυτή την καθημερινή συναναστροφή. Σαν τουρίστας δεν έχεις αυτή τη δυνατότητα, αρκείσαι στο φαίνεσθαι κι όχι στην ουσία. Χάνεις τους φίλους σου στην Ελλάδα, τη ζεστασιά της πλατιάς οικογένειας, τα αναπληρώνεις όμως αν θέλεις κάνοντας νέους φίλους, καινούργιους δεσμούς.
Μακριά από την Ελλάδα είσαι κι εσύ μειονότητα, με τις ιδιαιτερότητες και τις ευαισθησίες σου, όταν εκπροσωπείς δε τη χώρα σου οι υποχρεώσεις σου αυξάνονται, οφείλεις να δίνεις τον καλύτερο εαυτό σου.

Από το συνεχές γαϊτανάκι των μεταθέσεων κρατάω πάντα ό,τι θετικό έχει κάθε τόπος. Δεν μεμψιμοιρώ ούτε παραπονιέμαι, μ’ ενδιαφέρει να γνωρίσω τους ανθρώπους του, διαφορετικά θα ένιωθα ξένη ανάμεσα σε ξένους. Όλα αυτά τα χρόνια έμαθα ότι παντού ο πόνος είναι ίδιος και ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο. Όλα είναι πολύ ρευστά. Έφυγα από την Συρία λίγο πριν από τη σύρραξη, τίποτα δεν προμήνυε την έκταση αυτής της τραγωδίας. Μπορεί να προέβλεπες ότι κάποια στιγμή θα γινόταν η έκρηξη, αλλά αυτή η Έξοδος  των Σύρων και η ανθρωπιστική κρίση στην Ευρώπη ήταν απρόβλεπτη. Οι κοινωνίες δυο ταχυτήτων δημιουργούν οργή και βία. Στη Συρία οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τον θάνατο και την προσφυγιά ,στην Ελλάδα την ανασφάλεια και τον φόβο. Τον φόβο όμως τον πολεμάς  με γνώση και πράξη, με το να είσαι ενεργός πολίτης  και σε επιφυλακή. Για  αυτό νιώθω περήφανη για τους ακρίτες των νησιών και τα παιδιά που  σώζουν ζωές στις ακτές του Αιγαίου, για τις ελληνίδες που πλέκουν σκουφάκια, για αυτούς που μαγειρεύουν ή διανέμουν φάρμακα. Η παθητικότητα από την πολυθρόνα σκοτώνει….».

Οι λέξεις αναβλύζουν σαν νερό, και εγώ μέσα σε αυτές αναγνωρίζω τη συγγραφέα που έγραψε ένα μοναδικό βιβλίο, την ιστορία της Μελέκ, που τόσο διακριτικά, τόσο εύστοχα και απροσδόκητα σε κάνει να ψάξεις, να αναρωτηθείς, να συγκινηθείς και να θες να αγαπήσεις περισσότερο και χωρίς όρους.

Είχα καιρό να απολαύσω τόσο πολύ μια συνέντευξη και χαίρομαι που χρειάστηκε να περιμένω τόσο.

Ο επίλογος δεν θα μπορούσε να είναι παρά μόνο δικός της. Και η τελευταία μου «επιθυμία» απλή. « Περιγράψτε μου με δύο προτάσεις τον ιδανικό για εσάς κόσμο…»

«Ονειρεύτηκα μια κοινωνία ίσων ευκαιριών, αξιοκρατίας και κοινωνικής πρόνοιας όπου οι άνθρωποι θα ζούσαν με ασφάλεια και με σεβασμό για τον διπλανό τους. Διαψεύστηκα… Ίσως γι’ αυτό καταφεύγω στις ιστορίες. Η τέχνη είναι ένας τρόπος να δείξω ότι το καλό που ονειρεύομαι δεν είναι πάντα αυταπάτη».

Ευχαριστούμε τις Εκδόσεις Πατάκη για την συνεργασία, το Dar al Athar al Islamiyyah για την φιλοξενία και τη συγγραφέα Ιφιγένεια Θεόδωρου για το υπέροχο ταξίδι στις εμπειρίες της ζωής της.

Το βιβλίo της Ιφιγένειας Θεοδώρου, με τίτλο Μελέκ θα πει άγγελος, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη