Η Kiki Smith δημιουργεί πολιτική τέχνη. Χωρίς να επιβάλει εκκωφαντικά τη γνώμη της, η τέχνη αυτή, είτε πρόκειται για γλυπτά, εγκαταστάσεις ή σχέδια, από το 1980 και μετά έχει διατυπώσει με σοβαρότητα τον σχολιασμό της για εύφλεκτα κοινωνικά ζητήματα όπως οι προκαταλήψεις για το AIDS και τα φύλα, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, και η κρίση των δημοκρατικών θεσμών που διάγουν υπό ομηρία σήμερα. Το έργο της την κατέταξε στους εκατό ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο, σύμφωνα με το περιοδικό TIME το 2006.
Στην Ύδρα η Kiki Smith λειτούργησε όπως ο σαμάνος της φυλής. Απορροφώντας τις δονήσεις ενός αρχαϊκού τοπίου με μακραίωνη ιστορία, και ενός οικήματος κατασκευασμένου να θρέφει τον άνθρωπο μέσα από τη θυσία του ζωικού κεφαλαίου, η καλλιτέχνιδα αναλογίστηκε επάνω στην αξία μιας τέτοιας θυσίας, προσπαθώντας από τη μεριά της να εξευμενίσει τις πληγές που έχει καταφέρει ο άνθρωπος στο οικοσύστημα (και ουσιαστικά στον ίδιο του τον εαυτό) στον λίγο χρόνο της παρουσίας του στη γη. Η θάλασσα και η αέναη κίνηση των υγρών προσφέρει αυτή τη δυνατότητα για κατευνασμό και ‘απορρύπανση’ των πληγμάτων που έχει καταφέρει ο άνθρωπος στο φυσικό του περιβάλλον και στη συνείδησή του. Ο ουρανός αντανακλά στη θάλασσα, και τα όντα που έφερε μαζί της στην Ύδρα η καλλιτέχνιδα αντιστοιχούν στους αστερισμούς που αστροσκεπάζουν το νησί.
Συνομιλώντας με την καλλιτέχνιδα στα εγκαίνια της έκθεσης, μου διηγήθηκε την εμπειρία της στις νήσους Γρεναδίνες όπου καθώς κολυμπούσε στη θάλασσα, τα εντόσθια μίας φρεσκοσφαγιασμένης γίδας έπλεαν δίπλα της. Αυτό το αλλόκοτο γεγονός μαζί με τις μαρτυρίες κατοίκων της Ύδρας που ακόμα θυμούνται την κόκκινη θάλασσα γύρω από το κτήριο στην άκρη του δρόμου, λειτούργησαν καταλυτικά στη Smith ώστε να δημιουργήσει μία οπτική ελεγεία κάθαρσης για το ανθρώπινο είδος, στον χώρο της σφαγής, κάθε σφαγής.
Στο χώρο της έκθεσης μας οδηγούν μεγάλα λάβαρα με γραφή από ανταύγειες του φωτός. Τα δύο διπλανά δωμάτια των σφαγείων καταλαμβάνονται από μεγάλες μπρούτζινες θεότητες των νερών, με πρόσωπο και κορμό γυναικείο, χέρια με οπλές και ουρά ψαριού, οι οποίες αντανακλούν τα άστρα του ουρανού.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στην κεντρική αίθουσα βρίσκονται τοποθετημένα ένας βιομορφικός οργανισμός σαν πλατύ δοχείο που φέρει νερό εξαγνισμού, τρεις μεγάλες χρυσές νατουραλιστικές καρδιές και παντού οι περίεργες μικρές γάτες του νησιού αλλά και μία κουκουβάγια μπροστά από έγχρωμα ροζ-χρυσά τζάμια που δίνουν την εντύπωση του απομεσήμερου. Μία φωτιά σιγοκαίει πίσω από μεγεθυντικούς φακούς που συμβολίζουν έναν εξάντα, ενώ στο μικρό μπαλκόνι που κοιτάζει το Αιγαίο βρίσκεται μία μεγάλη κατασκευή σαν μάσκα όπου οι γυάλινες οπές των ματιών μεγεθύνουν τη γραμμή του ορίζοντα και αντανακλούν το δοχείο στο εσωτερικό.
Στην οροφή του κτηρίου σκαρφαλώνει ένας Αιγόκερος με φιδίσια ουρά και φολίδες που θροΐζουν στον άνεμο, ατενίζοντας το βαθύ γαλάζιο.
Όλα αυτά τα στοιχεία επικοινωνούν μεταξύ τους και συνθέτουν ένα οπτικό άσμα λυρικής ποίησης που συνομιλεί με το τοπίο και την ιστορία του με τον πιο κατανυκτικό τρόπο. Η Kiki Smith καταθέτει τη δική της προσωπική μαρτυρία από ένα ταξίδι βαθιά πίσω στην παγανιστική ιστορία του τόπου, όταν κάθε καταστροφή σήμαινε μία αναγέννηση, και όπου το νερό γινόταν το όχημα στην ροή των ζωικών υγρών, του γάλακτος και του αίματος που θρέφουν τη θάλασσα για να γεννήσει με τη σειρά της ζώα-υβρίδια. Σε αυτή την ποιητική αφήγηση, η θάλασσα, η γη και ο ουρανός ενώνονται με τον πιο σωματικό, ζωικό τρόπο. Και η βαθιά μνήμη της θάλασσας θα είναι πάντα εκεί να διηγείται τις ιστορίες από αυτή τη συμπαντική συνεύρεση.
Ο τρόπος που μεταχειρίζεται η Kiki Smith το κεντρικό υλικό της, τον μπρούτζο έχει ιδιαίτερη σημασία. Το σκληρό υλικό, εγγράφεται με λεπτοφυές σχέδιο και εξαϋλώνεται, οι όγκοι των γλυπτών μοιάζουν επίπεδοι, το εσωτερικό εξωτερικεύεται και τα εξωτερικά ερεθίσματα βιώνονται εσωτερικά. Η συμπαντική τοπογραφία της γης συστρέφεται και αναποδογυρίζει και η ομορφιά συνυπάρχει με την εμπειρία της γνώσης και του λόγου, μέσα από τα εγχάρακτα πρόσωπα των γοργόνων. Η γλυπτική εγκατάσταση της Kiki Smith στα παλιά Σφαγεία της Ύδρας είναι ένα λυρικό, βαθιά υπαρξιακό έργο που λειτουργεί σε πολλά επίπεδα ανάγνωσης.
Διαβάστε επίσης:
Memory: Έκθεση της Kiki Smith στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ στην Ύδρα
