Την 25η Μαρτίου του 1944, μέλη των Waffen-SS, τακτικοί Γερμανοί στρατιώτες της 1ης Ορεινής Μεραρχίας Edelweiss και Έλληνες χωροφύλακες εκτοπίζουν βίαια τους Εβραίους των Ιωαννίνων με τελικό προορισμό το Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Τις ίδιες μέρες (23, 24, 25 Μαρτίου) εκτοπίζονται Έλληνες Εβραίοι από την Αθήνα, τη Χαλκίδα, την Καστοριά, την Άρτα, την Πρέβεζα, τη Λάρισα, τα Τρίκαλα και τον Βόλο. Ελάχιστοι θα επιστρέψουν.
Η παράσταση «Μέρα Σάββατο» αφηγείται την ιστορία και τον εκτοπισμό τους μέσα από μαρτυρίες, ποιήματα, αφηγήσεις και τραγούδια: ηπειρώτικα, σεφαραδίτικα, «τραγούδια του στρατοπέδου» — λαϊκές μελωδίες των οποίων οι εξόριστοι άλλαζαν τα λόγια για να μπορέσουν να επικοινωνήσουν και να μεταδώσουν την εμπειρία τους.
Αφετηρία της παράστασης αποτελεί το διήγημα του Δημήτρη Χατζή «Σαμπεθάι Καμπιλής» από τη συλλογή διηγημάτων του «Το τέλος της μικρής μας πόλης». Ο συγγραφέας επιστρέφει στα Γιάννενα των παιδικών του χρόνων, περιγράφοντας την ντόπια εβραϊκή κοινότητα με τη μακραίωνη ιστορία της καθώς και τη ρήξη δύο σημαντικών προσωπικοτήτων της, του συντηρητικού επικεφαλής της κοινότητας Σαμπεθάι Καμπιλή και του ποιητή και κομμουνιστή Γιοσέφ Ελιγιά.
Το δεύτερο μέρος, βασισμένο σε μαρτυρίες επιζώντων, αφηγείται την έφοδο της Wehrmacht και της ελληνικής χωροφυλακής στο Κάστρο, τον εβραϊκό μαχαλά της πόλης, στις 25 Μαρτίου του 1944 — ένα Σάββατο — και ιχνηλατεί τον εκτοπισμό της κοινότητας από τα Γιάννενα προς το Άουσβιτς, εστιάζοντας σ´ ένα πολύ λίγο γνωστό αλλά κομβικό γεγονός: την εξέγερση των Sonderkommandos, το Σάββατο 7 Οκτωβρίου του 1944, στην οποία πρωταγωνίστησαν Έλληνες Εβραίοι.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η Γαλλίδα σκηνοθέτις Irène Bonnaud υπογράφει τη δραματουργία, τη σκηνοθεσία και τη συγγραφή του δεύτερου μέρους του έργου. Η Φωτεινή Μπάνου αφηγείται την ιστορία, περνώντας από τον λόγο στο τραγούδι και δίνοντας φωνή στα 11 μικρά γλυπτά αγάλματα που δημιούργησε για την παράσταση η γλύπτρια Κλειώ Μακρή.
Η παράσταση παρουσιάστηκε στη Γαλλία στις: 24, 25, 26 & 27 Ιουνίου 2021 στο θέατρο La Commune CDN Aubervilliers (Παρίσι / πρεμιέρα του έργου), στις 10 Ιουλίου 2021 στο Châteauvallon / Le Liberté (Τουλόν), στις 13 & 14 Ιουλίου 2021 το Théâtre National de Nice (Νίκαια), στις 15, 18, 19, 21 & 22 Οκτωβρίου 2021 στο φεστιβάλ SENS INTERDITS (Λυών) και στις 15, 16 & 17 Νοεμβρίου 2021 στο Théâtre des 13 Vents (Μονπελιέ). Στην Ελλάδα, παρουσιάστηκε στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (Αθήνα), από τις 19 Μαρτίου έως τις 22 Μαΐου 2022, στο ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων στις 8 & 9 Ιουνίου 2022 και στο Θεσσαλικό Θέατρο στις 25 Ιανουαρίου 2023, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος.
Η παράσταση «Μέρα Σάββατο» αφιερώνεται στη μνήμη της Εσθήρ-Στέλλας Κοέν, μιας από τις τελευταίες επιζήσασες της γενοκτονίας στα Γιάννενα, που δεν είναι πια κοντά μας. Μας δέχτηκε στο σπίτι της το φθινόπωρο του 2019 για μια πολύωρη αφήγηση και της οφείλουμε, μεταξύ πολλών άλλων, τον τίτλο της παράστασης.
Ευχαριστούμε πολύ για τη στήριξή τους στην έρευνα και την προετοιμασία της παράστασης τους: Καίτη Χατζή, Αγγελίνα Χατζή, Σάββα Μιχαήλ Μάτσα, Κατερίνα Μάτσα, Αλλέγρα Μάτσα, Διαμάντω Μάτσα, Τζων Καλέφ Εζρά, Ματθίλδη Εσκινατζή, Λεονάρδο Μπατή, Σάκη Νεγρίν, Πάνο Βαδαλούκα, Adi Liraz, Saranna Biel-Cohen, Μίμη Κοέν, Γιάννη Αλεξάκη, Πόπη Μπάνου, Ηλία Πούλο, καθώς και την Ελένη Παγκρατίου-Αλεξάκη, που έφυγε πρόσφατα από κοντά μας. Ευχαριστούμε επίσης το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος και το Mémorial de la Shoah στο Παρίσι.
Το κείμενο της παράστασης κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα.
Συντελεστές
κείμενο A’ μέρους: Δημήτρης Χατζής / Γιοσέφ Ελιγιά (δραματουργία: Irène Bonnaud)
κείμενο B’ μέρους: Irène Bonnaud (μετάφραση από τα γαλλικά: Φωτεινή Μπάνου)
σκηνοθεσία: Irène Bonnaud
ερμηνεία & τραγούδι: Φωτεινή Μπάνου
σκηνογραφία (κατασκευή γλυπτών): Κλειώ Μακρή
φωτισμοί: Daniel Levy
καλλιτεχνική συνεργασία: Αγγελική Καράμπελα, Δημήτρης Αλεξάκης
τεχνικοί υπεύθυνοι: Αποστόλης Κουτσιανικούλης, Παναγιώτης Φουρτούνης
φωτογραφίες: Δημήτρης Αλεξάκης, Zoi Tilinski, Nicolas Lascourrèges, Αποστόλης Κουτσιανικούλης
Παραγωγή: Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων
Συμπαραγωγή: Scène Nationale Châteauvallon – Liberté (Toulon, Γαλλία) και Théâtre National de Nice (Γαλλία)
Οργάνωση παραγωγής γαλλικής περιοδείας: SENS INTERDITS, Festival international de théâtre
Διάρκεια: 90’