«Ο Εθελοντής» μετέτρεψε τον εαυτό του σε κρατούμενο και ταυτόχρονα σε έναν αφανή ήρωα τεράστιας σημασίας και ανυπολόγιστης αξίας.
Ο Βίτολντ Πιλέτσκι, ένας γενναίος αξιωματικός του πολωνικού στρατού και μέλος της Αντίστασης της Βαρσοβίας το φθινόπωρο του 1940 δέχεται να μπει εθελοντικά στο στρατόπεδο εξόντωσης, ώστε να καταγράψει τις ναζιστικές πρακτικές. Για τρία σχεδόν χρόνια θα βρεθεί βουτηγμένος στην απόλυτη εξόντωση του στρατοπέδου και θα ενημερώνει την Αντίσταση για τη βιομηχανία θανάτου που έχει στηθεί εκεί, για την άφατη βία και τον πόνο, για τη ναζιστική αναλγησία και την τρομοκρατία, για τις εξαχρειωμένες συνειδήσεις, για τους μηχανισμούς εκείνους της ηθικής παρακμής που μετατρέπουν τη ζωή σε εφιάλτη, για την πείνα, τον καθημερινό αγώνα επιβίωσης ενάντια στους ss αλλά και τους κάπο, για την ανείπωτη εξαθλίωση και την ωμή αγριότητα από την οποία σημαδεύτηκε η Ιστορία του εικοστού αιώνα.
Ο συγγραφέας στηρίζει τα περιγραφόμενα γεγονότα σε μια ενδελεχή και τεράστια έρευνα, χάρη στην οποία ανθολόγησε υλικό από έγγραφα της εποχής και αναφορές, καθώς και από τα απομνημονεύματα του ίδιου του Πιλέτσκι αλλά και από χιλιάδες ιστορικές πηγές, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τα αρχεία του Πολωνικού Ινστιτούτου, της Πολωνικής Εταιρείας Μελέτης του Αντιστασιακού κινήματος, της Βιβλιοθήκης της Βιέννης, του Αμερικανικού Μουσείου Μνήμης του Ολοκαυτώματος, των Κεντρικών Σιωνιστικών Αρχείων και της Βρετανικής Βιβλιοθήκης.
Η αυταπάρνηση του Πιλέτσκι είναι παροιμιώδης. Έναν χρόνο μετά την κατάληψη της Βαρσοβίας θα βγει μόνος του στον δρόμο και έχοντας μια πλαστή ταυτότητα θα συλληφθεί και θα οδηγηθεί στο Άουσβιτς. Εκεί θα αρχίσει την εφαρμογή ενός άκρως επικίνδυνου σχεδίου, θα κατασκευάσει έναν πομπό και θα αρχίσει να στέλνει πληροφορίες στην Αντίσταση και παράλληλα θα δημιουργήσει μια παράνομη οργάνωση που έχει ως στόχο της την προστασία των κρατουμένων. Τον Απρίλιο του 1943 θα δραπετεύσει με έναν εντελώς εντυπωσιακό τρόπο, μια απόδραση που αγγίζει τα όρια του μυθιστορήματος. καθώς έχει αντιληφθεί ότι οι περιγραφές του για τα τεκταινόμενα στο στρατόπεδο δε γίνονται πιστευτές. Οι αναφορές του θα θεωρούνται υπερβολικές και ανυπόστατες. Και παρόλο που θα συνεχίσει να παλεύει στον αντιναζιστικό αγώνα και να βοηθήσει τους Εβραίους ακόμη και μετά τη λήξη του πολέμου, θα κατηγορηθεί για εσχάτη προδοσία από το Κομμουνιστικό Κόμμα το 1947 και θα καταδικαστεί σε θάνατο, μια ποινή που ο ίδιος δε θα κάνει τίποτα για να την αλλάξει.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
«Προσπάθησα να ζήσω τη ζωή μου έτσι ώστε στην ώρα του θανάτου μου να είμαι περισσότερο ευτυχισμένος παρά φοβισμένος. Και τώρα είμαι ευτυχισμένος, γιατί ξέρω πως άξιζε να αγωνιστώ», είπε και δε ζήτησε καμιά επιείκεια από τους δικαστές. Το 1948 εκτελέστηκε μέσα στο κελί του και μόνο ύστερα από πολλά χρόνια μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης αποκαλύφθηκε η ηρωική του δράση και εκτιμήθηκε η αυτοθυσία του.
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τέσσερα μέρη με την αφήγηση να ξεκινά από τις 26 Αυγούστου του 1939 και να καταλήγει την ημέρα της εκτέλεσής του στις 25 Μαΐου 1945 μετά από μια δίκη παρωδία που συνέθλιψε τη ζωή του. Ο ίδιος διατήρησε ακατάβλητη την ακεραιότητα και την αξιοπρέπειά του. Και είναι σημαντική η μαρτυρία αυτού του βιβλίου ακριβώς επειδή η αφήγηση γίνεται από έναν αυτόπτη μάρτυρα των φρικαλεοτήτων και έναν ουσιαστικό εκτιμητή της τραγικότητας των καταστάσεων. Με ανυπολόγιστη ανδρεία και αυτοθυσία ο Πιλέτσκι έβλεπε τη ζωή στο Άουσβιτς να «στάζει και να χάνεται», όμοια όπως και η δική του που οι συνθήκες την έκαναν να σβήσει παρά το γεγονός ότι η προσφορά του στον αντιναζιστικό αγώνα υπήρξε κεφαλαιώδους σημασίας. Οι περιγραφές των βασανιστικών στιγμών που περιγράφονται σοκάρουν τον αναγνώστη που παρατηρεί με κομμένη την ανάσα την οδύνη και τον οδυρμό των κρατουμένων που βασανίζονται μέχρι θανάτου ή αφήνονται να τους κατασπαράξουν σκυλιά και να τους αφανίσει η Ιστορία στο ανάλγητο πέρασμά της.
Ένα σπαρακτικά συγκλονιστικό μυθιστόρημα τη μετάδραση του οποίου υπογράφει με επιτυχία η Θεοδώρα Δαρβίρη. Μια αλήθεια η οποία καταδεικνύει τη φρίκη των ανθρώπων που την έζησαν, μια αλήθεια που δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ, καθώς η ανθρωπότητα ζει ακόμα υπό τη σκιά της αναβίωσης των ναζιστικών μορφωμάτων που την απειλούν ξανά με τον όλεθρο. Ένα ιστορικό ντοκουμέντο που πρέπει να διαβαστεί.
Διαβάστε επίσης:
Jack Fairweather – Ο Εθελοντής