Στην Αυστρία του 1936, δύο χρόνια περίπου πριν από το Άνσλους, ο Λεωνίδας –τμηματάρχης στο Υπουργείο Πολιτισμού και Παιδείας και μέλος, ως εκ τούτου, της πολιτικής ελίτ της χώρας– λαμβάνει την ημέρα των πεντηκοστών γενεθλίων του μια επιστολή γραμμένη με αχνογάλαζα γράμματα που μαρτυρούν γυναικείο γραφικό χαρακτήρα. Είναι ένα γράμμα της Εβραίας Βέρας Βόρμσερ, του έρωτα της ζωής του. Μια σύντομη αλλά έντονη ερωτική σχέση δεκαοκτώ χρόνια πριν, στη Χαϊδελβέργη, συνδέει τον Λεωνίδα με τη Βέρα. Η παρουσία του συγκεκριμένου γράμματος ανάμεσα στις πάμπολλες ευχετήριες κάρτες παρασύρει τον ήρωα σε μια καταιγιστική ροή αναμνήσεων, προβλέψεων, υποθέσεων και σεναρίων, ξυπνά μια από καιρό ξεχασμένη ενοχή του, κυρίως όμως φαίνεται να θέτει σε κίνδυνο όλα όσα έχει πετύχει, τον γάμο του, την κοινωνική του θέση, την υπόληψή του, την οικονομική του επιφάνεια – τις βάσεις της ίδιας του της ύπαρξης…
Δεδηλωμένη πρόθεση του συγγραφέα στο έργο του αυτό ήταν «να τοποθετήσει στο ίδιο επίπεδο, μέσα στην αφήγησή του, το πιο προσωπικό και το πολιτικό μαζί». Το αποτέλεσμα μας δίνει αφενός το εξαιρετικό ψυχογράφημα ενός οπορτουνιστή και αφετέρου μια μαρτυρία του αναδυόμενου αντισημιτισμού στην Αυστρία, σε μια κομβική για την ιστορία της χρονική στιγμή.
Στη νουβέλα παρακολουθούμε, σε πρώτο επίπεδο, μια αριστοτεχνική, σφιχτή όσο και πληθωρική περιγραφή των –ανεπαίσθητων εξωτερικά μα εκκωφαντικών ενδόμυχα, στη σκέψη του ήρωα– ψυχολογικών διακυμάνσεων ενός εκπροσώπου της καθεστηκυίας τάξης, ενός πέρα για πέρα συμβιβασμένου αριβίστα, στον οποίο δίνεται η δυνατότητα να κάνει την επανάστασή του με σκοπό μια πλήρη ανανέωση της ζωής του – αν και εν τέλει επιλέγει να αναδιπλωθεί και να υποχωρήσει, πέφτοντας στη χαύνωση των ανέσεων του βίου του. Και, πλάι στη χαμένη ευκαιρία του Λεωνίδα για μια άλλη ζωή, αχνοφαίνεται σε όλη την πλοκή η εμφάνιση και η απώλεια της μοναδικής ευκαιρίας που είχε η Αυστρία, στη συγκεκριμένη ιστορική συνθήκη, να ορθώσει ανάστημα απέναντι στη ναζιστική Γερμανία.
Επίμετρο: Πελαγία Τσινάρη
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Φραντς Βέρφελ
Ο Φραντς Βέρφελ, γερμανόφωνος ποιητής, δοκιμιογράφος, μυθιστοριογράφος και συγγραφέας θεατρικών έργων, γεννήθηκε το 1890 στην Πράγα, όπου, νεαρός, συνδέθηκε στενά με τον εκεί γνωστό λογοτεχνικό κύκλο (Max Brod, Franz Kafka…). Παντρεύτηκε την Άλμα Μάλερ-Γκρόπιους το 1929 και έζησε κυρίως στη Βιέννη –όπου έγραψε το opus magnum του Οι σαράντα μέρες του Μουζά Νταγκ (1933)– μέχρι το Άνσλους, το 1938. Ο Βέρφελ και η σύζυγός του διέφυγαν στη Γαλλία και από εκεί στις ΗΠΑ. Όπως πολλοί άλλοι Γερμανοί εμιγκρέδες, εγκαταστάθηκαν στο Λος Άντζελες, όπου ο Φραντς Βέρφελ πέθανε το 1945.