Μια ματιά στον κόσμο της Τζέιν Όστεν – Αλέξανδρος Κεφαλάς: Κριτική βιβλίου

Στην σειρά “Μικρά Βιογραφικά” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λέμβος, η βιογραφία της Τζέιν Όστεν είναι πέρα από μία βιογραφική έρευνα σχετικά με το πρόσωπο της αινιγματικής φυσιογνωμίας της Τζέιν Όστεν και μία μικρή ιστορική αναδρομή σε άγνωστες πτυχές της ζωής στην αγγλική ύπαιθρο στις αρχές του 19ου αιώνα.

Ο Αλέξανδρος Κεφαλάς με πολύ μεράκι μας ταξιδεύει πίσω στον χρόνο μίας ρομαντικής εποχής και παρέχει στον αναγνώστη την χαρά και την απόλαυση να αντλήσει πληροφορίες για την ζωή της συγγραφέως. Θα μας μιλήσει εκτενέστατα για τον μοναχικό της χαρακτήρα και την μη προσαρμογή της σε συμβάσεις και αρχές της εποχής όσο αναφορά τη ζωή μίας νέας κοπέλας όπως εκείνη αλλά θα αναφερθεί παράλληλα και στις ψυχαγωγικές ενασχολήσεις της που καθόρισαν τη σύντομη ζωή της και τις οποίες βέβαια ενέταξε στα μυθιστορήματά της. Θα μάθουμε για τις μουσικές προτιμήσεις της συγγραφέως, την χορευτική της δεινότητα αλλά και τις ενδυματολογικές τάσεις που επικρατούσαν εκείνη την περίοδο ενώ παράλληλα θα ενημερωθούμε για παραδόσεις και έθιμα σχετικά με γιορτές, όπως τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Όλα αυτά τα στοιχεία δεν είναι εκτός θέματος, είναι ένας τρόπος να εισέλθουμε στα παρασκήνια των λόγων, των συγκυριών και των εμπειριών που την οδήγησαν να γράψει μυθιστορήματα όπως η Λογική και Ευαισθησία ή Περηφάνια και Προκατάληψη και τα οποία την εδραίωσαν ως μία από τις επιφανέστερες γυναικείες φωνές της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Θα ήταν φρόνιμο να θυμίσουμε πως η Όστεν προκάλεσε τριγμούς και αντιδράσεις ως μία από τις πρώτες γυναίκες λογοτέχνες και για αυτό τον λόγο κράτησε για καιρό κρυφό το μυστικό της συγγραφικής της δεινότητας αφήνοντας να πλανάται ένα μυστήριο στις συγκεντρώσεις και στις συναθροίσεις όπου με συνοδεία μουσικής διάβαζαν τα γραπτά της μην γνωρίζοντας πως και η ίδια η συγγραφέας ήταν παρούσα. Διατηρούσε την ανωνυμία της ίσως και για λόγους προσωπικούς μιας και από όσο αντιλαμβάνεται κανείς από την ιστορία της ζωής της ήταν μία κοπέλα πολύ χαμηλών τόνων, εσωστρεφής και μάλλον καταθλιπτική παρά τον πρόσχαρο χαρακτήρα που εμφάνιζε προς τα έξω. Η ενασχόλησή της με διάφορες δραστηριότητες, όπως η συγγραφή, ο χορός και η μουσική της εξασφάλιζαν εκτός από την προσωπική της τέρψη και μία κάποια εκτόνωση στην θλίψη που είχε συγκεντρώσει μέσα της από τις συνεχείς αλλαγές στους τόπους διαμονής και από την ανησυχία της ίδιας της ψυχής. Η ίδια συγκλονίστηκε σε βαθμό λιποθυμίας από την απόφαση του πατέρα της να μετακομίσουν στο Μπαθ για χάρη ενός πιο κοσμοπολίτικου βίου, χάνοντας έτσι την επαφή με την ύπαιθρο που για εκείνη αποτελούσε βάλσαμο και τρόπο ανάτασης της αδύναμης φύσης της. Η εξοχή ήταν ο τόπος εκείνος που της εξασφάλιζε γαλήνη και ηρεμία, μία γωνιά προσωπικής απομόνωσης από τα φτηνά και τα ευτελή που έβλεπε γύρω της να λαμβάνουν χώρα. Παρ’ όλα αυτά η απώλεια του πατέρα της ήταν για εκείνη ένα βαρύ πλήγμα και η οικονομική δυσπραγία που επακολούθησε την ανάγκασε να κλειστεί στον εαυτό της και μόνο μετά από την οικονομική στήριξη του πλούσιου αδελφού της κατάφερε να ξαναγυρίσει μαζί με την μητέρα της και την αδελφή της – η οποία ειρήσθω εν παρόδω αποτέλεσε μόνιμο συμπαραστάτη της στις δύσκολες στιγμές – σε μία κατοικία στην ύπαιθρό όπου θα ξανάβρισκε την χαμένη της ταυτότητα και τον οίστρο της. Δεν είναι τυχαίο πως πολλές σκηνές από τα βιβλία της διαδραματίζονται σε σπίτια της υπαίθρου μέσα στην φύση και μακριά από την βουή των πόλεων που η ίδια απεχθανόταν.

Η ίδια όμως υπήρξε και ένα ανεξάρτητο και φιλελεύθερο πνεύμα που δεν μπόρεσε ποτέ να ενταχθεί στις νόρμες και τους κανόνες που επέβαλλαν οι κοινωνικοί κύκλοι της αυστηρής εποχής της όπου όλοι κρίνονταν από τον διπλανό. Το κουτσομπολιό έδινε και έπαιρνε σε κάθε στιγμή σε τέτοιο βαθμό που η ίδια έκρυβε και τα ίδια της τα έγγραφα από το υπηρετικό προσωπικό για να μην μαθευτεί το ο,τιδήποτε  σε σχέση με την “παραβατικότητά” της, δηλαδή την ροπή της προς την λογοτεχνία που αποτελούσε ως επάγγελμα αποκλειστικό προνόμιο των αντρών. Αρνήθηκε να συνάψει γάμο και να ακολουθήσει την μοίρα κοριτσιών συνομήλικων της που υπέκυπταν στις πιέσεις των γονιών τους για γρήγορη αποκατάσταση πολλές φορές με οποιοδήποτε τίμημα για να μην πληγεί η υπόληψή των οικογένειών τους. Αυτό το θέμα θίγει ουκ ολίγες φορές στα μυθιστορήματά της όπου οι ηρωίδες της, θύματα και σκιές του εαυτού τους παρασέρνονται εκούσια σε συμφωνίες με όρους ειδεχθείς για τις ίδιες και όλα αυτά μπροστά στην αυταρχική και απολυταρχική εντολή ενός πατέρα και μίας μητέρας που αποβλέπουν στο οικονομικό τους συμφέρον παραχωρώντας σε κάποιον άγνωστο αλλά οικονομικά εύρωστο την “ευτυχία” της κόρης τους. “Τα “παιδιά” της”, όπως συνήθιζε να λέει αναφερόμενη στα πνευματικά της πονήματα, αποτυπώνουν με μία αδιόρατη λεπτή ειρωνεία αλλά και με κριτική ματιά το καυστικό σχόλιο της συγγραφέως στις υπερφίαλες και υποκριτικές δομές μιας παρηκμασμένης κοινωνίας, όπου ο αγώνας κατάκτησης του χρήματος και των αξιωμάτων υποσκέλιζε την προσωπική ολοκλήρωση και ευτυχία” θα επισημάνει ο Αλέξανδρος Κεφαλάς.

Ο κόσμος της Τζέιν Όστεν είναι ένας κόσμος πικρίας αλλά και ικανοποίησης μαζί. Πικρίας γιατί η ίδια έφυγε σε μικρή ηλικία και δεν μπόρεσε μάλιστα να τελειώσει το τελευταίο της μυθιστόρημα “Σάντιτον” αλλά και ικανοποίησης γιατί η ίδια έζησε ελεύθερη και γιατί κατάφερε να αφήσει πίσω της ένα έργο θεσπέσιο μέσα από το οποίο κατανοούμε καλύτερα το κοινωνικό γίγνεσθαι μίας εποχής ανέμελης αλλά και τόσο σκληρής από την άποψη των περιορισμών και των τύπων, της πειθαρχίας και της υπακοής πολλές φορές σε παράλογες απαιτήσεις και προσλαμβάνουσες. Ο Σερ Ουόλτερ Σκοτ έγραψε κάποτε: “Το ξαναδιάβασα τρίτη φορά το Περηφάνια και Προκατάληψη, αυτό το υπέροχο μυθιστόρημα της δεσποινίδος Τζέιν Όστεν. Αυτή η νέα γυναίκα έχει ένα μοναδικό ταλέντο να περιγράφει τις σχέσεις, τα συναισθήματα και τους χαρακτήρες της καθημερινότητας. Το επιτηδευμένο και στομφώδες ύφος μπορώ και εγώ να το χειριστώ. Όμως δεν είχα την τύχη να έχω το σπάνιο χάρισμα που κάνει τα ασήμαντα και καθημερινά πρόσωπα και πράγματα ενδιαφέροντα χάρη στην ειλικρίνεια της περιγραφής και στα συναισθήματα. Τι κρίμα που ένα τόσο προικισμένο πλάσμα χάθηκε τόσο νωρίς!”.

“Το έργο της, βασισμένο στη ρεαλιστική αφήγηση, γεμάτο μεστούς χαρακτήρες και αληθοφανείς καταστάσεις, αποτελεί τον πυλώνα του σύγχρονου ρεαλιστικού κοινωνικού μυθιστορήματος”

Το βιβλίο του Αλέξανδρου Κεφαλά, Μια ματιά στον κόσμο της Τζέιν Όστεν, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λέμβος.