Το Πεδίον του Άρεως άνοιξε εδώ και λίγες μέρες τις πύλες του -όπως και κάθε μέρα- επιφυλάσσοντας μία απρόσμενη και ιδιαιτέρως ευχάριστη έκπληξη για τους κατοίκους της πόλης, που το γνωρίζουν και το επισκέπτονται σε συχνή βάση. Παιδιά προσφύγων που παίζουν στις ευρύχωρες πλατείες του πάρκου, joggers και ομάδες που κάνουν προπόνηση πίσω από την αλάνα της εκκλησίας, μοναχικοί άνθρωποι, ζευγάρια και παρέες που απολαμβάνουν μέσα στην αφόρητη ζέστη τη δροσιά των δέντρων -όπως άλλωστε είχαν αποδείξει την ανάγκη τους για αυτή την ανάσα πρασίνου και κατά τη διάρκεια του lockdown- ανακάλυψαν οθόνες και διαδραστικές εγκαταστάσεις που άπτονται της τεχνητής νοημοσύνης και του ρόλου της στην καθημερινή μας ζωή.
Και φυσικά, σε αυτούς τους κατοίκους προστίθενται οι επισκέπτες της έκθεσης που θυμόντουσαν το πάρκο ως μια παρατημένη οντότητα δημόσιου χώρου και οι οποίοι ανακάλυψαν με τη σειρά τους ότι η πόλη απαιτεί μία συνεχή διάθεση για εξερεύνηση και διεκδίκηση για πιο βιώσιμες συνθήκες. Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, λοιπόν, κατάφερε με μία μοναδική στο είδος της διοργάνωση να μας φέρει κοντά τον έναν στον άλλον και συνάμα αντιμέτωπους με τις ίδιες μας τις προκαταλήψεις για το τι σημαίνει δημοκρατία, δημόσιος χώρος, αλλά και για το ποιες είναι οι (φρούδες;) ελπίδες μας για την τεχνολογία του μέλλοντος, τις ταυτότητες που περιλαμβάνει, αλλά και το φυσικό περιβάλλον που θα μπορούσε να απο- ή υποκαταστήσει.
Ας ξεκινήσουμε, όμως, από την αρχή. Η περιήγησή μας στο Πεδίον του Άρεως μάς φέρνει στο μεταίχμιο μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας. Τα έργα που βρίσκονται πλησιέστερα στην είσοδο, που βρίσκεται το άγαλμα του Κωνσταντίνου, είναι από τη μία πλευρά μια εγκατάσταση με φωτισμό neon που διαβάζει πάνω από το γκαζόν: YOU START TO WONDER WHETHER IT’S A DREAM (slow immediate, 2020) προτρέποντάς μας στην υποβοηθούμενη από την τεχνητή νοημοσύνη ονειροπόληση, ενώ από την άλλη πλευρά μια μηχανή (THE NORMALIZING MACHINE, Mushon Zer-Aviv, Dan Stavy, Eran Weissenstern, 2018) μάς υπενθυμίζει πως το μέλλον φέρει εγγεγραμμένες μέσα του τις προκαταλήψεις του παρελθόντος και μοιάζει όσο δυστοπικό θα το περίμενε κανείς.
Προχωρώντας προς το εσωτερικό του πάρκου σταματάμε μπροστά από μία αλλόκοτη συζήτηση (ABRA, Hiba Ali, 2018) με αιχμές για την αντίληψη του αλγορίθμου ως προς την ανθρώπινη εργασία και την πολυπόθητη παραγωγικότητα που στέκεται ως άλλος πέλεκυς πάνω από τα κεφάλια εργαζομένων σε εταιρείες, όπως η Amazon. Συνεχίζουμε τη διαδρομή μας και συναντάμε έναν πίνακα που αλλάζει γράμματα όπως άλλαζαν κάποτε στα αεροδρόμια οι ανακοινώσεις. Μόνο που εδώ δεδομένα και πληροφορίες (ΙοΤ) της πόλης, όπως η κίνηση ή η αλλαγή φρουράς στο μνημείο του άγνωστου στρατιώτη, μετατρέπονται σε ένα νέο είδος αστικής ποίησης. (EVERY THING EVERY TIME, Naho Matsuda, 2019)
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Λίγο παραπάνω περνάμε ανάμεσα από γκλιτσαρισμένες ανακατασκευές ζωφόρων (CONTENT AWARE STUDIES, Egor Kraft, 2019), όπου η προσπάθεια ανάκτησης της χαμένης ιστορίας φαίνεται να μαγνητίζει τα παιδικά βλέμματα, ενώ παράλληλα αναζητούν μια χαμένη μπάλα. Και ξαφνικά βρισκόμαστε μέσα σε ένα ξέφωτο, να παρακολουθούμε με μία σχεδόν θρησκευτική κατάνυξη την ιστορία όλου του κόσμου μέσα από εικόνες που εναλλάσσονται καλειδοσκοπικά και διαρκούν μία ώρα (DEEP MEDITATIONS: A BRIEF HISTORY OF EVERYTHING IN 60 MINUTES, Memo Akten, 2019). Τόσος χρόνος αρκεί για να αναγνωρίσουμε μία νέα θεότητα, την τεχνητή νοημοσύνη. Αν πρόκειται, όμως, για μια νέα θρησκεία, χρειάζεται σίγουρα πιο στέρεες βάσεις από τις μεροληψίες ενός σταθερά προβληματικού παρελθόντος.
Από εδώ και πέρα η περιήγηση στο Πεδίον του Άρεως αποκτά μία ακόμα πιο έντονη νότα εξωπραγματικού, αφού βλέπουμε μέσα από τις φυλλωσιές να ξεχωρίζει και να σχηματίζεται μέσα από τα pixels της οθόνης ένας εξαφανισμένος λευκός ρινόκερος. (THE SUBSTITUTE, Alexandra Daisy Ginsberg, 2019) Θα ακούγεται άραγε και μετά το πέρας της έκθεσης ο βρυχηθμός του όταν περνά κανείς μπροστά από εκείνο το σημείο; Η υδάτινη διαδρομή έχει μεταμορφωθεί σε έναν εξωτικό προορισμό γεμάτο χίμαιρες, κελαηδήματα πουλιών -υπαρκτών ή μη- και λουλούδια που προσδίδουν μια δυσεξήγητη αίσθηση στο χρόνο. Σχεδόν κρυμμένη σε ένα παραπλήσιο μονοπάτι βρίσκεται μια νέα γλώσσα, που θα μας επιτρέψει ίσως να μιλήσουμε στη φύση; (NIMIIA CETIÏ, Jenna Sutela, 2018)
Μία εμβυθυστική ηχητική εγκατάσταση (ΕΞΟΔΟΣ, Μανώλης Μανουσάκης & Αφροδίτη Παναγιωτάκου, 2021) και μία ταινία μικρού μήκους επηρεασμένη από την αποστασιοποίηση (ΑΝΗΚΩ ΣΕ ΜΕΝΑ, Εύη Καλογηροπούλου, 2021) μάς κάνουν να αναρωτιόμαστε για τις εμπειρίες που μπορεί να αποκτήσει ένας περιπατητής στο Πεδίον του Άρεως μετά από μία παρατεταμένη περίοδο απομόνωσης και μία πρωτοφανή -για τα δεδομένα των νέων ανθρώπων- πανδημία, ενώ σιγοτραγουδάμε και ελπίζουμε σε ένα νέο, πιο συμπεριληπτικό μέλλον.
Καθώς κατεβαίνουμε και πάλι προς το άγαλμα του Κωνσταντίνου, ο ήλιος έχει πέσει, αλλά ο κόσμος συνεχίζει να πηγαινοέρχεται και να κοντοστέκεται με περιέργεια μπροστά από τα εκθέματα. Ανάμεσα στο άτακτα μετακινούμενο πλήθος με τα φωτισμένα από τις οθόνες πρόσωπα ηχεί η φωνή γυναικών-ακτιβιστριών να θέτει ερωτήματα που μας αφορούν όλους (VOICING ERASURE, Algorithmic Justice League, 2020). Ανακαλύψτε ένα προς ένα τα 25 μοναδικά έργα της έκθεσης και δείτε πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί μέσα από το παρελθόν να μας βοηθήσει να σχεδιάσουμε ένα καλύτερο μέλλον.
Διαβάστε επίσης:
You and AI: Η έκθεση από τη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση συνεχίζεται στο Πεδίον του Άρεως
Πρόδρομος Τσιαβός: Η έκθεση “You & AI” της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση
You & AI: Μία έκθεση για την Τεχνητή Νοημοσύνη από την Στέγη στο Πεδίον του Άρεως