Μηλιά μου αμίλητη – Παντελής Μπουκάλας

Η μηλιά μου αμίλητη είναι η ποιητική αναψηλάφηση ενός συνταρακτικού συμβάντος που έλαβε χώρα σε κάποιο χωριό της Μάνης, πριν από ενάμιση αιώνα. Την ιστορία μου την αφηγήθηκε η μουσικός Δήμητρα Τρυπάνη, ζητώντας μου να ετοιμάσω ένα κείμενο, με το οποίο θα συλλειτουργούσε η μουσική της, στην «παράσταση ήχου» που σχεδίαζε.

Δοκίμασα να σκεφτώ και να νιώσω όπως (ενδεχομένως) σκέφτηκαν και ένιωσαν όλα τα πρόσωπα που ενεπλάκησαν στο δράμα του 19ου αιώνα, τόσο μακρινό αλλά και τόσο οικείο: η κοπελιά που τόλμησε να αγαπήσει έναν ξενομερίτη, εκτός γάμου, ο πατέρας, η μάνα, τα αδέρφια της, ο μικρότερος αδερφός με την άτολμη άρνησή του, ο (για ένα μόλις εικοσιτετράωρο) σύζυγός της, ο ξένος, το ίδιο το χωριό του δράματος.

Η μικροκοινωνία του χωριού της Μάνης, έτσι όπως οργανώνεται από τις νόρμες και την παράδοσή της, από την εθιμική ή μάλλον «φυσική» αρρενοκρατία της, δεν είναι αποκλειστικά μανιάτικη αλλά και κρητική και ξηρομερίτικη – και ιρλανδέζικη, για παράδειγμα. Παντού η γυναίκα «είναι του πατρός της και του αντρός της», κτήμα και θύμα, μια μηχανή που παράγει σιωπηλή τα πάντα, ανάμεσά τους και παιδιά.

Αποφάσισα ευθύς εξαρχής να μοιράσω τον λόγο σε διαφορετικά στόματα, σε διαφορετικές φωνές. Ώστε μέσα από την αντιδικία τους να εικονογραφηθεί κάπως πιστότερα μια φρίκη που πρέπει να «κουβεντιαστεί», μήπως και ελεγχθεί. Μια φρίκη όμως που πολύ δύσκολα «κουβεντιάζεται » (αντλώ το ρήμα αυτό, και την εικόνα γενικότερα, από το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη «Τελευταίος σταθμός »), όσο κι αν είναι ανάγκη να συλλαβιστεί και να συνταχθεί. Όχι για να ερμηνευτεί, είναι ύβρις να θεωρούμε εύκολη την ερμηνεία της, αλλά τουλάχιστον να εξημερωθεί η να ξορκιστεί. Και η ποίηση, ανέκαθεν, έχει στενότατη σχέση με το ξόρκι και τη μαγγανεία. —

Βιογραφικά Στοιχεία:

Ο Παντελής Μπουκάλας γεννήθηκε το 1957 στο Λεσίνι του Μεσολογγίου. Αποφοίτησε από την Οδοντιατρική Σχολή Αθηνών. Την τριετία 1987-1990 είχε την επιμέλεια βιβλιοκριτικής σελίδας στην εφημερίδα Η Πρώτη. Από τον Δεκέμβριο του 1990 και για τα επόμενα είκοσι χρόνια επιμελούνταν την ανά Τρίτη σελίδα του βιβλίου στην Καθημερινή, στην οποία αρθρογραφεί καθημερινά. Είναι διορθωτής και επιμελητής εκδόσεων. Υπήρξε μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού Ο Πολίτης (καθώς και του Δεκαπενθήμερου Πολίτη) από το 1978 και έως την παύση της έκδοσής του. Άρθρα και μεταφράσεις του αρχαίων ελληνικών ποιημάτων έχουν δημοσιευθεί και στα περιοδικά Η λέξη, Το δέντρο, Νέο Επίπεδο, Τεχνοπαίγνιο, Γαλέρα, The Book’s Journal, Ποιητική, Χάρτης κ.α.

Από το 1980 έχει δημοσιεύσει στις Εκδόσεις Άγρα τα βιβλία ποίησης : Αλγόρυθμος, Η εκδρομή της ευδοκίας, Ο μέσα πάνθηρας, Σήματα λυγρά, Ο μάντης, Οπόταν πλάτανος και Ρήματα (Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2010), έναν τόμο δοκιμίων και βιβλιοκριτικών υπό τον τίτλο Ενδεχομένως. Στάσεις στην ελληνική και ξένη τέχνη του λόγου και δύο τόμους υπό τον τίτλο Υποθέσεις, με τις επιφυλλίδες του στην Καθημερινή της Κυριακής.

Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά (σε σχετικό αφιέρωμα του περιοδικού Poesia του Μιλάνου, τον Νοέμβριο του 2014), τα ισπανικά, τα γαλλικά, τα πολωνικά (η μετάφραση των Ρημάτων εκδόθηκε στο Γκντανσκ το 2014), τα αγγλικά, τα αλβανικά και τα αραβικά. Το 2014, στο πλαίσιο της σειράς «Έλληνες ποιητές» της Καθημερινής, είχε την εκδοτική ευθύνη για τους τόμους με το έργο του Κ. Π. Καβάφη, του Γιώργου Σεφέρη, του Μανόλη Αναγνωστάκη, του Ανδρέα Εμπειρίκου και του Νίκου Εγγoνόπουλου (εισαγωγή και ανθολόγηση).