Το πρόσφατο μυθιστόρημα του Δημήτρη Στεφανάκη «Μινώταυρος» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο έθεσε ευθύς εξαρχής ένα αίνιγμα στους αναγνώστες του από τον ίδιο τον τίτλο. Σε πολλές συνεντεύξεις του ο συγγραφέας προσπάθησε να το λύσει αλλά είτε επειδή δεν ήθελε είτε επειδή δεν μπορούσε άφησε αναπάντητο το ερώτημα. Γνωρίζοντας κανείς τη συνάφεια του Δημήτρη Στεφανάκη με τον Αλμπέρ Καμύ, συνάφεια που αποτυπώθηκε σ’ ένα μυθιστόρημα όπως το «Συλλαβίζοντας το καλοκαίρι», και πέφτοντας πάνω στο ομότιτλο δοκίμιο του Γαλλοαλγερινού νομπελίστα για το Καλοκαίρι, δεν μπορεί παρά να υποψιαστεί μια κάποια επιρροή. Ο «Μινώταυρος» του Καμύ είναι μια από τις δοκιμιακές βινιέτες του για το μεσογειακό καλοκαίρι, για τους μύθους και την τραγικότητα του ελληνικού τοπίου.
Οι πόλεις που μας προσφέρει η Ευρώπη είναι γεμάτες από τις βοές του παρελθόντος, γράφει ο Καμύ σαν να προοικονομεί κάπως την περιπλάνηση των ηρώων του Στεφανάκη στη μυθιστορηματική του οικουμένη. Ο Αμάρ, επίσης, ο σκληροτράχηλος πυγμάχος του Οράν είναι μια προδρομική αντανάκλαση του Μπραήμη, του επονομαζόμενου Μινώταυρου, του Τούρκου παλαιστή που παρέμεινε ανίκητος μέχρι τη μέρα της δολοφονίας του. Στο πικάπ του Καμύ ακούγεται «η φωνή του Τίνο Ρόσσι», στο γραμμόφωνο του Στεφανάκη «κλασική μουσική». Ο Καμύ περιγράφει καταλεπτώς ένα πυγμαχικό αγώνα που θα μπορούσε να αντιστοιχεί στην παλαιστική προϊστορία του Μπραήμη.
Λιοντάρια δεν υπάρχουν μόνο στο Σιντριβάνι του Μεγάλου Κάστρου. Τα δύο λιοντάρια της πλατείας των Όπλων είναι από το 1888 θρονιασμένα στις δύο πλευρές της σκάλας του δημαρχείου, όπως μας πληροφορεί ο Καμύ.
Η Κρήτη του Στεφανάκη περιέχει από μόνη της όλα τα σύμβολα που απαριθμεί ο Καμύ στο δοκίμιό του. Τον ίδιο τον Μινώταυρο, τη Μεσόγειο και τα τοπία της στην πιο καλή στιγμή της, την τραγικότητα του μεσογειακού ήλιου, την πέτρα της Αριάδνης, τους αναρίθμητους μύθους, την ανάγκη μας να διηγηθούμε και να ακούσουμε τις διηγήσεις των άλλων. Ο Στεφανάκης άλλωστε έχει παραδεχτεί πως ο πρώτος αφηγητής του μυθιστορήματός του είναι ο ίδιος ο πατέρας του. Και μην ξεχνάμε πως ο «Μινώταυρος» του Καμύ γράφτηκε το 1939, χρονιά που στα κοσμοπολιτικά μυθιστορήματα του Στεφανάκη έχει πάντα την τιμητική της.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στην «Εξορία της Ελένης», το δεύτερο δοκίμιο του Καμύ για το Καλοκαίρι, ανακαλύπτει κανείς τα μυστικά της ομορφιάς από τα οποία ο Στεφανάκης δημιουργεί κάθε φορά μια femme fatale. «Γυρίζουμε την πλάτη στη φύση, ντρεπόμαστε για την ομορφιά», ομολογεί ο Καμύ. Ο Στεφανάκης, ωστόσο, δεν διστάζει να οικοδομήσει μύθους με κύριο συστατικό την ομορφιά της γυναίκας που λειτουργεί άλλοτε ως παντοδύναμη μοίρα και άλλοτε ως ερωτική τραγωδία. Η Ελένη του Στεφανάκη, όπως και αν ονομάζεται, Υβέτ, Ωραία, Μαργώ, Ζόλντα, είναι ένας αξονικός παράγοντας στα μεγάλα του μυθιστορήματα.
Στο «Αίνιγμα», το τρίτο δοκίμιο για το Καλοκαίρι, ο Καμύ γράφει αυτό που συμμερίζεται κι ο Στεφανάκης: «Η ιδέα ότι κάθε συγγραφέας εκθέτει υποχρεωτικά τις προσωπικές του εμπειρίες στα βιβλία του είναι παιδαριώδης… κανείς δεν τόλμησε ποτέ να απεικονίσει πιστά τον εαυτό του». Το Παρίσι, που στα μυθιστορήματα του Στεφανάκη είναι μια πόλη γεμάτη φως, στο δοκίμιο του Καμύ γίνεται αίφνης «μια θαυμάσια σπηλιά», η απεικόνιση του πλατωνικού μύθου. Και το δοκίμιο του Καμύ καταλήγει ως εξής: «Κάθε καλλιτέχνης αναζητάει σίγουρα την αλήθεια του. Αν είναι μεγάλος κάθε έργο του την πλησιάζει ή τουλάχιστον περιστρέφεται γύρω από αυτήν». Αυτό επιχειρεί κι ο Στεφανάκης στο πρόσφατο μυθιστόρημά του.
Το προτελευταίο δοκίμιο του Καμύ στο «Καλοκαίρι» επιγράφεται ως «Επιστροφή στην Τιπαζά». Στην περίπτωση του Στεφανάκη θα μπορούσε να παραλλάξει κανείς τον τίτλο κάνοντάς τον «Επιστροφή στην Κρήτη». Σ’ ένα σημείο ο Καμύ γράφει: «Στις 2 Σεπτεμβρίου 1939 δεν πήγα στην Ελλάδα όπως το είχα προγραμματίσει». Πήγε όμως ο Στεφανάκης με την ενορατική του δύναμη και μας έφερε πίσω ένα κόσμο ολοζώντανο και συναρπαστικό. Ας πούμε πως τώρα οι ρόλοι αντιστράφηκαν. Δεν ήταν ο Καμύ που έρχεται στα τέλη του 20ου αιώνα για να ολοκληρώσει τον «Πρώτο Άνθρωπο». Ήταν ο Στεφανάκης που πήγε πίσω στο 1939 για να γράψει τον «Μινώταυρο», εμπνευσμένο ίσως από τις αναφορές του Καμύ στη Μεσόγειο, την Ευρώπη, το καλοκαίρι, την Ιστορία.
Διαβάστε επίσης:
Δημήτρης Στεφανάκης – Μινώταυρος: Ένα βιβλίο με πρωταγωνιστές που δοκιμάζονται από τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας
Μινώταυρος: Ο Δημήτρης Στεφανάκης επέστρεψε δριμύτερος