Με επίκεντρο τη νέα μουσική, από την κλασική ορχηστρική μουσική έως τις σόλο αυτοσχεδιαστικές παραστάσεις, την ηλεκτρονική μουσική, τα νέα όργανα, τις μουσικές εγκαταστάσεις και πολλά άλλα, το Tectonics, το ανατρεπτικό μουσικό φεστιβάλ της Στέγης, έρχεται ξανά στην Αθήνα από 2 έως 4 Δεκεμβρίου 2022. Η Στέγη συνεργάζεται με το Ωδείο Αθηνών, παρουσιάζοντας για μια ακόμα φορά ένα πυκνό και περιπετειώδες πρόγραμμα ζωντανών μουσικών δράσεων.
Από συμφωνική μουσική μέχρι noise και από τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό μέχρι τη σύγχρονη σύνθεση, το Tectonics αποκαλύπτει νέες συγγένειες μεταξύ διαφορετικών μουσικών ειδών. Ο φημισμένος μαέστρος Ilan Volkov, ο οποίος ξεκίνησε το φεστιβάλ με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ισλανδίας, μαζί με τον Μιχάλη Μοσχούτη και την Anne Hilde Neset, αναλαμβάνουν να δημιουργήσουν ακόμη ένα αξέχαστο φεστιβάλ για τη μουσική σκηνή της Αθήνας.
Ο Μιχάλης Μοσχούτης είναι συνθέτης, επιμελητής και εκπαιδευτικός με έδρα την Αθήνα. Με γνώμονα την επιθυμία για παρατήρηση και εξερεύνηση του ήχου σε όλες του τις εκφάνσεις, η δουλειά του Μοσχούτη καλεί το κοινό σε μια σωματική και νοητική αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και τα ηχογόνα αντικείμενα. Από συναυλίες noise μουσικής και ηχογραφήσεις σε άδειες εκκλησίες, μέχρι τον προγραμματισμό φεστιβάλ και την μουσική διδασκαλία, στο επίκεντρο του έργο του βρίσκεται η σωματική και η υλική διάσταση της μουσικής.
***
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
-Το 2017 μιλήσατε στο CultureNow λίγο πριν πραγματοποιηθεί η πρώτη αθηναϊκή έκδοση του Tectonics. Τι έχει αλλάξει από τότε και τι έχει παραμείνει ίδιο;
Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση συνεργάζεται με το Ωδείο Αθηνών, παρουσιάζοντας για μια ακόμα φορά ένα πυκνό και περιπετειώδες πρόγραμμα ζωντανών μουσικών δράσεων. Μετά από 3 εκδόσεις το αθηναϊκό κοινό ξέρει περίπου τι να περιμένει από το Tectonics και είναι προετοιμασμένο για τις εκπλήξεις που επιφυλάσει. Θα έρθει δηλαδή γιατί θέλει να δει και να ακούσει ετερόκλητα μουσικά σχήματα και καλλιτέχνες οι οποίοι από μια πρώτη ματιά μπορεί να φαίνεται ότι δεν έχουν κοινά. Επίσης, το κοινό του Tectonics γνωρίζει πια ότι ο μουσικός πειραματισμός δεν αφορά μόνο τον ηλεκτρονικό ήχο, αλλά ότι ακόμα και μια συμφωνική ορχήστρα ή η παραδοσιακή μουσική μπορεί να έχουν κεντρική θέση σε ένα φεστιβάλ σύγχρονης πειραματικής μουσικής. Το 2017 χρειάστηκε κάποιος χρόνος για να επικοινωνηθεί αυτή η διάσταση του φεστιβάλ. Μετά όμως από συμπράξεις όπως αυτή του Blixa Bargeld με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, ή αυτή του Γιάννη Αγγελάκα μαζί με τον Αμερικανό συνθέτη Alvin Curran, το κοινό γενικά, και όχι μόνο το αθηναϊκό κοινό, καθώς εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι έχουμε ανθρώπους οι οποίοι ταξιδεύουν από άλλες χώρες για να παρακολουθήσουν το φεστιβάλ, ξέρει περίπου τι να περιμένει από μια έκδοση του φεστιβάλ Tectonics. Επομένως θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν έχει αλλάξει κάτι στην φιλοσοφία του φεστιβάλ, άλλα ότι το κοινό πλέον γνωρίζει το φεστιβάλ.
-Το πλούσιο πρόγραμμα του φεστιβάλ περιλαμβάνει και την εμφάνιση της Limpe Fuchs. Τι ρόλο διαδραματίζει το αυθόρμητο στη μουσική της θεωρία και κατ’ επέκταση θεωρείτε πως πρόκειται για μια φιλοσοφία που εκφράζει όλο το Tectonics;
Σίγουρα υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ αυτού στο οποίο αναφέρεστε ως αυθόρμητο στην μουσική και του μουσικού αυτοσχεδιασμού. Και ναι, ο αυτοσχεδιασμός και το τυχαίο είναι στο επίκεντρο του φεστιβάλ. Προσωπικά τον αυτοσχεδιασμό τον βλέπω σαν κάτι παραπάνω από έναν εναλλακτικό ή πιο πειραματικό και αυθόρμητο τρόπο μουσικής δημιουργίας. Ο αυτοσχεδιασμός αφορά το εδώ και το τώρα της ζωντανής μουσικής πράξης και σε δεύτερο βαθμό το πως αυτή η πράξη μπορεί να αποτυπωθεί. Δηλαδή, πολλές φορές μπορεί να μας συνεπάρει μια συναυλία την οποία αν είχαμε ακούσει ηχογραφημένη πιθανώς να μας άφηνε ως και αδιάφορους. Αυτή η μετάβαση του ενδιαφέροντος από το τελικό και το ολοκληρωμένο έργο, σε αυτό που είναι υπό διαμόρφωση και βρίσκεται σε μια δυναμική κατάσταση, αποτελεί και ίσως το πιο σημαντικό κεκτημένο της παράδοσης του ελεύθερου αυτοσχεδιασμού αλλά και των πιο ανοιχτών μορφών σύνθεσης.
-Κατά τη δεύτερη βραδιά η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ θα συναντηθεί και πάλι με τον Ilan Volkov. Με ποιον τρόπο έρχεται αυτή η σύμπραξη να αναθεωρήσει το τι σημαίνει η συμφωνική μουσική στο σήμερα;
Στο φετινό πρόγραμμα πραγματοποιείται μια σημαντική τομή στο συγκεκριμένο ζήτημα η οποία συνδέεται και με την προηγούμενη ερώτησή σας. Ως μουσικό όχημα, η συμφωνική ορχήστρα αποτελεί την επιτομή του δυτικού μουσικού κανόνα και έρχεται στο σήμερα με το φορτίο των εμβληματικών συνθετών και συνθέσεων των περασμένων αιώνων. Παραδοσιακά, ο ρόλος της είναι να αποδίδει και να ερμηνεύει μια μουσική σύνθεση, υπό την διεύθυνση του μαέστρου, πάντα με πιστότητα ως προς την παρτιτούρα του συνθέτη/δημιουργού. Σαν δομή έχει μια αυστηρή ιεραρχία, ξεκάθαρη δομή με απολύτως οριοθετημένους ρόλους για τους μουσικούς της ορχήστρας. Στο φετινό πρόγραμμα του Tectonics, όλα τα παραπάνω ανατρέπονται με την παγκόσμια πρεμιέρα του Sous Vide του Oren Ambarchi. Για το συγκεκριμένο έργο δεν υπάρχει καμία παρτιτούρα και αν οι μουσικοί επί σκηνής έχουν αναλόγια μπροστά τους αυτά θα είναι εκεί επειδή θα έχουν μείνει στην θέση τους από τα προηγούμενα κομμάτια. Το Sous Vide είναι ένα αυτοσχεδιαστικό έργο για ορχήστρα και ηλεκτρική κιθάρα όπου όλοι μουσικοί αυτοσχεδιάζουν επί σκηνής υπό την καθοδήγηση του Ilan Volkov. Οπότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι στο έργο του Oren Ambarchi ο ρόλος των μουσικών της ορχήστρας αναβαθμίζεται σε αυτό του συνδημιουργού και ότι το τελικό έργο συνδιαμορφώνεται μέσα από τις πρόβες. Από όσο γνωρίζω, πρέπει είναι η πρώτη φορά όπου συμφωνική ορχήστρα της Ελλάδας ερμηνεύει ένα αυτοσχεδιαστικό έργο.
-Την αυλαία του τέταρτου αθηναϊκού Tectonics θα κλείσουν οι Νορβηγοί Supersilent, που συνδυάζουν διαφορετικά μουσικά είδη, αλλά και τον θόρυβο με τη σιωπή. Ποια πιστεύετε πως είναι η σημασία της παύσης και της σιωπής στη μουσική διαδικασία;
Κατά αρχάς να πούμε ότι δεν υπάρχει σιωπή, καθώς πάντα υπάρχει κάποιος ήχος να ακούσουμε ή να νιώσουμε. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές αποδόσεις της σιωπής ή αντιλήψεις για το τί μπορεί να είναι σιωπή. Στο πλαίσιο μιας μουσικής σύνθεσης ή αυτοσχεδιασμού, η σιωπή μπορεί να έχει διάφορες χρησιμότητες. Μια είναι να αφήσει χρόνο προκειμένου να εντυπωθεί στον ακροατή αυτό που έχει προηγηθεί, ή να δημιουργήσει την αίσθηση της προσδοκίας για αυτό που θα ακολουθήσει. Παράλληλα, σε συνθήκες χαμηλής έντασης, ο ακροατής αυτομάτως ακούει με μεγαλύτερη προσοχή. Οπότε πολλές φορές συνθέτες, όπως για παράδειγμα η Eliane Radigue της οποίας θα ακούσουμε δύο έργα στο φετινό Tectonics, επιλέγουν ιδιαίτερα χαμηλές εντάσεις προκειμένου οι ακροατές να εμβαθύνουν περισσότερο στους πολυεπίπεδους ήχους όπως αυτοί αναπτύσσονται κατά την διάρκεια της συναυλίας.
-Θέλετε να πας περιγράψετε τη συνεργασία σας με το φημισμένο μαέστρο Ilan Volkov και την Anne Hilde Neset;
Έχουμε πραγματικά άψογη συνεργασία και με τον Ilan και με την Anne Hilde. Ο καθένας από εμάς έχει το πεδίο του, και έτσι συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλον.
-Επί του παρόντος ποια πιστεύετε πως είναι η θέση της Αθηναϊκής σκηνής στον παγκόσμιο μουσικό χάρτη;
Δεν ξέρω αν μπορούμε να μιλήσουμε για μια Αθηναϊκή σκηνή. Έτσι όπως το βλέπω, συναποτελείται από πολλές μικρές και άλλες μεγαλύτερες σκηνές. Κάποιες από αυτές, ή μάλλον καλύτερα κάποια σχήματα και καλλιτέχνες από αυτές τις σκηνές, έχουν και μια αξιοσημείωτη πορεία στο εξωτερικό. Η δυσκολία που έχουμε παραδοσιακά στην Αθήνα είναι αυτή της γεωγραφίας. Το μεγαλύτερο κόστος σε μια περιοδεία είναι αυτό των μεταφορικών, και όσο οι τιμές ανεβαίνουν τόσο πιο δύσκολο είναι για έναν καλλιτέχνη με έδρα την Αθήνα να έχει σταθερή παρουσία στο εξωτερικό. Η γεωγραφική απόσταση, σε συνδυασμό με την απουσία χρηματοδοτήσεων για ανεξάρτητες παραγωγές και μουσικά σχήματα, κάνουν ιδιαίτερα δύσκολη μια πιο διεθνή μουσική πορεία σε ανεξάρτητα σχήματα και καλλιτέχνες.
-Στο Ωδείο Αθηνών θα συναντηθούν φαινομενικά ετερόκληοι ήχοι, καλλιτέχνες από διαφορετικά σημεία του πλανήτη και φυσικά οι μουσικόφιλοι της πόλης. Ποια είναι η αξία του κοινού και της ζωντανής συναυλίας;
Όπως είπα και προηγουμένως, το ζωντανό στοιχείο σε μια μουσική συναυλία είναι αναντικατάστατο και μοναδικό. Η αλληλεπίδραση με το κοινό είναι υψίστης σημασίας και χαιρόμαστε ιδιαιτέρως όταν βλέπουμε το αθηναϊκό κοινό να ανταποκρίνεται θετικά σε ζωντανές δράσεις οι οποίες πολλές φορές σπάνε τα όρια μεταξύ ακροατή και καλλιτέχνη. Γενικά η συμμετοχικότητα και η συμπερίληψη στις τέχνες είναι κάτι που θα αναπτύσσεται πιστεύω όλο και περισσότερο το επόμενο διάστημα.
-Πως θα θέλατε να εξελιχθεί το Tectonics Athens στο μέλλον;
Μάλλον με εκπλήξεις, όπως άλλωστε εξελίχθηκε και μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια.