Επί του παρόντος, στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων πραγματοποιείται ένα συναρπαστικό ταξίδι στο χρόνο με όχημα 150 αυθεντικές αργυροτυπίες, που φέρουν την υπογραφή της σημαντικότερης μορφής της μεσοπολεμικής ελληνικής φωτογραφικής σκηνής, της Nelly’s. Οι επισκέπτες της έκθεσης «Nelly΄s – Συλλογή Κρασάκη» θα ξεναγηθούν μέσα από τον φακό της φωτογράφου σε διάφορα μέρη της Ελλάδας: Ακρόπολη, Δελφοί, Ολυμπία, Σαντορίνη, Μυστράς. Όμως, τα καρέ της μικρασιάτισσας Nelly’s –το πραγματικό της όνομα ήταν Έλλη Σουγιουλτζόγλου – εκτός από αρχαιότητες και μνημεία του ελληνισμού, ιχνογραφούν τις εκδηλώσεις των Δελφικών Εορτών, παραδοσιακές φορεσιές, πορτρέτα, επιφανείς προσωπικότητες και γυμνά με διάσημες χορεύτριες της εποχής. Πρόκειται για μια έκθεση ιδιαίτερης σημασίας, μιας και μέσω αυτής δίνεται η δυνατότητα στο κοινό να δει από κοντά σημαντικό μέρος της Συλλογής Τίνας και Μιχάλη Κρασάκη, που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές συλλογές με έργα της πολυπράγμωνος φωτογράφου. Ενώ, αξίζει να σημειωθεί πως στην εν λόγω έκθεση εκτίθενται για πρώτη φορά 22 αργυροτυπίες σε μεγάλα μεγέθη και σε άριστη κατάσταση.
Η Χριστίνα Μανωλακάκη από το CultureNow μίλησε με τον Μιχάλη Κρασάκη για την έκθεση «Nelly΄s – Συλλογή Κρασάκη».
***
-Τι ακριβώς θα δούμε στην έκθεση “Nelly΄s – Συλλογή Κρασάκη”, που παρουσιάζεται στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Νομίζω κα. Μανωλακάκη, ότι στα Χανιά μπορεί ο επισκέπτης να απολαύσει ένα πανόραμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας της κορυφαίας φωτογράφου μας. Ας ξεκινήσουμε από το ισόγειο της Πινακοθήκης, όπου εκτίθενται οι εντυπωσιακές λήψεις ενός συγκλονιστικού Παρθενώνα με τους κίονες να χάνονται μεταξύ φωτός και σκιάς, βλέπουμε τις καλλίγραμμες «κυρίες» του Ερεχθείου, τις Καρυάτιδες, να ξεπροβάλουν με μια απίστευτη διαύγεια, θα θαυμάσουμε τα συναρπαστικά Προπύλαια, προτομές, συμπλέγματα αρχαίων αγαλμάτων καθώς και διάφορα άλλα ευρήματα, που βρίσκονται στο μουσείο της Ολυμπίας ή της Ακρόπολης, και φυσικά την περίφημη σειρά των Δελφικών Εορτών του 1930, που η Nelly΄s απαθανάτισε από ασυνήθιστες οπτικές γωνίες. Από τις περίπου 50 αργυροτυπίες της συγκεκριμένης αυτής ενότητας που βρίσκονται στη συλλογή, η επιμελήτρια, η Στέλλα Κουκουλάκη, επέλεξε 22 καρέ για την έκθεση στην Πινακοθήκη Χανίων.
Στον πρώτο όροφο του μουσείου θα δούμε ένα πλήθος εκπληκτικών προσωπογραφιών, άνδρες, κυρίες και παιδιά, που έχουν φωτογραφηθεί στα δύο ατελιέ της Nelly΄s στην Ερμού μεταξύ 1924 και 1939. Πρόκειται για ένα -ας μου επιτραπεί ο κάπως αδόκιμος όρος- ανθρωπογραφικό μωσαϊκό που καταγράφει, που περιγράφει με τα οπτικά μέσα της εποχής μια ολόκληρη γενιά της ελληνικής κοινωνίας του μεσοπολέμου. Να προσθέσω εδώ, ότι υπάρχουν δύο προθήκες με όλες τις εκδόσεις εκατό χρόνων, πιο συγκεκριμένα από το 1923 μέχρι το 2023, που αναφέρονται στη Nelly΄s και που κατόρθωσα με κόπο να συγκεντρώσω.
Στο δεύτερο όροφο της Πινακοθήκης, σ΄ ένα ξεχωριστό τμήμα του χώρου με μια ζεστή ιδιαιτερότητα, έχουν αναρτηθεί οι περίφημες λήψεις της Ρωσίδας χορεύτριας Νικόλσκα στον Παρθενώνα, πρόκειται για σπανιότατες αργυροτυπίες, περιοδικά και αφίσες του 1930, που απεικονίζουν με μια μοναδική πλαστικότητα το ημίγυμνο σώμα να ξεπροβάλει κάτω από το αραχνοΰφαντο πέπλο, που κυματίζει ανάμεσα στις κολώνες του μνημείου. Βλέπουμε επίσης στο ίδιο σημείο και άλλες πρωτότυπες φωτογραφίες με άλλες γυμνές χορεύτριες από την περίοδο της Δρέσδης, ενώ στον χώρο αυτό έχουν τοποθετηθεί δύο μικρές γυάλινες βιτρίνες, όπου παρουσιάζουμε τις αυθεντικές επιστολές του δασκάλου της στη Δρέσδη, του Franz Fiedler, γραμμένες το 1928, καλλιγραφικά με μαύρο μελάνι και φυσικά στα γερμανικά της εποχής. Η έκθεση αναπτύσσεται στη συνέχεις με μια σειρά εντυπωσιακών πορτρέτων πολιτικών, λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών προσωπικοτήτων της Ελλάδας του μεσοπολέμου, καθώς και με σπάνιες λήψεις της τότε βασιλικής οικογένειας, που χρονολογούνται μεταξύ του 1938 και του 1940.
-Καθώς στη συλλογή σας περιλαμβάνεται μεγαλύτερος αριθμός έργων της Nelly΄s , μπορείτε να μας πείτε περισσότερα για το που επιλέξατε να εστιάσετε, και με τι κριτήριο έγινε η επιλογή αυτών των 150 καρέ, με την επιμελήτρια της έκθεσης, Στέλλα Κουκουλάκη;
Καθώς ετοιμάζαμε την έκθεση με την επιμελήτρια, εδώ πρέπει να αναφέρω ότι καθοριστικό ρόλο στην προετοιμασία αλλά και στην όλη οργάνωση έπαιξαν τόσο η σύζυγος μου Τίνα όσο και ο κ. Γιάννης Πατεράκης, σκεφτήκαμε κατά πόσο θα ήταν σκόπιμο να παρουσιάσουμε ακέραιη τη συλλογή ή αν θα έπρεπε να γίνει μια αυστηρή επιλογή. Σχετικά γρήγορα διαπιστώσαμε ότι ήταν αδύνατο να παρουσιαστούν όλες οι αργυροτυπίες, αφού θα χρειαζόμασταν και μια … δεύτερη Πινακοθήκη για να παρουσιάσουμε τη συλλογή με τις φωτογραφίες της Nelly΄s σε όλο της το εύρος. Έτσι, η επιμελήτρια, η κα. Κουκουλάκη, σε συνεννόηση μαζί μας, επέλεξε από τις διάφορες ενότητες τα τυπώματα εκείνα που βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση και που θεωρήθηκαν ως τα πιο αντιπροσωπευτικά. Όπως προανέφερα, ο στόχος ήταν να παρουσιαστεί σε όσο το δυνατό μεγαλύτερη κλίμακα η καλλιτεχνική δημιουργία της Nelly΄s.
-Θα θέλατε να μας ξεναγήσετε και στα στοιχεία της έκθεσης που συνδέονται με την Κρήτη;
Δυστυχώς είναι ελάχιστα τα στοιχεία αυτά, επειδή δεν έχουν διασωθεί πολλές αυθεντικές φωτογραφίες από τα ταξίδια της στην Κρήτη. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς αν είχε τραβήξει αρκετές φωτογραφίες, ή για να το διατυπώσω καλύτερα, αν είχε εμφανίσει ή ίδια όλες τις λήψεις που είχε κάνει. Εχει διατυπωθεί από ειδικούς η υπόθεση ότι πολλά από τα τυπώματα των ταξιδιών της Nelly΄s στη μεγαλόνησο έχουν καταστραφεί. Για τον λόγο αυτό είναι δυσεύρετες οι αυθεντικές φωτογραφίες με θέμα την Κρήτη. Βέβαια, βάσει των αρνητικών που έχει κληροδοτήσει στο μουσείο Μπενάκη υπάρχει η δυνατότητα σύγχρονης αναπαραγωγής, όμως τέτοιες ρεπροντιξιόν δεν έχουν καμία σχέση με τις πρωτότυπες αργυροτυπίες, που θα είχε εμφανίσει η ίδια η φωτογράφος. Είμαι πάντως πολύ υπερήφανος που έχω στην κατοχή μου ένα από τα ωραιότερα πορτρέτα του μεγάλου Κρητικού πολιτικού, του Ελευθέριου Βενιζέλου, μία άρτια αργυροτυπία, υπογεγραμμένη και πιστοποιημένη από την ίδια τη Nelly΄s το 1928.
-Πότε γίνεται η πρώτη επαφή σας με το έργο της Nelly΄s;
Εντελώς συμπτωματικά, το 1974. Είχα επισκεφθεί ένα παλαιοπωλείο στην Κολωνία της Γερμανίας όπου σπούδαζα, αναζητώντας παλιούς χάρτες της Κρήτης και γενικότερα αντικείμενα που είχαν σχέση με την Ελλάδα. Ο αντικέρ μου υπέδειξε να κοιτάξω σε μια κούτα που είχε στο μαγαζί του. Πράγματι ψάχνοντας ανάμεσα σε κάποιες παλιές άσχετες φωτογραφίες που ήταν στο ξύλινο κουτί βρήκα και δύο τυπώματα που απεικόνιζαν το ηφαίστειο της Σαντορίνης από ψηλά. Τα αγόρασα χωρίς να γνωρίζω ότι ήταν της Nelly΄s, αν και ήταν ενυπόγραφα από την ίδια. Την αγνοούσα τότε. Μερικές μέρες αργότερα πληροφορήθηκα από έναν γνωστό μου, ποια ήταν η Nelly΄s και πόσο τυχερός ήμουν που είχα ανακαλύψει δύο αυθεντικές φωτογραφίες της. Κάπως έτσι γεννήθηκε η αγάπη μου για την καλλιτεχνική φωτογραφία.
-Τι είναι αυτό που σας έκανε να αναζητάτε το ελληνικό στοιχείο στην τέχνη;
Όταν ξεκίνησα τις σπουδές μου στο πανεπιστήμιο της Κολωνίας, ιστορία της τέχνης και δημοσιογραφία, παρακολούθησα κάποια σεμινάρια που αφορούσαν τους μεγάλους Ευρωπαίους ζωγράφους του 19ου αιώνα, κυρίως Γάλλους και Γερμανούς τόσο της ρεαλιστικής όσο και ιμπρεσσιονιστικής σχολής. Ένα πολύ μικρό τμήμα της σχετικής βιβλιογραφίας αναφερόταν και στην Ακαδημία του Μονάχου, όπου είχαν φοιτήσει αρκετοί Έλληνες, όπως ο Νικηφόρος Λύτρας, ο Νικόλαος Γύζης, ο Γεώργιος Ιακωβίδης και πολλοί άλλοι. Το στοιχείο αυτό μου κέντρισε το ενδιαφέρον και από τότε με «ανάγκασε» να ασχολούμαι εντατικά με ότι είχε σχέση με την ιστορία, την εικαστική εξέλιξη και τον πολιτισμό της χώρας μας, άσχετα αν τα αντικείμενα είχαν φιλοτεχνηθεί από ελληνικά ή ξένα χέρια.
-Τι σας γοήτευσε στη δουλειά της Nelly΄s στο βαθμό που επιδιώξετε να συγκεντρώσετε αυτόν τον σημαντικό αριθμό από αυθεντικές αργυροτυπίες και βρομιοελαιοτυπίες της; Και τι ενδιαφέρον βρίσκετε στην αλληλογραφία της;
Ο τρόπος που διαχειρίζεται το φως και τη σκιά, η έντεχνη χρήση της εστίασης και οι σκηνοθετημένες συνθέσεις της δημιουργούν μια ατμοσφαιρικότητα που σε μαγεύει, σε σαγηνεύει. Όποτε έβγαινε μια φωτογραφία της σε κάποια δημοπρασία οίκων του εξωτερικού αρχικά, και αργότερα και στην Ελλάδα, έτρεχα να την αποκτήσω. Έτσι δημιουργήθηκε η συλλογή τα τελευταία πενήντα χρόνια και απέκτησε το εύρος που έχει σήμερα. Τώρα, όσο αφορά τις επιστολές που έστελνε ο Γερμανός καθηγητής της, ο Franz Fiedler, έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού αποκαλύπτουν έμμεσα άγνωστες πλευρές της ιδιωτικής ζωής της Nelly΄s. Ειδικά η επιστολή που της απευθύνει ο Fiedler στις 27 Μαρτίου του 1928 διέπεται από σαφή υπονοούμενα που παραπέμπουν σε άλλους σκοπούς, όχι μόνο φωτογραφικούς, τουλάχιστον από την πλευρά του γράφοντος. Εδώ να σημειώσω ότι η Nelly΄s πραγματοποιεί ένα πολυήμερο ταξίδι από κοινού με τον δάσκαλό της, πράγμα που σημαίνει ότι οι δυο τους ήρθαν πολύ κοντά για αρκετές μέρες. Στις σχετικές αφηγήσεις της και στις περιγραφές της για τις περιηγήσεις της ανά την Ελλάδα αποσιωποιεί λίγο-πολύ την κοινή φωτογραφική εμπειρία του συγκεκριμένου ταξιδιού, δηλ. την ύπαρξη του συνοδού της. Θεωρώ ότι η ανάλυση των επιστολών αυτών από εξειδικευμένους μελετητές θα φωτίσει κάποιες άγνωστες -αλλά όπως βλέπουμε τώρα ενδιαφέρουσες- πτυχές του ιδιωτικού βίου της Nelly΄s.
-Μπορείτε να μας πείτε μερικά πράγματα για τον κατάλογο της έκθεσης;
Ο κατάλογος είναι ένα εντυπωσιακό δημιούργημα, βασικά της επιμελήτριας, της Στέλλας Κουκουλάκη, αλλά και της γραφίστριας, της Βάσως Αβραμοπούλου, τόσο από πλευράς καλαισθησίας όσο και από πλευράς ουσίας. Σίγουρα έπαιξε καθοριστικό ρόλο το γεγονός ότι η Στέλλα Κουκουλάκη δεν είναι μόνο μία εξαίρετη εικαστικός αλλά είχε επιμεληθεί στο παρελθόν πολλές εκδόσεις εκθέσεων και είχε συνδιαμορφώσει τον τόμο της αείμνηστης διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα ΄Οι Πραγματείες περί Ζωγραφικής΄ το 1989. Όλες ανεξαιρέτως οι αργυροτυπίες που εκτίθενται τώρα στην Πινακοθήκη Χανίων περιγράφονται στον κατάλογο της έκθεσης, αναλύονται και τεκμηριώνονται με επιστημονικό τρόπο, γεγονός που θα βοηθήσει ουσιαστικά τους ερευνητές που ασχολούνται ή θα ασχοληθούν μελλοντικά με το έργο της Nelly΄s.
-Αν σας ζητούσα να ξεχωρίσετε ένα κλικ για τους αναγνώστες/τριες του CultureNow, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί; (αν είναι εύκολο η απάντηση να συνοδεύεται από αντίστοιχη εικόνα).
Όπως αντιλαμβάνεστε κα. Μανωλακάκη, είναι πάντα δύσκολο για έναν συλλέκτη να ξεχωρίσει κάποιο από τα αντικείμενα που έχει στη συλλογή του, που τα έχει αποκτήσει με κόπο, με μεράκι και κάποιες φορές με στερήσεις. Η ερώτησή σας με φέρνει στη θέση ενός πολύτεκνου που δεν ξέρει τι να απαντήσει όταν τον ρωτούν ποιο από τα παιδιά του αγαπά περισσότερο.
Διαβάστε επίσης:
Νelly’s: 150 καρέ της φωτογράφου σε έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων