Ο συγγραφέας του συγκλονιστικού βιβλίου “Η εξιλέωση” επανέρχεται δριμύτερος με μια ιστορία άκρως επίκαιρη που εγείρει ερωτήματα και προκαλεί απορίες για το τι ο άνθρωπος είναι ικανός να πράξει. Η διάσημη διαμάχη μηχανών και ανθρώπων είναι μια ιστορία διαδεδομένη, μια ιστορία που διαρκεί από τότε που ο άνθρωπος επινόησε και έθεσε σε εφαρμογή τις μηχανές για να τον διευκολύνουν σε πολλές πτυχές της καθημερινότητάς του.
Οι μηχανές αυτές είναι στο επίκεντρο του μυθιστορήματος του Μακ Γιούαν και έχουν μορφή ανθρώπινη στο πρόσωπο του Αδάμ που είναι ο κύριος πρωταγωνιστής μαζί με την Μιράντα και τον Τσάρλι. Αλήθεια ως πού είναι ικανός ο άνθρωπος να φτάσει για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες κυριαρχίας του και σε τι βαθμό κινδύνου υποβάλλει άραγε τον εαυτό του;
Μια ανθρώπινη μηχανή στην υπηρεσία του ανθρώπου
Ο Τσάρλι μοιράζεται τις σκέψεις του με τον αναγνώστη και εξομολογείται στην αρχή του βιβλίου το εξής χαρακτηριστικό: “Τα ρομπότ, τα ανδροειδή, οι ρέπλικες ήταν το πάθος μου, που είχε οξυνθεί αφότου έκανα έρευνα για να γράψω το βιβλίο. Οι τιμές θα έπεφταν εν καιρώ, εγώ όμως ήθελα διακαώς να αποκτήσω ένα αμέσως ͘ προτιμότερη θα ήταν μια Εύα, αλλά και ένας Αδάμ θα μου έκανε”. Η συμβίωση με μία τέτοια ανθρώπινη μηχανή είναι μία πρόκληση, θέτει ίσως πολλά στοιχήματα που άλλα θα κερδηθούν και άλλα θα χαθούν αφού είναι γεγονός πως μπορεί να έχεις απέναντί σου ένα πρόσωπο που μοιάζει με άνθρωπο αλλά όπως όλες οι μηχανές είτε χαλάνε είτε παρουσιάζουν προβλήματα.
Ο Αδάμ δεν είναι σε καμία περίπτωση ένας κοινός άνθρωπος γιατί πολύ απλά δεν είναι άνθρωπος αλλά μια μηχανή που μοιάζει πολύ σε άνθρωπο γιατί έτσι το θέλησε ο κατασκευαστής του, όπως το θέλησε ο κατασκευαστής της Εύας και άλλων παρόμοιων ανδρείκελων. Θυμίζουν εκείνα τα ανδρείκελα που κάποτε ζωγράφισε ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο και αργότερα ο Νίκος Εγγονόπουλος, ανδρείκελα που συμβολίζουν την κατά κάποιο τρόπο εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και μας οδηγούν ενδεχομένως στο συμπέρασμα να δηλώσουμε πως η επιστήμη προχωράει, με ποιο τίμημα όμως; Διότι κάθε επινόηση του ανθρώπου κρύβει και αυτή τους κινδύνους της, κινδύνους που αποκαλύπτονται με την πρώτη ηθική ήττα που θα υποστεί.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Τσάρλι και πάλι προχωρά σε κατάθεση ψυχής αναφέροντας με γλαφυρό τρόπο: “Εκείνη την εποχή δεν ήμουν σε θέση να ξέρω ότι αυτές οι διαβαθμισμένες δυνατότητες επιλογής μικρή επίδραση θα είχαν στον Αδάμ. Ο πραγματικά καθοριστικός παράγων ήταν ό,τι ήταν γνωστό ως “μηχανική μάθηση“. Οι οδηγίες χρήσεως απλώς παρείχαν μια ψευδαίσθηση επιρροής και ελέγχου, το είδος της ψευδαίσθησης που τρέφουν και οι γονείς σε σχέση με τις προσωπικότητες των παιδιών τους”.
Αυτή είναι η πικρή πραγματικότητα, αυτή που περιγράφεται στην τελευταία φράση των λεγομένων του Τσάρλι. Ένας Αδάμ και οποιοσδήποτε τέτοιος Αδάμ είναι μία απρόβλεπτη μηχανή που κανείς δεν γνωρίζει τι μπορεί να κάνει και πώς μπορεί να αντιδράσει, τι κακό μπορεί να επιφέρει διότι έχει ρυθμιστεί όπως ένα πλυντήριο ή μια οποιοδήποτε μηχανή. Προφανώς, λειτουργεί με πολύ καλύτερους όρους τεχνητής νοημοσύνης ωστόσο παραμένει μία μηχανή με οδηγίες χρήσης όπως ομολογεί και ο Τσάρλι.
Ένας απρόβλεπτος “άνθρωπος” χωρίς όρια
Η απόκτηση αυτού του Αδάμ ήταν για τον Τσάρλι μία ιδιαίτερη στιγμή, είχε επενδύσει πολλά σε αυτόν και αποτελούσε για αυτόν ένα περιουσιακό στοιχείο, το οποίο όμως είχε τη δυνατότητα να μιλάει, να σκέφτεται, να δρα, να περπατά, ίσως και να αισθάνεται με κάποιο ιδιαίτερο πάντα τρόπο. Η συμβίωση ωστόσο με εκείνον ίσως άρχιζε να θέτει προβλήματα και αυτό δεν άργησε να έρθει καθώς επηρέαζε μέρα με τη μέρα τη σχέση του με την Μιράντα αφού μοιράζονταν το ίδιο σπίτι και ο Αδάμ ήταν εκεί να ακούει και να βλέπει όταν δεν έμενε ανενεργός λόγω ανάγκης φόρτισής του. Ακούγεται κάπως τρομακτικό να έχεις ένα τέτοιο μηχανικό κορμί στο σπίτι και να έχει την ελευθερία των κινήσεων, μάλλον εσύ ως άνθρωπος χάνεις κάτι από τη δική σου σιγά σιγά γιατί οφείλεις να τον προσέχεις και να τον ελέγχεις μήπως και παρεκτραπεί.
Σε αυτό το σημείο ο Αδάμ αρχίζει να επιβάλλει με ιδιάζοντα τρόπο τα δικά του θέλω και η συμπεριφορά του θα αρχίσει να δημιουργεί ζητήματα που δεν είχαν προκύψει έως τώρα. Η Μιράντα θα αρχίσει να επεξεργάζεται τον Αδάμ ως αρσενικό και ο Τσάρλι θα αρχίσει να καταλαβαίνει μια ενδεχόμενη απειλή από έναν ανταγωνιστή άντρα και όχι μια κάποια μηχανή που έχει την όψη ενός άντρα. Εδώ είναι και το σημείο καμπής, το οριακό σημείο που κανείς οφείλει να λάβει αποφάσεις σχετικά με το δικό του μέλλον και το μέλλον του αποκτήματος που έχει πια στη διάθεσή του. Είχε πλέον όλο το νέο εγχείρημα λάβει τον χαρακτήρα μιας αμφιλεγόμενης και επισφαλούς πράξης με ηθικές προεκτάσεις.
Ο Τσάρλι αρχίζει να συλλογίζεται έντονα και δηλώνει: ” Ο Αδάμ και οι όμοιοί του ήταν η πρώιμη ενσάρκωσή της, έτσι τουλάχιστον έλεγε το εγχειρίδιο χρήσης. Υποτίθεται ότι θα ήταν ηθικά ανώτερός μου. Ποτέ δεν θα συναντούσα κάποιον καλύτερο. Αν ο Αδάμ ήταν φίλος μου, θα είχε μόλις περιπέσει σε ένα τυραννικό, τρομερό σφάλμα. Το πρόβλημα ήταν ότι τον είχα αγοράσει, ήταν το πανάκριβο απόκτημά μου, αλλά δεν είχε γίνει σαφές ποιες ήταν οι υποχρεώσεις του απέναντί μου, πέρα από το να μου είναι, γενικώς και αορίστως, “χρήσιμος””. Τελικά, τι αξίζει περισσότερο ένα χρήσιμο “εργαλείο” σαν τον Αδάμ ή μία θυσία στέρησης ενός τέτοιου αποκτήματος που θα εξασφαλίσει γαλήνη και ηρεμία;
Αποσπάσματα
“Από μια άποψη, η μόνη λύση για να μην υποφέρουν οι άνθρωποι θα ήταν η ολοσχερής εξάλειψη του ανθρώπινου είδους”
“Ο Αδάμ έβλεπε και κατανοούσε τον κόσμο μέσα από το πρίσμα της προσωπικότητάς του ͘ η προσωπικότητά του ήταν στην υπηρεσία μιας αντικειμενενοποιημένης λογικής και των διαρκών επικαιροποιήσεών της”