Μπεν Κουλεντιανός: Ο πατέρας μου έβλεπε πάντα μπροστά!

Με αφορμή τη μεγάλη αναδρομική έκθεση του Μουσείου Μπενάκη για τον σπουδαίο Έλληνα γλύπτη, Κώστα Κουλεντιανό που θα διαρκέσει μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου, ο γιος του Μπεν ο οποίος έχει την ευθύνη του γενικού συντονισμού της έκθεσης σε συνεργασία με τον Θόδωρο Παπαδόπουλο, απάντησε στις ερωτήσεις του Culturenow.gr για τα εκθέματα, την ιδέα μιας μεγάλης αναδρομικής αλλά και για τη σχέση τέχνης και πολιτικής ιδεολογίας.

Συνέντευξη: Μαριάννα Παπάκη

Culturenow.gr: Το Μουσείο Μπενάκη φιλοξενεί μέχρι τις 5 Ιανουαρίου μια μεγάλη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στον πατέρα σας, Κώστα Κουλεντιανό, η οποία στοχεύει στην παρουσίαση του έργου του σπουδαίου Έλληνα γλύπτη. Εσείς μαζί με τον Θόδωρο Παπαδόπουλο έχετε την ευθύνη του γενικού συντονισμού και την επιμέλεια της έκθεσης. Πείτε μας λίγα λόγια για τα έργα που παρουσιάζονται σε αυτή την έκθεση.
Μπεν Κουλεντιανός: Τα έργα που εκτίθενται καλύπτουν όλη την καλλιτεχνική του εξέλιξη από το ’42 μέχρι το ’94. Στην ποικιλία των υλικών που είναι μεγάλη, βλέπει κανείς όχι μόνο την καλλιτεχνική του ιδιοφυία αλλά και το πάθος του για τα υλικά, καθώς και την τεχνική του ιδιοφυία. Οι τεχνικές του δυνατότητες τον έφεραν σε ένα διάλογο με το βαρύ σίδερο, το χοντρό ατσάλι, την μπετονόβεργα, δίνοντας τους τις λυρικές μορφές που βλέπουμε σήμερα. Στάθηκα πολύ τυχερός που το μουσείο Μπενάκη, ο Θόδωρος Παπαδόπουλος, ο Ντένης Ζαχαρόπουλος και η Λορέττα Γαΐτη υπήρξαν συνεργάτες μου, χάριν στους οποίους πιστεύω ότι καταφέραμε ένα πολύ θετικό αποτέλεσμα.

Cult.N.: Πώς προέκυψε η ιδέα της πραγματοποίησης μιας μεγάλης αναδρομικής έκθεσης για τον Κώστα Κουλεντιανό και πώς νιώσατε συμμετέχοντας σε αυτή;
Μ.Κ.: Αναδρομικές – μικροαναδρομικές θα έλεγα – είχαν γίνει ήδη δύο: Μία το 1997 στο Παρίσι και μία το 2001 στην Κεντρική Γαλλία όπου έζησε και δούλεψε για δύο δεκαετίες. Στην πρώτη αναδρομική θέλησα να τιμήσω τον πατέρα και τον άνθρωπο και μετά τον καλλιτέχνη. Η ιδέα μιας μεγάλης αναδρομικής στην Αθήνα μου ήταν πάντα έντονη αλλά αυτό απαιτούσε μεν έναν έμπιστο και δυναμικό συνεργάτη στην Ελλάδα όπως ο Θόδωρος Παπαδόπουλος καθ’ ότι εγώ ζω στη Γαλλία και επίσης μια έρευνα και ένα οργανωμένο αρχείο το οποίο για να ολοκληρωθεί απαίτησε κάποιο χρόνο, ούτως ώστε να ξέρουμε τι έργα θέλουμε να εκθέσουμε και πού βρίσκονται.  Όπως παρατηρεί κανείς διαβάζοντας τις λεζάντες, πολλά από τα έργα στην έκθεση ανήκουν σε συλλογές είτε στην Ευρώπη είτε στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας και κυρίως τις τελευταίες μέρες πριν τα εγκαίνια βλέποντας το αποτέλεσμα, αισθάνθηκα μια ιδιαίτερη συγκίνηση. Με συγκίνησε κατ’ αρχήν ο ενθουσιασμός και η αισιοδοξία του Μουσείου από την αρχή για την πραγματοποίηση της έκθεσης, παρ’ όλους τους δύσκολους καιρούς που περνάμε, όπως επίσης το πάθος με το οποίο δούλεψαν όλοι οι συνεργάτες μου μέχρι και τον τελευταίο φίλο εθελοντή που μας βοήθησε να στήσουμε τα έργα. Με υπεράνθρωπες χειρονακτικές προσπάθειες και χάρη στους χορηγούς μας, πραγματοποιήσαμε την πιο σημαντική έκθεση που έγινε ποτέ για τον καλλιτέχνη στον τόπο του.

Cult.N.: Τι ρόλο έπαιξε, κατά τη γνώμη σας, στο έργο του η επίδραση της διαμονής και δουλειάς του πατέρα σας στο Παρίσι καθώς και η συναναστροφή του με μεγάλες προσωπικότητες της τέχνης; Ποια χαρακτηριστικά της έδωσε;
Μ.Κ.: Υπήρξε καθοριστική. Το Παρίσι μετά τον πόλεμο εξακολουθεί να είναι το κέντρο της διεθνούς κουλτούρας το οποίο είχε προσελκύσει προπολεμικά όλους τους μοντέρνους εικαστικούς: Picasso, Braque, Leger, Laurens και όλοι αποτέλεσαν την “Ecole de Paris” (Σχολή του Παρισιού). Ήταν τυχερός που συμμετείχε στην φυγή του Ματαρόα και βρέθηκε μαζί με όλους τους σημαντικούς συνταξιδιώτες του (Αξελός, Παπαϊωάννου, Κανδύλης, Ανδρικοπούλου, Κρανάκη και τόσους άλλους) σε μία πόλη που προσέφερε τα πάντα. Η γνωριμία του με τον γλύπτη Henri Laurens ήταν ίσως η πιο σημαντική διότι εκείνος τον επηρέασε όχι μόνο καλλιτεχνικά αλλά και ανθρώπινα. Μετριοφροσύνη και εντιμότητα ήταν τα υποδείγματα του Laurens. Η συμμετοχή του ως ένας από τους καλλιτέχνες της Galerie de France – η καλύτερη γκαλερί της εποχής στο Παρίσι – μαζί με τους: Magneli, Hartum, Πράσινο, τον προώθησε στη διεθνή σκηνή και επίσης η συνεργασία του με τους αρχιτέκτονες Dosse, Κανδύλη, Woods ήταν καθοριστική για την εξέλιξη της δουλειάς του προς τη μνημειακή γλυπτική.

Cult.N.: Ο Κώστας Κουλεντιανός υπήρξε ένας καλλιτέχνης με έντονες κοινωνικές και πολιτικές ανησυχίες. (Εθνική Αντίσταση, φυγή με το μεταγωγικό «Ματαρόα» στο Παρίσι). Πόσο σημαντική είναι αυτή η πλευρά ενός καλλιτέχνη για το έργο του; Πιστεύετε πως ένας καλλιτέχνης μπορεί να δημιουργήσει αξιόλογο έργο έχοντας μια συντηρητική ή α-πολιτική στάση στη ζωή του;
Μ.Κ.: Οι πολιτικές αναφορές ήταν δεδομένο της εποχής. Τότε υπήρχε πολιτική ιδεολογία. Η έννοια «σύντροφος» σήμαινε εξίσου φίλος, συνεργάτης. Πιο πριν ξέρουμε πως το Bauhaus ήταν άμεσα συνδεδεμένο με τα δημοκρατικά ιδεώδη, συνδυάζοντας αισθητική, κοινωνία και πολιτική. Δεν ξέρω πόσο επηρέασαν τη δημιουργική προσωπικότητα του Kandinski, του Klee ή του Brauer όπως επίσης δεν μπορώ να πω εάν οι πολιτικές πεποιθήσεις του πατέρα μου επηρέασαν το έργο του. Ο γάλλος συγγραφέας Celine ήταν αντισημιτικός ή ο Dali αντιδραστικός  βασιλόφρων.  Άφησαν πίσω τους κλασικά έργα.

Cult.N.: Εσάς, πόσο σας επηρέασε η προσωπικότητα του ανθρώπου αλλά και του καλλιτέχνη Κώστα Κουλεντιανού; Τι έχετε κρατήσει από εκείνον;
Μ.Κ.: Όπως ανέφερα και σε άλλο άρθρο, εντιμότητα και αξιοπρέπεια. Δύο αρχές που ανήκαν και στην ανθρώπινη προσωπικότητά του όσο και στην καλλιτεχνική.

Cult.N.: Επιστρέφοντας στη δουλειά του Κώστα Κουλεντιανού, υπάρχει κάποιο έργο του ή κάποια δημιουργική του περίοδος που θεωρείτε πιο αντιπροσωπευτική ή πιο σημαντική από τις άλλες;
Μ.Κ.: Κάθε δεκαετία είναι σημαντική. Κάθε δεκαετία είναι μια εποχή και συγχρόνως η εξέλιξη μιας άλλης. Ο Κουλεντιανός έβλεπε πάντα μπροστά του!

Cult.N.: Στην έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, υπάρχει κάποιο έκθεμα ή κάποια περίοδος δημιουργίας του καλλιτέχνη η οποία κατά τη γνώμη σας εντυπωσιάζει περισσότερο τον επισκέπτη και γιατί;
Μ.Κ.: Δεν θα το έλεγα. Ο καθένας εντυπωσιάζεται από αυτό που βλέπει, είτε γιατί το βλέπει για πρώτη φορά είτε γιατί έως τώρα είχε περιοριστεί σε μια συγκεκριμένη περίοδο και αγνοούσε τις άλλες. Αυτός είναι και ο στόχος μιας αναδρομικής να δει κανείς το έργο ολοκληρωμένα.

Cult.N.: Πιστεύετε πως το έργο του πατέρα σας έχει αναγνωριστεί όσο θα άξιζε ή όσο άλλων γλυπτών; Και αν όχι, για ποιους λόγους πιστεύετε πως συνέβη αυτό;
Μ.Κ.: Πιστεύω πως έχει αναγνωριστεί επάξια από ορισμένους και αναμένεται να αναγνωριστεί εξίσου από το κοινό. Ήταν επόμενο εφόσον είχε απέχθεια για τα κοσμικά δρώμενα και τον ενδιέφερε η δουλειά του και όχι πώς να προωθήσει τη δουλειά του.

Cult.N.: Τέλος, για να συνδέσουμε με έναν τρόπο την τέχνη με την πραγματικότητα που βιώνουμε όλοι σήμερα στην Ελλάδα, υπάρχει κατά τη γνώμη σας μια πνευματική κοινότητα σήμερα που να συνδυάζει καλλιτεχνικό ταλέντο υψηλού επιπέδου και ισχυρή προσωπικότητα που να αρθρώνει αξιοπρόσεκτο λόγο στα πράγματα;
Μ.Κ.: Βεβαιότατα. Απλώς δεν δημιουργήθηκε ποτέ η σωστή κρατική υποδομή για να υποστηριχτεί.