Ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Γιώργος Καμίνης, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τελετών του Δημαρχιακού Μεγάρου ανακοίνωσε επισήμως την συν-διοργάνωση της Μπιενάλε της Αθήνας, από τον δήμο Αθηναίων και τον οργανισμό της Μπιενάλε.
Η Μπιενάλε της Αθήνας θα αποτελέσει, πλέον και θεσμικά, έναν οργανισμό ο οποίος θα παράγει πολιτιστικό προϊόν για τον δήμο και τους πολίτες του, συνεχίζοντας να ανοίγει τον διάλογο γύρω από τα σημαντικά εικαστικά και ευρύτερα πολιτισμικά ζητήματα, ενσωματώνοντας όπως πάντα πρακτικές, δράσεις και συζητήσεις γύρω από τα κοινωνικά θέματα της εποχής.
Στην εκδήλωση παρέστη και μίλησε η Πριγκίπισσα Laurentien της Ολλανδίας, πρόεδρος του European Cultural Foundation, το οποίο πρόσφατα βράβευσε την Μπιενάλε της Αθήνας με το ECF Princess Margiet Award for Culture 2015. Με το βραβείο αυτό η Μπιενάλε της Αθήνας τιμήθηκε για τη συμβολή της στον πολιτισμό και το ρόλο της στη δημιουργία μιας ανοιχτής, δημοκρατικής Ευρώπης.
Μπιενάλε της Αθήνας 2015-2017: «ΟΜΟΝΟΙΑ»
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η επόμενη διοργάνωση της Μπιενάλε της Αθήνας που θα έχει τον συμβολικό τίτλο «ΟΜΟΝΟΙΑ, θα ξεκινήσει τις δραστηριότητές της τον Οκτώβριο του 2015 και -αντίθετα με το μοντέλο των Μπιενάλε- θα διαρκέσει για δύο ολόκληρα χρόνια.
Η Μπιενάλε της Αθήνας, διαρκώς αναστοχαστική απέναντι στον θεσμό των Μπιενάλε, αναπροσαρμόζει την ταυτότητά της και επεκτείνει τη χρονική της διάρκεια. Γεφυρώνοντας το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον, η πέμπτη εκδοχή της Μπιενάλε (2015) ενώνεται με την έκτη (2017). Η Μπιενάλε της Αθήνας 2015-2017: «ΟΜΟΝΟΙΑ», ένα τολμηρό και πειραματικό εγχείρημα, εγκαινιάζει τις δραστηριότητές της τον Ιούνιο του 2015 και κορυφώνεται τον Απρίλιο του 2017 με την έναρξη της documenta 14.
Ενόψει της κρίσιμης ιστορικής συγκυρίας, η Μπιενάλε της Αθήνας 2015-2017: «ΟΜΟΝΟΙΑ» επικεντρώνεται σε φλέγοντα ζητήματα όπως η ανάδυση της εναλλακτικής οικονομίας, η επιτελεστικότητα του πολιτικού ζητήματος και η θέσπιση ιδρυμάτων που επαναπροσδιορίζουν τα συστήματα δομής καθώς και τα ήδη υπάρχοντα μοντέλα, ενώ παράλληλα αναδεικνύει όψεις της σύγχρονης τέχνης.
H Μπιενάλε της Αθήνας 2015-2017: «ΟΜΟΝΟΙΑ» συνεχίζει – μετά την επιτυχημένη τέταρτη εκδοχή της με την AGORA το 2013 – σχηματίζοντας μια επιμελητική ομάδα που αποτελείται από κοινωνικούς φιλόσοφους, πολιτικούς στοχαστές, θεωρητικούς της τέχνης, επιμελητές και καλλιτέχνες. Η Μπιενάλε της Αθήνας 2015-2017: «ΟΜΟΝΟΙΑ» προέκυψε ως μια αντίδραση στις τρέχουσες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες και ως μια ανάγκη να ενεργοποιήσει το κοινό μέσα από την τέχνη και τις σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις.
Η Μπιενάλε της Αθήνας 2015-2017: «ΟΜΟΝΟΙΑ» ξεκινάει μία διετία δραστηριότητας από τώρα και μέχρι το καλοκαίρι του 2017, σε διάφορους χώρους στην περιοχή του κέντρου της Αθήνας και συγκεκριμένα στην Ομόνοια. Στόχος της διετίας αυτής και της συνεργασίας με τον Δήμο Αθηναίων είναι η εύρεση μίας μόνιμης βάσης για την φιλοξενία του οργανισμού, από όπου θα διεξάγονται οι δραστηριότητές του. Η δημιουργία ενός πνευματικού κέντρου σε μια περίοδο κρίσης και πολιτιστικής ανασυγκρότησης οδήγησε την Μπιενάλε της Αθήνας στην Ομόνοια και στην επιλογή του πρώην ξενοδοχείου Μπάγκειον ως συμβολικού σημείου αφετηρίας για το ξεδίπλωμα του καλλιτεχνικού της προγράμματος.
Το τετραόροφο διατηρητέο κτήριο του ιστορικού ξενοδοχείου Μπάγκειον αποτελεί εξαιρετικό δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής της Αθήνας το οποίο χρονολογείται στα τέλη του 19ου αιώνα. Έργο του αρχιτέκτονα Ernst Ziller οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1890-1894 κατόπιν δωρεάς του Ιωάννη Μπάγκα (ή Πάγκα). Το Μπάγκειον βρίσκεται επί της πλατείας Ομονοίας, την παλαιότερη πλατεία της Αθήνας, η οποία ως το 1930 ήταν το κέντρο της κοσμικής ζωής και της εμπορικής κίνησης της πόλης. Το ξενοδοχείο στέγαζε στο υπόγειό του καφενείο-λουκουματζίδικο με θαμώνες από όλα τα κοινωνικά στρώματα, που έβρισκαν εκεί την ελευθερία από τον συντηρητισμό της εποχής. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 το Μπάγκειον μετατρέπεται σε πνευματικό καταφύγιο νεαρών λογοτεχνών (Μήτσος Παπανικολάου, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Τέλλος Άγρας, Μίνος Ζώτος, Νίκος Σαράβας) και εξελίσσεται σε ένα από τα σημαντικότερα σημεία διαμόρφωσης της νέας λογοτεχνικής γενιάς της περιόδου.
Μπάγκειον: το ιστορικό κτήριο της Ομόνοιας φιλοξενεί την Μπιενάλε της Αθήνας με μεγάλες εικαστικές εγκαταστάσεις.
Η έναρξη της συν-διοργάνωσης της Μπιενάλε της Αθήνας με τον Δήμο Αθηναίων σηματοδοτείται με την έκθεση που εγκαινιάστηκε στις 25/06 και συγκεκριμένα με την τοποθέτηση δύο έργων μεγάλης κλίμακας στο ξενοδοχείο Μπάγκειον. Στην πρώην αίθουσα χορού παρουσιάζεται ο Ρινόκερος, 1997, του Νίκου Κεσσανλή και στην πρόσοψη του κτηρίου το έργο Άντερ Κονστράξιον, 2015, της ομάδας Underconstruction Group.
Νίκος Κεσσανλής, Ρινόκερος, 1997, μικτή τεχνική, διαστάσεις μεταβλητές, ευγενική παραχώρηση Κλάρα Ρωμανού, © Δημήτρης Τσουμπλέκας
O Ρινόκερος ανακατασκευάζεται για πρώτη φορά σχεδόν είκοσι χρόνια μετά από την τελευταία του παρουσίαση. Το έργο του ιστορικού καλλιτέχνη Νίκου Κεσσανλή (1930-2004) έρχεται σε διάλογο με τον υπό ανέγερση χώρο του Μπαγκείου και τις συνδηλώσεις που αυτός φέρει για την τρέχουσα πολιτικοκοινωνική συνθήκη. Εντάσσεται σε μια σειρά εικαστικών δημιουργιών στις οποίες ο Κεσσανλής πειραματίζεται με τη δομή της εικόνας, απελευθερώνοντας τη στον χώρο και ανατρέποντας τις ζωγραφικές της ιδιότητες και καταβολές. Στον Ρινόκερο προβάλλεται το εμβληματικό χαρακτικό του Albrecht Dürer – η απεικόνιση ενός ρινόκερου που ο χαράκτης δεν είχε στην πραγματικότητα δει ποτέ. Η ριζοσπαστική αυτή χειρονομία του Κεσσανλή αφενός προτείνει την αναθεώρηση των παραδοσιακών μέσων καλλιτεχνικής δημιουργίας και αφετέρου παραπέμπει στη δυνατότητα της τέχνης να πλάθει και να ανανοηματοδοτεί τη σύγχρονή της πραγματικότητα.
Σε ένα άλλο επίπεδο, ο Ρινόκερος συνομιλεί με την Ομόνοια μέσα από την αντίστιξη με την Ουρά, 2003, την μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση του Κεσσανλή στον σταθμό του μετρό κάτω από την πλατεία. Ο χαοτικός ρυθμός του σταθμού έρχεται σε αντιδιαστολή με την παγωμένη μελαγχολία του Μπαγκείου, όμως τα έργα του Κεσσανλή διατρέχουν και τις δύο συνθήκες και τις υπερβαίνουν.
Στην πρόσοψη του ξενοδοχείου η ομάδα Ελλήνων εικαστικών Underconstruction Group (Αλέξανδρος Λάιος, Μάρω Φασουλή, Δημήτρης Φουτρής) αναρτά την ξύλινη επιγραφή Άντερ Κονστράξιον. Στο Κόδρα 2008 μία ομάδα καλλιτεχνών επέλεξε να παρουσιάσει το έργο με τίτλο Άντερ Κονστράξιον. Η αρχική ιδέα αφορούσε τη συμβίωση διαφορετικών καλλιτεχνικών κόσμων και εικαστικών μορφωμάτων. Σκοπός ήταν να παραμένει η όλη διαδικασία ανοιχτή σε δυναμικές συμμετοχικές παρεμβάσεις, σε περαιτέρω επεξεργασία και προσθήκες, στοιχεία τα οποία θα καθόριζαν τον τύπο και την ποιότητα μιας τέτοιας πειραματικής και -τελικά- συμβολικής «συγκατοίκησης». Στην Ομόνοια του 2015, η ομάδα Underconstruction εμπλέκεται στην περιπέτεια της κατασκευής ενός άλλου τύπου «κτίσματος». Αν κάθε κτίσμα είναι φτιαγμένο από κάποια ύλη και στεγάζει κάτι, το συγκεκριμένο επιθυμεί να στεγάσει μια κοινή ιδέα και την αντίληψη πως ότι αρχικά είχε θεωρηθεί συμβολικό, ίσως τελικά να μπορεί να γίνει πράξη. Από το 2008 μέχρι σήμερα το πλαίσιο ανάγνωσης του έργου έχει αλλάξει αρκετά. Το 2015, επτά χρόνια μετά, θα γίνει μια προσπάθεια να διαβαστεί ξανά, κάτω από νέες συνθήκες, αυτό που για πολλούς πλέον αποτελεί μια εύπλαστη ισορροπία, και για άλλους μια αναγκαία συνθήκη. Η ομάδα Underconstruction Group δημιουργήθηκε το Σεπτέμβριο του 2008 με κύριο άξονα έρευνας την έννοια της ανακατασκευής των δομών που πλαισιώνουν τους θεσμούς εντός των οποίων δρα. Τα έργα της ομάδας δημιουργούνται και βρίσκονται σε ένα διάκενο μεταξύ μετατροπής, ανακατασκευής εννοιών, παγιωμένων συστημάτων σκέψης και συμπεριφορών.
Στη φράση αυτή συμπυκνώνεται η υπό ανέγερση τρέχουσα κοινωνική συνθήκη αλλά και κυριολεκτικά η υπό ανέγερση λειτουργία του πρώην ξενοδοχείου ως συμβόλου-μνημείου και η προσπάθεια της Μπιενάλε της Αθήνας να ζωντανέψει και να επανεργοποιήσει τον χώρο δημιουργώντας έναν πυρήνα δράσεων και αντιδράσεων.
Λεζάντα φωτογραφίας:
Οι συνιδρυτές της Μπιενάλε της Αθήνας (αριστερά: Poka Yio, δεξιά: Ξένια Καλπακτσόγλου) με την πριγκίπισσα Laurentien της Ολλανδίας και τον δήμαρχο της Αθήνας Γιώργο Καμίνη έξω από το Μπάγκειον.
© Τάσος Σαρέλλας