Το British Council διοργάνωσε τον περασμένο Ιούνιο ένα study tour στο πλαίσιο των ευρύτερων δράσεων του Transforming Future Museums, του διετούς προγράμματος επιμόρφωσης πανελλαδικής εμβέλειας για επαγγελματίες μουσείων και πολιτιστικών οργανισμών με κεντρικό του άξονα τη Διεθνή Ακαδημία Μουσείων του 2016 και 2017. Στο πενθήμερο study tour, το British Council έδωσε την ευκαιρία σε δέκα συμμετέχοντες της Ακαδημίας, επαγγελματίες από το χώρο των μουσείων, να συμμετέχουν σε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα επισκέψεων και δραστηριοτήτων, καθώς και στο κορυφαίο συνέδριο MuseumNext London 18-20 Ιουνίου 2018.
MuseumNext: Ποιο θα είναι το μέλλον των μουσείων;
Το διεθνές συνέδριο MuseumNext ιδρύθηκε το 2009 και έχει καθιερωθεί ως μια από τις σημαντικότερες συναντήσεις επαγγελματιών από το χώρο των μουσείων και πολιτιστικών οργανισμών με σκοπό την ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών, και τον προβληματισμό γύρω από νέες τάσεις και κατευθύνσεις. Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον και θεματική πολυποίκιλη και καίρια κάθε φορά, οι συναντήσεις του MuseumNext πραγματοποιούνται σε διάφορες πόλεις ανά τακτά διαστήματα στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία. Το κλίμα τους είναι ιδιαίτερα ανθρωποκεντρικό, στοχεύει στη δικτύωση και την ανταλλαγή απόψεων από τους συμμετέχοντες, που παρόλο που προέρχονται από διαφορετικά αντικείμενα, υπόβαθρα και επίπεδα εμπειρίας, μοιράζονται ένα κοινό όραμα να διαμορφώσουν τα μουσεία του μέλλοντος, ως χώρους που ευνοούν την κοινότητα, την τέχνη, την εκπαίδευση, την επιστήμη και την πολιτιστική κληρονομιά.
MuseumNext – Επισκόπηση του Συνεδρίου
Το MuseumNext Europe που έλαβε χώρα στο Λονδίνο στις 18-20 Ιουνίου, περιλάμβανε ένα πλούσιο τριήμερο πρόγραμμα, με επισκέψεις σε μουσεία και εκθέσεις, ειδικές ξεναγήσεις και εργαστήρια. Ειδικότερα, οι δύο μέρες που ήταν αφιερωμένες στο συνέδριο που διεξήχθη στη Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία (Royal Geographical Society with IBG), προκάλεσαν αίσθηση με τις ενδιαφέρουσες ομιλίες, το γενικότερο κλίμα και την ενθουσιώδη συμμετοχή, φέρνοντας κοντά 550 συμμετέχοντες από περισσότερες από 40 χώρες. Οι παρουσιάσεις του συνεδρίου, με δεκαπέντε κύριες ομιλίες και περισσότερους από είκοσι ομιλητές, καθώς και ξεχωριστές παρεμβάσεις και συμμετοχές, αφορούσαν παραδείγματα καλών πρακτικών από διάφορα μουσεία, case studies, ανεξάρτητες πρωτοβουλίες που χαράσσουν κάτι νέο, παγκόσμιες τάσεις και προβληματισμούς σχετικά με τις κοινωνίες του 21ου αιώνα. Ενδεικτικά, οι ανακοινώσεις προήλθαν είτε από μουσεία μεγάλης κλίμακας με πιο παραδοσιακή διάρθρωση και ιστορία, όπως τα Museum of London, Natural History Museum και National Gallery του Λονδίνου, είτε από σύγχρονα, καινοτόμα μουσεία, όπως τα Santa Cruz Museum of Art and History, The New Children’s Museum και Philbrook Museum of Art στις Η.Π.Α., το Nordnorsk Kunstmuseum στη Νορβηγία, είτε από ανεξάρτητες δράσεις. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν ορισμένες ρηξικέλευθες πρωτοβουλίες που παρουσιάστηκαν, οι οποίες είτε βγαίνουν «έξω από τα τείχη» ενός μουσείου, είτε προκαλούν τα όρια του θεσμού, όπως για παράδειγμα, το Civil Bikes και το Play Africa.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η «Ανατροπή» ως κεντρικός θεματικός άξονας
Το ευρύτερο θέμα του φετινού MuseumNext Europe, άλλωστε διερευνούσε την πολυσυζητημένη έννοια της «Ανατροπής» (disruption). Κατ’ επέκταση, παρουσιάστηκαν δράσεις και τάσεις που φέρνουν ρήξη και αλλαγή, ταράζουν τα νερά και αγωνίζονται για μουσεία σύγχρονα που χαρακτηρίζονται από δικαιοσύνη και κοινωνική ένταξη, που είναι απόλυτα προσαρμοσμένα στην κοινότητα που τα περιβάλλει και που την αφορούν ουσιαστικά. Παρακάτω παρουσιάζονται μερικές από τις ομιλίες που προσέγγισαν, περισσότερο ή λιγότερο τις παραπάνω έννοιες, και αποτέλεσαν αφετηρία για γόνιμες συζητήσεις και προβληματισμό.
Συμμετοχή, κοινωνική ένταξη και κοινότητες
Η Nina Simon, διευθύντρια του Santa Cruz Museum of Art and History και εξαιρετικά δημοφιλής στο χώρο, συγγραφέας του βιβλίου «Το Συμμετοχικό Μουσείο», με την εναρκτήρια ομιλία της έδωσε ένα δυναμικό τόνο στο συνέδριο και προέβαλε την ενεργή συμμετοχή των κοινοτήτων ως πρωταρχική αξία. Η πρωτοβουλία που μόλις εγκαινίασε, το OFBYFOR ALL, -καρπός των πρωτοπόρων δράσεων που έχουν πραγματοποιηθεί στο Santa Cruz Museum (MAH) την τελευταία δεκαετία-, αποτελεί ένα κίνημα που φιλοδοξεί να φέρει κοντά διαφορετικά μουσεία από όλο τον κόσμο σε ένα δίκτυο με κοινό όραμα και στρατηγική για συμμετοχικά μουσεία και κατ’επέκταση, μια κοινωνία δίκαιη και ανοιχτή σε όλους.
Το Civil Bikes, που παρουσίασε η ιδρύτριά του Nedra Deadwyler, είναι μια πρωτοβουλία στην πόλη της Atlanta που πραγματοποιεί ποδηλατικές ή περιπατητικές διαδρομές με στόχο την εξερεύνηση της ιστορίας και του πολιτισμού, όπως εκδηλώνονται στο αστικό τοπίο, βλέποντας όμως πίσω από τις επίσημες αφηγήσεις και φέρνοντας στην επιφάνεια πτυχές της ιστορίας των περιθωριοποιημένων και καταπιεσμένων κοινοτήτων. Το Play Africa, παρουσίασε η ιδρύτρια του, Gretchen Wilson-Prangley, δίνοντας έμφαση στην ομιλία της στις προκλήσεις που συνάντησε στην προσπάθειά της να ιδρύσει το πρώτο παιδοκεντρικό μουσείο στο Johannesburg, μια κοινωνία πολωμένη που ταλανίζεται ακόμη από διακρίσεις και βαθιές ανισότητες. Με ανύπαρκτους πόρους, αλλά ενθουσιώδη συμμετοχή και συνεργασία από ανθρώπους της κοινότητας που μοιράζονται το ίδιο όραμα, να δημιουργούν τις συνθήκες ώστε κάθε παιδί να νιώθει πολύτιμο, κατάφεραν μέσα σε λίγα χρόνια να καθιερωθούν ως το πιο πολυάσχολο, ζωντανό και προσβάσιμο μουσείο για όλα τα παιδιά της κοινότητας.
Οι Shaheen Kasmani και η Sara Wajid μας χάρισαν ίσως την πιο δυναμική και ανατρεπτική ομιλία του συνεδρίου, με τίτλο ‘Decolonising Display’. Οι δύο τους συνεργάστηκαν στην πολύ πρόσφατη αμφιλεγόμενη έκθεση με τίτλο ‘The Past is Now’ στο Birmingham Museum and Art Gallery (η Wajid, τότε Head of Interpretation του Μουσείου, η Kasmani μία από τις 6 συν-επιμελήτριες, εξωτερική συνεργάτης, καλλιτέχνης και ακτιβίστρια). Η έκθεση είχε ως άξονα σκληρές, άγνωστες, ή αποσιωπημένες αφηγήσεις γύρω από εκθέματα του μουσείου που σχετίζονται με την Βρετανική Αυτοκρατορία, το βαθύ αποτύπωμα που άφησε στον κόσμο και ειδικότερα στην κοινωνία του Birmingham μέχρι σήμερα. Οι έξι συν-επιμελήτριες, αφρικανικής, ασιατικής ή αραβικής καταγωγής με διαφορετικά υπόβαθρα, κλήθηκαν να επιλέξουν και να ερμηνεύσουν αντικείμενα της συλλογής και να συνεργαστούν ουσιαστικά στον σχεδιασμό της έκθεσης. Οι δύο ομιλήτριες μίλησαν, η καθεμία από την πλευρά της, για τις προκλήσεις που συνάντησαν στην ερμηνεία και τη συν-επιμέλεια της έκθεσης, για πτυχές της έννοιας της αποαποικιοποίησης στα μουσεία, αμφισβήτησαν το κατά πόσο έχει επιτευχθεί ουσιαστική αλλαγή και τόνισαν την επιτακτική ευθύνη των μουσείων σήμερα να πάψουν να διατηρούν ουδέτερη και α-πολιτικοποιημένη στάση. Με μια ρηξικέλευθη επιμελητική πρακτική, φέρνοντας τον πολιτιστικό ακτιβισμό μέσα στο μουσείο και με την υποστήριξη του Museum Detox, του πρώτου ακτιβιστικού δικτύου στην Αγγλία αποτελούμενο από επαγγελματίες μουσείων προερχόμενων από εθνικές κι εθνοτικές μειονότητες, η έκθεση ‘The Past is Now’ αποτελεί τομή στις μουσειακές πρακτικές.
Αγκαλιάζοντας την αλλαγή και τις τάσεις του μέλλοντος
Πέραν των ομιλιών που αφορούσαν ζητήματα συμμετοχής της κοινότητας, κοινωνικής ένταξης και δικαιοσύνης, ένας άλλος θεματικός άξονας που διέτρεχε τις ομιλίες, αφορούσε τάσεις και κατευθύνσεις που οφείλουν να ακολουθήσουν τα μουσεία, ώστε να μη μείνουν στο περιθώριο των εξελίξεων, τεχνολογικών, κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών. Ο Chris Michaels, Digital Director στη National Gallery του Λονδίνου στην προκλητική ομιλία του ‘Stop being so fragile’ επικεντρώθηκε στις προσαρμογές που οφείλει να κάνει το σύγχρονο μουσείο για να συμβαδίσει με τις ανάγκες της κοινωνίας και επέμεινε ιδιαίτερα στο οικονομικό μοντέλο που πρέπει να αναπτύξει, για να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά του τις επόμενες δεκαετίες. Στον τομέα της τεχνολογίας, συγκεκριμένα της τεχνητής νοημοσύνης, και τις εφαρμογές της ή τις νέες τάσεις της επόμενης γενιάς που οφείλει να ακολουθεί ο χώρος των μουσείων αναφέρθηκαν η Angie Judge από το Dexibit και ο Henry Mason από την TrendWatching.
Με επίκεντρο πάντα την ανθρώπινη επαφή
Κλείνοντας, προς εξισορρόπηση των νέων τάσεων και τεχνολογικών μέσων, ένα τρίτο μέρος του προγράμματος του MuseumNext επικεντρώθηκε στις διαπροσωπικές σχέσεις, την ανθρώπινη επαφή και την αξία του παιχνιδιού, που ήταν ενταγμένα τόσο στις ειδικές δραστηριότητες που έλαβαν χώρα ανάμεσα στις ομιλίες, όσο και στις ίδιες τις ανακοινώσεις του συνεδρίου. Ενδεικτικά, οι ομιλίες ‘Using the Power of play to inspire action around climate change’ από το Natural History Museum of Utah, ‘Welcome to the Funhouse’ από το Philbrook Museum of Art και ‘The Playful Museum of the Future’ από το New Children’s Museum φανέρωσαν την διαχρονική αξία της ανθρώπινης επαφής και πώς η παιγνιώδης διάθεση σε διάφορες πτυχές της, το χιούμορ και η αλληλεπίδραση αποτελούν εξίσου απαραίτητα συστατικά για την λειτουργία ενός μουσείου.
Φωτογραφία θέματος: Gretchen Wilson-Prangley