Μυρτιά Χέλλνερ – «Είμαι από το σήμερα, από το χθες, από το αύριο»: Έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας

Η Μυρτιά Χέλλνερ σημειώνει:

Η ελευθερία αποτελεί το κυριότερο χαρακτηριστικό της τέχνης, η αισθαντικότητα την προϋπόθεση της δημιουργίας, ώστε η τέχνη να γίνει βίωμα, αντίθετα η θεωρητικοποίηση της εξαλείφει κάθε συναίσθημα και ακυρώνει την αισθητική της ομορφιά.

Η Μυρτιά Χέλλνερ πλάθει νέους κόσμους σχημάτων και πρωτόπλαστων όντων, ανθρωπόμορφα ζώα και φυτά. Χρησιμοποιεί έντονα χρώματα σε μια ρυθμική διαδικασία αυτόματης γραφής. Οι εκρηκτικές χρωματικές συνθέσεις της Μυρτιάς Χέλλνερ διέπονται από αέναα προεκτεινόμενες γραμμές, που δημιουργούν γεωμετρικά σχήματα ή σύμβολα όπως ο κύκλος, η σπείρα, οι απειροελάχιστες ευθείες γραμμές σε διαφορετικές κατευθύνσεις και παραλλαγές, ο σταυρός, το τρίγωνο και το μάτι.

Επηρεασμένη από την pop κουλτούρα, τον σουρεαλισμό αλλά και την μυθολογία των βορειοευρωπαϊκών χωρών, το υποσυνείδητο, η ψυχεδέλεια, η ονειροφαντασία, η μυθολογία, η ομορφιά μιας ανέγγιχτης πρωταρχικής φύσης με άγρια δάση και άγνωστα ζώα αποτελούν την θεματολογία του έργου της.

Η Μυρτιά Χέλλνερ αναπαριστά χαμένους κόσμους της φαντασίας και ανακαλύπτει τον κρυπτογραφικό κόσμο μίας απροσδόκητης ελευθερίας. Γι αυτό οι πολύπλοκες αυτές συνθέσεις δημιουργούν θάλασσες αληθινών χρωμάτων μιας άγνωστης ύλης και κάθε ζωτική γραμμή ακολουθεί την κινητική μεταμόρφωση σε εμφανή ή λανθάνουσα λειτουργία. Λεπτουργήματα αραχνοΰφαντων ιστών δομούν ονειρικά σκηνικά, μια ευρύτερη θέαση, σαν ένα παλλόμενο όραμα, μιας μεγάλης γιορτής, σχεδόν μιας φαντασμαγορίας.

Οργάνωση-Επιμέλεια: Μαρία-Μόσχα Καρατζόγλου, Ιστορικός Τέχνης, Μέλος της ΕΕΙΤ, υποφ.διδάκτωρ ΕΚΠΑ

Η επιμελήτρια σημειώνει:

Είμαι από το σήμερα και από το χθες.. υπάρχει όμως κάτι μέσα μου που είναι από το αύριο και από το μεθαύριο και από το κάποτε στο μέλλον, λέει ο Νίτσε στο Τάδε Έφη Ζαρατούστρα. Ερμηνεύοντάς τον, ο Φουκώ εξηγεί πώς η ιστορική αίσθηση -κατά τη γλώσσα του Νίτσε- έχει τη λογική της γενεαλογίας και της αναζήτησης της καταγωγής (Ursprung), που συνίσταται στην απόπειρα αφαίρεσης όλων των προσωπείων. Η αναζήτηση της προέλευσης δεν θεμελιώνει, τουναντίον, ταράζει αυτό που αντιλαμβανόμασταν ως ακίνητο. Το έργο της Μυρτιάς Χέλλνερ έχει αυτήν ακριβώς τη νιτσεϊκή ιστορική αίσθηση, καθώς αφορμάται από το παρελθόν και από ποικίλες πολιτισμικές αναφορές όχι μόνο στον χρόνο, αλλά και στον χώρο (μυκηναϊκή τέχνη, σινοϊαπωνική, προκολομβιανή, Αρ Νουβώ, αφηρημένος εξπρεσιονισμός, τασισμός, ψυχεδελική τέχνη, street art, αλλά και μορφές fractal και ινδικά mandala), χωρίς όμως ποτέ να γίνεται ένα επιφανειακό κολλάζ αναφορών. Αντίθετα, προσφέρει κάτι φρέσκο, πηγαίο, προσωπικό και πρωτότυπο, που, ακριβώς όπως τα όνειρα, δεν είναι ποτέ ψέμα, αλλά μια παραλλαγή της αλήθειας, ποιητική, κάποτε λυτρωτική, κάποτε ίσως κι οδυνηρή, που υπερβαίνει τους χωροχρονικούς περιορισμούς και ακροβατεί στο μεταίχμιο μεταξύ μνήμης και αντιμνήμης.

Με αφορμή τα όνειρα, αλλά και τη μυθολογία πολλών λαών, την οποία η καλλιτέχνιδα, με την άλλη της ιδιότητα, αυτή της αρχαιολόγου, γνωρίζει σε βάθος -δύο στοιχεία-κλειδιά στην κατανόηση του έργου της-, δεν μπορεί κανείς να μην αντισταθεί σε κάποιες παρατηρήσεις παρμένες από την ψυχανάλυση. Άλλωστε, ο Φρόιντ στο έργο του Zur Psychopathologie des Alltagslebens συσχέτισε τη θεωρία των ενορμήσεων με τη μυθολογία και έκρινε ότι η μυθολογική θεώρηση του κόσμου, όπου σκοτεινές δυνάμεις ενσαρκώνουν ασυνείδητες επιθυμίες, είναι ψυχολογία. Έτσι λοιπόν, στους μύθους και στα όνειρα που αφηγείται η Μυρτιά Χέλλνερ -με την επιλογή των τίτλων να τονίζει ακόμη περισσότερο το στοιχείο της «αφήγησης»-, ο άνθρωπος συναλλάσσεται με τον κόσμο και τον εαυτό του μέσα από συγκρουσιακές διεργασίες, τα νοήματα, ποτέ έκδηλα, αλληλοεπικαλύπτονται και δεν είναι μονοσήμαντα, οι ενορμήσεις ζωής και θανάτου συνενώνονται και οι εικόνες λειτουργούν ως μνημονικά συστήματα. Και επειδή, όπως ακριβώς οι μύθοι των λαών, έτσι και η προσωπική μυθολογία του καθενός από εμάς, εδράζονται στο συλλογικό ασυνείδητο κατά τον Γιουνγκ, οι ιστορίες της Μυρτιάς Χέλλνερ είναι ταυτόχρονα προσωπικές, αλλά και συλλογικές, αφορμή για ενδοσκόπηση, αλλά και επικοινωνία, καθρέφτης προσώπων, αλλά και συστημάτων. Άλλωστε, το προσωπικό, στην ειλικρινή του μορφή, δεν μπορεί ποτέ να μην αφορά και το σύνολο των ανθρώπων, τουλάχιστον όσων μοιράζονται μια ιδιαίτερη ευαισθησία στην πρόσληψη όχι μόνο της τέχνης, αλλά και του κόσμου γύρω μας. Για αυτό και το έργο της καλλιτέχνιδας, ακόμα κι αν κάποιος δεν έχει τις γνώσεις να διακρίνει τις ποικίλες πολιτισμικές αναφορές του, απευθύνεται σε όλον τον κόσμο και μπορεί να συγκινήσει τον καθένα.

Όσον αφορά το νόημα των μύθων που διαδραματίζονται στους πίνακες της Μυρτιάς Χέλλνερ, είναι η περίπτωση που η συμβολική τάξη είναι δύσκολο να αποδοθεί λεκτικά. Ο συμβολισμός έχει μια μοναδική για τον καθένα σύνδεση και τα σημαίνοντά του δεν μπορούν να εκφραστούν στο νόημα της ομιλούμενης γλώσσας. Αγωνία, χαρά, ηδονή, εγκλωβισμός, ματαίωση, πόθος, φυγή, κάποιες έννοιες που θα τολμούσε κανείς να εντοπίσει, όχι δίχως κάνοντας τις προσωπικές του προβολές, για να γυρίσουμε στην ψυχαναλυτική γλώσσα. Η καταγραφή και η συνείδηση είναι όμως μία στενωπός και περιορίζει ό, τι η τέχνη χωρίς περιορισμούς εκφράζει. Τα λεκτικά ισοδύναμα της ζωγραφικής -εκτός κι αν πρόκειται περί ποίησης- πάντα θα υστερούν, πόσο μάλλον για μια ζωγραφική απεικόνιση μύθων και ονείρων. Οι εικαστικές αξίες της ζωγραφικής της Μυρτιάς Χέλλνερ ωστόσο, μπορούν και πρέπει να επισημανθούν: Η γραμμικότητα κυριαρχεί, φέρνοντας στο νου μεσαιωνικά μοτίβα ή μοτίβα της τέχνης της Ανατολής, γερμανικές και φλαμανδικές χαλκογραφίες, την Αρ Νουβώ του Gustav Klimt και τη βικτωριανή τέχνη του William Morris και του Adolf Wölfli, αλλά και τη σύγχρονη τέχνη του δρόμου, με πληθώρα μοτίβων που δημιουργούν μια μελωδία σχεδόν λικνιστική που καταβυθίζει τον θεατή σε έναν υπόγειο κόσμο ανασημασιοδοτήσεων γνώριμων και πανάρχαιων μοτίβων, με μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό αναπαράστασης. Προς την πρώτη κατηγορία ρέπουν οι μορφές, ολόκληρες ή αποσπασμένες (πάλι μπαίνει κανείς στον πειρασμό να κάνει συσχετισμούς με την ψυχανάλυση), ανθρώπινες, αλλά και ζώων, και τα μοτίβα της φύσης, πάλι ολόκληρα, π.χ. δέντρα ή αποσπασμένα, όπως φύλλα και λουλούδια. Στη δεύτερη κατηγορία προσιδιάζουν στοιχεία όπως η σπείρα (που απαντούμε λ.χ. στην κυκλαδική τέχνη, ως κωδικοποιημένη απεικόνιση της θάλασσας και των ποιητικής, αλλά και πρακτικής υφής προεκτάσεών της), ο λαβύρινθος (με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτόν της κρητομινωικής τέχνης που αφορμάται από το αρχιτεκτόνημα και συμβολίζει το μυστήριο της ζωής και του θανάτου), το ζατρίκιο (που εμφανίζεται στην ελληνική τέχνη ήδη από την προϊστορία και γίνεται βαθμηδόν σύμβολο κατάκτησης και μαθηματικοποίησης του χώρου), σταγονόσχημα, φακόσχημα και δακτυλιόσχημα μοτίβα (που απαντούμε σε πολλές αρχαίες τέχνες -χαρακτηριστικό είναι το σχήμα αυτού που συνεκδοχικά αποκαλούμε λαχούρι και που στην περσική τέχνη συμβολίζει το άπειρο), οι τεθλασμένες ευθείες (με χαρακτηριστικότερη αυτήν που εμφανίζεται στην τέχνη των Αζτέκων και σχετίζεται με την πορεία του ήλιου και κατ’ επέκταση της ζωής) κ.α., όλα μοτίβα με τα οποία η καλλιτέχνιδα είναι εξοικειωμένη.

Οι χρωματικές ισορροπίες αξίζει επίσης να επισημανθούν, με τα έντονα, εορταστικά, επιλεγμένα με καλλιτεχνική ελευθερία, χρώματα να επιτείνουν την παράδοξη αίσθηση του ονείρου, καθώς μεταμορφώνουν το οικείο σε ανοίκειο, όπως και οι συνθέσεις, που παρά την εκ πρώτης όψεως επικράτηση του πλήρους, κρύβουν εξίσου ενδιαφέροντες διαλόγους του με το κενό, δημιουργώντας μια παλλόμενη, μελωδική σύνθεση, που μας φέρνει κοντά στις διδαχές του Καντίνσκι. Τέλος, οι ματιέρες, οι υφές, που άλλοτε υποδηλώνουν μια κοπιαστική λεπτοδουλειά, προσχεδιασμένη στην εντέλεια και άλλοτε μία χειρονομιακή πινελιά, που διαλέγεται με το τυχαίο, συντείνουν επίσης στην δημιουργία ενός κόσμου αντιθέσεων και ενδιαφερουσών παραδοξοτήτων. Κοντολογίς, ο κόσμος που δομεί με τα πινέλα της η Μυρτιά Χέλλνερ είναι ένας κόσμος που το ασυνείδητο εισβάλλει ελεύθερα και, ενώ φέρει διανοητικό υπόβαθρο, απομακρύνεται από κάθε αρνητική χροιά διανοητικοποίησης, μετατρέποντας εμπειρίες σε απεικονίσιμα ισοδύναμα που μας θυμίζουν πόσο πολύπλοκη και ενδιαφέρουσα είναι η σχέση της εικόνας με τις φαντασιώσεις, τις επιθυμίες και τα μνημονικά ίχνη ατόμων και κοινωνιών, στο σήμερα, το χθες, το αύριο.

Μυρτιά Χέλλνερ

H Mυρτιά Χέλλνερ (Hellner) γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Κλασική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Aκολούθησαν μεταπτυχιακές σπουδές (Μaster of Arts) στο Πανεπιστήμιο της Βαμβέργης, όπου παρακολούθησε ανοιχτά εργαστήρια τέχνης και Ιστορίας της Τέχνης και επικεντρώθηκε σε ελεύθερες σπουδές στη ζωγραφική. Από το 2015 είναι διδάκτωρ της φωτογραφίας του Kαποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έργα της βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ατομικές εκθέσεις:

2013, 05.04. – 04.05., Memories of Dreams or Never Ending Stories, Πολυχώρος «Degli Artisti», Βερολίνο
2015, 28.03. – 20.06., Λουλούδια, Πουλιά, Άστρα, Πολυχώρος «Διογένης», Αθήνα
2017, 26.08. – 09.09., Aναμνήσεις ονείρων σε πολύχρωμο κήπο, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Σύρου, Αίθουσα Εμ. Ροΐδη, Σύρος Πολιτισμος 2017

Ομαδικές εκθέσεις:

2005, 18.03. – 07.05., Αερινοί Διάλογοι, Γκαλερί ΑΕΝΑΟΝ, Αθήνα
2014, 13.12. – 30.12., Δώρα Φέροντες, Γκαλερί ΑΕΝΑΟΝ, Αθήνα
2015, 01.08. – 27.09, 21οι ΠΛΟΕΣ, Νηπενθή και Εωθινά, Ίδρυμα Π. & Μ. Κυδωνιέως Χώρα Άνδρου, Άνδρος
2017, 23.03. – 25.03., Stardust, Metro Stages, Σταθμός Μετρό ΑΚΡΟΠΟΛΗ, Αθήνα
2017, 10.04. – 27.04., Bazaar της επιυθμίας και του Πάθους, Πολυχώρος Books plus, Αθήνα
2017, 28.5 – 06.06, Οίκος Αντοχής της ομάδας Ορίζοντες Γεγονότων, ΚUNSTHALLE ATHENA/ Communitism, Αθήνα
2017, 14.07. – 18.07, The Αrt Box Projects Basel 01, Euroairport, Swiss side, Event platform Luminator, 3ος όροφος, Basel
2017, 04.07. – 25.08.2017, REM –Brand Name Project, Γκαλερί Λόλα Νικολάου, Θεσσαλονίκη
2018, 17.05. – 20.05.2018, Περίπτερο Ορίζοντας Γεγονότων, Plattforms Project 2018, AΣΚΤ, Αθήνα
2018, 09.07. – 31.08., KOINONO-Tinos art gathering 2018, Tεχνητές Εδέμ/Artificial Edens, Λαογραφικό Μουσείο – Μονή Ουρσουλίνων, Λουτρά Τήνου, Τήνος
2018, 02.12. – 20.12, Η πόλη σε κίνηση, Ομάδα Ορίζοντας Γεγονότων, Πολυχώρος εκδηλώσεων Δήμου Ήλιδας, Αμαλιάδα, σε συνεργασία με το 21ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για παιδιά και για νέους, Αμαλιάδα
2019, 19.02. – 27.02., Μεταμορφώσεις: 23+1 δημιουργοί, Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά, Πειραίας
2019, 11.04. – 04.05., Contemporary Madonnas, ArtZone42 Gallery, Aθήνα

Κεντρική φωτογραφία θέματος: Nippon calling, 2.00 X 1.30 m, 2017, mixed technique on canvas