Δηλώντας πως τα οικογενειακά της ερεθίσματα την επηρέασαν βαθιά στο να γίνει ένας δημιουργικός άνθρωπος, η Μυρτώ Σταμπούλου ύστερα από σπουδές δημοσιογραφίας, αποφάσισε να υποκύψει στο μεγάλο της πάθος… που δεν ήταν άλλο από τη ζωγραφική. Έκτοτε έχει πραγματοποιήσει 3 ατομικές εκθέσεις σε Αθήνα και Γλασκώβη κι έχει συμμετάσχει και συνεπιμεληθεί ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Σήμερα, μπορείς να συναντήσεις τα έργα της στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη, στην νέα της ατομική έκθεση με τίτλο The Gruen Effect.
Εμπνεόμενη από τον Φαινόμενο Γκρούεν -είναι η στιγμή που κανείς αποπροσανατολίζεται μέσα στην εξιδανικευμένη πραγματικότητα ενός εμπορικού χώρου, ξεχνά την αρχική του πρόθεση και ψωνίζει παρορμητικά-, η εικαστικός παρουσιάζει κυρίως ασπρόμαυρα σχέδια μεγάλων διαστάσεων, όπου «τα υβριδικά τοπία και πλάσματα των σχεδίων τοποθετούνται μέσα στο περιβάλλον της εμπορευματοποίησης και φαινομενικής ασφάλειας, άνεσης και αποχαύνωσης». Μιλώντας στο Culturenow δήλωσε πως το κύριο ερέθισμα για την ιδιαίτερη αυτή έκθεση αποτελεί «η οργή κι ένα ευρύτερο απόθεμα σκέψεων και συναισθημάτων για τις εξουσιαστικές δομές, την κατασκευή και επιτέλεση έμφυλων ρόλων, την καταστολή κάθε προσπάθειας μετακίνησης απ’ αυτά, αλλά και την ανάγκη για επιβίωση, επαφή κι αισθαντικότητα μέσα σε αυτές τις συνθήκες».
-Αρχικά, πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με τα εικαστικά; Τα ερεθίσματα του οικογενειακού σου περίγυρου έπαιξαν ρόλο;
Η μητέρα μου που είναι αρχιτέκτονας, πριν έρθει στην Ελλάδα βρισκόταν στη Ρώμη του ’70, μέσα στην πολιτική και καλλιτεχνική αναταραχή. Η μητέρα μου αλλά και ο πατέρας μου είναι ακραία δημιουργικοί άνθρωποι. Δεν σταματάνε να φτιάχνουν ό,τι μπορεί να φτιάξει ένας άνθρωπος με τα χέρια του. Είναι στ’ αλήθεια εντυπωσιακό.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Σαν έφηβη με ενδιέφεραν και μου άρεσαν πολλά, μου φαινόταν δύσκολο να δοθώ αποκλειστικά σε ένα μόνο γνωστικό αντικείμενο. Την απόφαση να ασχοληθώ με τα εικαστικά την πήρα αμέσως μετά την σχολή δημοσιογραφίας και απορρίπτοντας μια δουλειά σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας. Είχα πρώτα στραφεί σε δημοσιογραφικές σπουδές γιατί ήλπιζα ότι ανάλογα με το είδος που θα ακολουθούσα θα είχα την ελευθερία να ικανοποιήσω μεγάλο εύρος ενδιαφερόντων μου. Η ζωγραφική ήταν μεγάλο πάθος που φοβόμουν να ακολουθήσω. Ευτυχώς για μένα, αποφάσισα ότι χρωστάω στον εαυτό μου τουλάχιστον να το δοκιμάσω.
– Η νέα σου έκθεση, που παρουσιάζεται στην γκαλερί Ζουμπουλάκη, ονομάζεται «The Gruen Effect». Από που προέκυψε αυτός ο ιδιαίτερος τίτλος και τι συμβολίζει;
Μεταξύ 2007 και 2009 ασχολήθηκα εντατικά με ένα πρότζεκτ στο οποίο συνέκρινα εμπορικά κέντρα και Second Life (ψηφιακός κόσμος), την σχέση τους με μια μελέτη της NASA του ’70 για αποικίες στο διάστημα και όλα αυτά με δυστοπίες και ουτοπίες στην λογοτεχνία και το σινεμά. Έτσι, διάβασα γύρω από το πώς ξεκίνησαν τα εμπορικά κέντρα και σχετικά με τον σχεδιασμό τους. Τότε έμαθα για το Gruen Effect και τον ίδιο τον Γκρούεν. Συνέχισα τα επόμενα χρόνια παρατηρώντας και αντλώντας υλικό από την αισθητική του Second Life και των εμπορικών κέντρων και στρέφοντας την προσοχή μου περισσότερο στην επιστημονική φαντασία και στην φεμινιστική σκέψη.
Η απόφαση για τον τίτλο προέκυψε συζητώντας για τα έργα, την γενεαλογία τους και τις πηγές τους. Με χρονολογική σειρά έγιναν κάποια κολάζ, μετά κάποια έγιναν σχέδια σε μεγέθυνση, στην πορεία κι άλλα κολάζ που έγιναν μετά σχέδια. Όταν αποφάσισα οτι προς το παρόν έκλεισε η σειρά, αποφάσισα τους επιμέρους τίτλους, και στο τέλος τον γενικό τίτλο.
Οι φωτογραφίες που αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για τα έργα αντικατοπτρίζουν μια πλευρά της πραγματικότητας ή φέρουν ένα άρρητο συναισθηματικό φορτίο που δεν μπορώ να προσπεράσω και με κάποιο τρόπο πρέπει να διαχειριστώ. Είναι ένας πρακτικός τρόπος σκέψης γύρω από τις εικόνες και τα συναισθήματα που φέρουν. Έτσι έχω την αίσθηση ή την ψευδαίσθηση ότι τα κάνω δικά μου και μέσα απ’ αυτήν την διαδικασία τα αλλοιώνω, τα αποκαλύπτω ή τα φωτίζω με διαφορετικό τρόπο, ίσως τους ανοίγω τρύπες που μπάζουν προς άλλες κατευθύνσεις, ίσως φτιάχνω κάτι όμορφο από κάτι άσχημο, ή δείχνω μέσα στο άσχημο κάτι όμορφο εστιάζοντας με διαφορετικό τρόπο.
Ο γενικός τίτλος της έκθεσης βάζει τα υβριδικά τοπία και πλάσματα των σχεδίων μέσα στο περιβάλλον της εμπορευματοποίησης και φαινομενικής ασφάλειας, άνεσης και αποχαύνωσης. Η χειραγώγηση της επιθυμίας του καταναλωτή μέσα σ’ ένα εμπορικό κέντρο είναι και η γενική συνθήκη ύπαρξής μας. Ζούμε μια πορεία αυτοκαταστροφική υπακούοντας στους νόμους που εξασφαλίζουν την οικονομική ανάπτυξη και μεγιστοποίηση του κέρδους. Μέσα σε αυτήν την συνθήκη υπάρχουμε με όλη την πολυπλοκότητα, τις αντιφάσεις, τις ανάγκες και τις επιθυμίες, την ομορφιά και την ασχήμια μας.
-Ποια είναι η βασική πηγή έμπνευσης για την εν λόγω έκθεση;
Αν μιλάμε για το τι με κινητοποίησε να ξεκινήσω αυτήν την σειρά σχεδίων, ήταν οργή κι ένα ευρύτερο απόθεμα σκέψεων και συναισθημάτων για τις εξουσιαστικές δομές, την κατασκευή και επιτέλεση έμφυλων ρόλων, την καταστολή κάθε προσπάθειας μετακίνησης απ’ αυτά, αλλά και την ανάγκη για επιβίωση, επαφή κι αισθαντικότητα μέσα σε αυτές τις συνθήκες.
Η οργή είναι πολύ παραγωγικό συναίσθημα, φτάνει να μην είναι τυφλή, να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τι μας φταίει, ποιες είναι οι ρίζες της δυστυχίας μας, τι θέλουμε, τι έχουμε πραγματικά ανάγκη. Η υπέροχη Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ είχε πει σε μια συνέντευξη για την κοινωνική κατάθλιψη μέσα στην κρίση: “Είναι ότι κανένας δεν ξέρει τι θέλει ακριβώς, τι θέλει να κερδίσει, τι έχει κερδίσει, ποια είναι ακριβώς η κατάσταση την οποία θέλει να βελτιώσει;”
-Στα έργα σου κυριαρχεί μία φανταστική πραγματικότητα, όπου διαφορετικές και άσχετες μεταξύ τους εικόνες αντιπαραβάλλονται και συνθέτουν ένα κολάζ σκέψεων υπνωτιστικής ομορφιάς. Τι θέλει να μεταδώσεις στον θεατή; Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μήνυμα από πίσω;
Δεν κυριαρχεί μία φανταστική πραγματικότητα. Η συνάδελφος που έγραψε το κείμενο αναφέρεται σε «φανταστικές πραγματικότητες», εννοώντας ότι ενώ οι πηγές είναι φωτογραφίες που αναπαριστούν όψεις της πραγματικότητας, οι συνδυασμοί τους φτιάχνουν κάτι διαφορετικό από το άθροισμα των δύο εικόνων που αποτέλεσαν το αρχικό υλικό.
Τα έργα είναι υβριδικές εικόνες που προκαλούν σκέψεις και συναισθήματα διαφορετικά απ’ αυτά που οι πηγές τους από μόνες τους θα προκαλούσαν. Δεν υπάρχει ένα μήνυμα που θα μπορούσα να το γράψω εδώ με λίγες λέξεις. Θα πρέπει κανείς να επισκεφθεί την έκθεση για να λάβει ίσως κάτι από ό,τι έχω να επικοινωνήσω με αυτήν.
Θα ήθελα αυτά που κάνω να αντικατοπτρίζουν και να επικοινωνούν όλα αυτά που σκέφτομαι, αισθάνομαι και είμαι. Ίσως σε έναν βαθμό να συμβαίνει αυτό, θέλοντας και μη. Με τα λόγια της Ούρσουλα Λε Γκέν «Ένας επιστήμονας μπορεί να προσποιηθεί ότι η δουλειά του δεν είναι ο εαυτός του, ότι είναι απλά η αντικειμενική αλήθεια. Ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από την αλήθεια. Δεν μπορεί να κρυφτεί πουθενά».
Με αυτή τη λογική το καλύτερο που έχω να κάνω είναι να προσπαθώ να είμαι όσο πιο ειλικρινής μπορώ. Η ερμηνεία είναι υποκειμενική, αλλά ελπίζω πως επικοινωνώ μια αίσθηση, ενέργεια και κινητοποίηση και πως δημιουργούνται ερωτήματα. Με ενδιαφέρουν πολύ τα ερωτήματα που δεν παίρνουν μια προφανή οριστική απάντηση και συνεχίζουν να λειτουργούν και να παράγουν κι άλλα.
– Αυτή η φανταστική πραγματικότητα, είναι και μία προσπάθεια προσωπικής διαφυγής από τον κόσμο που σε περιβάλλει;
Δεν προσπαθώ να διαφύγω σε έναν φανταστικό κόσμο. Προσπαθώ να διαχειριστώ αυτόν, να τον καταλάβω, να δω πώς τον αντικατοπτρίζω, ποια είναι η θέση μου μέσα σε αυτόν και ίσως πώς να πάω προς μια πιό συνειδητή κατεύθυνση κι όχι όπου με πάει.
-Τι σε γοητεύει περισσότερο σε αυτό που κάνεις;
Είναι ο καλύτερος τρόπος που έχω βρει μέσω του οποίου να κάνω μια καλή ζωή. Αυτό για μένα εκτός απο τα βασικά (επιβίωση και αγάπη) περιλαμβάνει να μαθαίνω, να διεκδικώ πνευματική ελευθερία, να βλέπω τι θέλουν να κάνουν τα χέρια μου, τι μου αρέσει και να καταλαβαίνω το γιατί, τι δε μου αρέσει και γιατί, να καταλαβαίνω το μέσα μου και το έξω μου, να αλλάζω απο την διαδικασία, να βλέπω ωραίες δουλειές συναδέλφων και να χαίρομαι και να θέλω να τρέξω στο εργαστήριο γιατί με τρώνε τα χέρια μου, να βλέπω χρώματα σχήματα λέξεις πάνω στο όποιο υλικό που γίνονται με μόνο σκοπό την επικοινωνία και δεν έχουν καμιά χρηστική αξία, να απολαμβάνω την ομορφιά και να προκαλείται ο ορισμός και τα όριά της, να επικοινωνώ χωρίς να χρειάζεται γραμμική σκέψη, και όλα αυτά να είναι η δουλειά μου!
Διαβάστε επίσης:
The Gruen Effect: Έκθεση της Μυρτώς Σταμπούλου στην γκαλερί Ζουμπουλάκη