Η έκθεση «Μύθοι και Ιστορίες στο έργο του Γκίκα», που συμπίπτει με την επέτειο των 30 χρόνων από τον θάνατο του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, προσφέρει έργα αντιπροσωπευτικά της επίδρασης που άσκησε η ελληνική μυθολογία στο έργο του καλλιτέχνη, αναδεικνύοντας μία ακόμα πτυχή της τέχνης του.
Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας εμπνεύστηκε πολλά από τα θέματά του, τόσο στη ζωγραφική όσο και στη γλυπτική, από την ελληνική μυθολογία και αρχαιότητα. Τα εν λόγω θέματα τα συναντάμε σε γλυπτά του ήδη από το 1948, και σε σχέδια, ελαιογραφίες και χαρακτικά κυρίως τη δεκαετία του ’70. Αναπάντεχες συναντήσεις, γενναίοι άθλοι, εκδικητικοί θεοί, ανεκπλήρωτοι έρωτες, ζηλοτυπίες, κρυμμένα όντα παρουσιάζονται σε τέσσερις ενότητες στην παρούσα έκθεση, ζωντανεύοντας τους μύθους και τις ιστορίες που σφράγισαν το έργο του καλλιτέχνη, από τη δεκαετία του ’30 μέχρι και τη δεκαετία του ’80.
Η πρώτη ενότητα αφιερώνεται στους μυθικούς ήρωες με πρωταγωνιστές τον Οδυσσέα και τον Ηρακλή. Οι περιπέτειες του Οδυσσέα είχαν γοητεύσει τον Γκίκα από το 1938, όταν ξεκίνησε να εικονογραφεί την Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη, για την οποία δημιούργησε σχέδια για όλες τις ραψωδίες. Αντίθετα, από το ομηρικό έπος, μία μόνο σκηνή τον συγκινούσε: Ο Οδυσσέας, η Ναυσικά και η συνάντησή τους.
Το 1955, με αφορμή μια παραγγελία για την εικονογράφηση του ημερολογίου της ΑΓΕΤ, ο Γκίκας απεικονίζει τέσσερις σκηνές από τη ζωή του Ηρακλή. Από τις τέσσερις ακουαρέλες που σχεδιάζει, μόνο μία εικονίζει άθλο. Πρόκειται για τον δεύτερο άθλο του Ηρακλή, την εξόντωση της Λερναίας Ύδρας, τον οποίο είχε αναπαραστήσει και σε ένα γλυπτό του 1948.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η δεύτερη ενότητα αφορά τις θεατρικές παραστάσεις που εμπνέονται από τη μυθολογία. Για το χορόδραμα Περσεφόνη του André Gide, που παρουσιάσθηκε στο Λονδίνο, στο Covent Garden, το 1961, ο Γκίκας δημιουργεί τρία σκηνικά και πολυάριθμα κοστούμια εμπνευσμένα από τη μινωική εποχή. Στην έκθεση παρουσιάζεται και η μοναδική σωζόμενη μακέτα για τον Κάτω Κόσμο. Για τον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου, ο καλλιτέχνης σχεδιάζει δέκα κοστούμια, τα οποία δυστυχώς δεν εκτελέστηκαν ποτέ, καθώς η παράσταση αναβλήθηκε.
Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζονται τα έργα που εικονίζουν θεούς και πνεύματα σε ειδυλλιακά τοπία με νύμφες και σάτυρους. Κάποια από τα έργα εικονίζουν γνωστούς μύθους, ενώ άλλα ζωντανεύουν θεϊκές ή και εξώκοσμες παρουσίες, με τον Πάνα να διαφεντεύει τα πάντα στη φύση, ακόμα και όταν δεν είναι ορατός.
Η τελευταία ενότητα είναι αφιερωμένη στους μυθικούς εραστές. Πρόκειται για έξι ανάγλυφα μετάλλια με γνωστά ζευγάρια της μυθολογίας, που δημιούργησε ο Γκίκας το 1976. Το κάθε ζευγάρι είχε στην πίσω όψη χαραγμένους από τον Γκίκα στίχους κλασικών ποιητών ή παραστάσεις και συνοδευόταν από ένα μικρό κείμενο του καλλιτέχνη. Επιθυμία του Γκίκα ήταν: «να ζωντανέψει το λυρισμό, το πάθος και τη δύναμη του έρωτα μέσα από τη μυθολογία».
- Επιμέλεια έκθεσης: Ιωάννα Μωραΐτη
- Σχεδιασμός: Ναταλία Μπούρα
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Ο Ακταίων κατασπαρασσόμενος από τους κύνας του, 1972, Λάδι σε καμβά , 95 x 130 εκ., Μουσείο Μπενάκη