Τον σπουδαίο δημιουργό Ναγκίσα Όσιμα (1932–2013), ο οποίος υπήρξε μια από τις πιο τολμηρές, ριζοσπαστικές και πολιτικοποιημένες φωνές του νέου ιαπωνικού σινεμά, τιμά η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης μέσα από το αφιέρωμα «Ναγκίσα Όσιμα: αισθησιασμός και πάθος», που πραγματοποιείται από την Πέμπτη 18 έως την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου 2016 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές.
Ο Όσιμα συχνά μέσα από το έργο του αμφισβήτησε τις δυνάμεις εξουσίας, διερευνώντας την ανθρώπινη σεξουαλικότητα ως μοχλό αντίστασης. Στο πλαίσιο του αφιερώματος προβάλλονται τέσσερις ταινίες του: Το ημερολόγιο ενός κλέφτη της Σιντζούκου (1969), Η τελετή (1971), Η αυτοκρατορία των αισθήσεων (1976) και Η αυτοκρατορία του πάθους (1978).
Αξίζει να θυμηθούμε ότι:
Το ημερολόγιο ενός κλέφτη της Σιντζούκου, με το στυλ του σινεμά-ντιρέκτ και μια απόλυτα μοντέρνα για την εποχή της κινηματογραφική ματιά, είναι μια από τις πιο ανατρεπτικές ταινίες του Όσιμα.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η ταινία Η αυτοκρατορία των αισθήσεων, βασισμένη σε πραγματικά περιστατικά που συνέβησαν στην προπολεμική Ιαπωνία, προκάλεσε σάλο στην εποχή της και αποτελεί ένα από τα πιο τολμηρά φιλμ-σταθμούς του παγκόσμιου σινεμά.
Η αυτοκρατορία του πάθους απέσπασε το Βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Καννών και πλήθος βραβείων από την Ιαπωνική Ακαδημία Κινηματογράφου.
• Να σημειωθεί ότι αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του αφιερώματος θα πωλείται σε προσφορά η έκδοση Nagisa Oshima, που κυκλοφόρησε το 1994 με την ευκαιρία του αναδρομικού αφιερώματος στο έργο του σκηνοθέτη στο πλαίσιο του 35ου ΦΚΘ (τιμή πώλησης 7,00 ευρώ από 10,00 ευρώ).
Πρόγραμμα προβολών:
Πέμπτη 18/2
18:30 Η τελετή
21:00 Το ημερολόγιο ενός κλέφτη της Σιντζούκου
Παρασκευή 19/2
18:30 Η αυτοκρατορία των αισθήσεων
21:00 Η αυτοκρατορία του πάθους
Σάββατο 20/2
18:30 Το ημερολόγιο ενός κλέφτη της Σιντζούκου
21:00 Η αυτοκρατορία των αισθήσεων
Κυριακή 21/2
18:30 Η αυτοκρατορία του πάθους
21:00 Η τελετή
Οι ταινίες του αφιερώματος:
Το ημερολόγιο ενός κλέφτη της Σιντζούκου
(Ιαπωνία, 1969)
Σκηνοθεσία: Ναγκίσα Όσιμα. Σενάριο: Masao Adachi, Mamoru Sasaki, Nagisa Ôshima. Με τους: Tadanori Yokoo, Rie Yokoyama, Moichi Tanabe, Ασπρόμαυρη & Έγχρωμη, 94΄.
1968. Καλοκαίρι στην περιοχή Σιντζούκου στο Τόκιο. Ο Μπέρντι προσπαθεί να κλέψει στο βιβλιοπωλείο όπου εργάζεται η Ουμέκο, αλλά γίνεται αντιληπτός από την κοπέλα, η οποία τον οδηγεί στον ιδιοκτήτη. Εκείνος όμως, αντί να τον κατηγορήσει, τον υποδέχεται φιλικά, του χαρίζει ένα αντίτυπο του δικού του βιβλίου με τίτλο «Συνομιλίες με μια γυμνή φιγούρα» κι επίσης του δίνει χρήματα για να κάνει το τραπέζι στην Ουμέκο. Οι δύο νέοι βγαίνουν, διαβάζουν το βιβλίο, αλλά όταν συνευρίσκονται ερωτικά αισθάνονται απαθείς και αδιάφοροι και δεν νιώθουν καμία ευχαρίστηση ή ηδονή. Όταν κάποια στιγμή η Ουμέκο συλλαμβάνεται από την αστυνομία για διατάραξη της κοινής ησυχίας, ο παράξενος βιβλιοπώλης παρεμβαίνει και πάλι. Θα πληρώσει την εγγύηση της αποφυλάκισης και θα στείλει τους δυο νέους σ’ έναν σεξολόγο για να βοηθηθούν σχετικά με τη διαταραχή που βιώνουν στην σχέση τους…
Με το στυλ του σινεμά-ντιρέκτ, τη μηχανή στο χέρι και μια απόλυτα μοντέρνα κινηματογραφική ματιά και ρηξικέλευθο κινηματογραφικό ύφος που ανατρέπει τις παραδοσιακές αφηγηματικές συμβάσεις, το Ημερολόγιο… είναι μια ασυνήθιστη ταινία- έρευνα της καταπιεσμένης σεξουαλικότητας. Θέμα του φιλμ και βασικός άξονας σ’ όλο το έργο του Ιάπωνα δημιουργού, είναι η σχέση της εσωτερικής ελευθερίας και της αυτοπραγμάτωσης του ατόμου με την σεξουαλική απελευθέρωση∙ ζήτημα άμεσα συνδεδεμένο με τις κυρίαρχες προκαταλήψεις και τα ερωτικά ταμπού, καθώς και τις αυταρχικές κοινωνικές και πολιτικές δομές που περιορίζουν ασφυκτικά την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Η τελετή
(Ιαπωνία, 1971)
Σκηνοθεσία: Ναγκίσα Όσιμα. Σενάριο: Mamoru Sasaki, Tsutomu Tamura, Nagisa Ôshima. Ηθοποιοί: Kenzô Kawarasaki, Atsuko Kaku, Atsuo Nakamura. Έγχρωμη, 122΄.
Ο Ματσούο, καθώς ταξιδεύει προς τον τόπο καταγωγής του για την κηδεία ενός συγγενή, θυμάται σκηνές από το οικογενειακό παρελθόν και ανακαλύπτει ότι όλες έχουν σχέση με τελετουργίες, άλλοτε νεκρώσιμες και άλλοτε γαμήλιες. Η αφήγηση της ταινίας, μέσα από συνεχείς αναδρομές, όλες συνδεδεμένες με κάποια οικογενειακή τελετή, διατρέχει όλο το πρόσφατο παρελθόν της Ιαπωνίας: η ήττα και το τέλος του πολέμου, η ανασυγκρότηση των συντηρητικών δυνάμεων, η αποκήρυξη του ένοπλου αγώνα και η πολιτική πάλη της αριστεράς, η υπογραφή του Αμερικανο-ιαπωνικού συμφώνου, η φοιτητική αναταραχή και το χαρακίρι του Γιούκιο Μισίμα.
Σε κάθε οικογενειακή τελετή αντανακλάται το πνεύμα των καιρών και γι’ αυτό η ταινία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια κριτική επισκόπηση της εξέλιξης και της διαμόρφωσης της σύγχρονης ιαπωνικής κοινωνίας: το παρελθόν ρίχνει πάντα βαριά τη σκιά του στο παρόν, στα πρόσωπα και τις μεταξύ τους σχέσεις. Παράλληλα, καθώς στο επίκεντρο της ταινίας βρίσκονται οι οικογενειακοί δεσμοί, το φιλμ είναι και μια κριτική στον ίδιο το θεσμό, τις ιεραρχικές δομές του, τις αθέατες και συχνά αποτρόπαιες όψεις του, καθώς και την εξουσία που επιβάλλει, πολλές φορές με τρόπο βίαιο και τραυματικό, στα μέλη του.
Η αυτοκρατορία των αισθήσεων
(Ιαπωνία – Γαλλία, 1976)
Σκηνοθεσία – σενάριο: Ναγκίσα Όσιμα. Ηθοποιοί: Tatsuya Fuji, Eiko Matsuda, Aoi Nakajima. Έγχρωμη, 120΄.
1936. Η Σάντα προσλαμβάνεται στο ξενοδοχείο που διευθύνουν ο Κίτσι και η γυναίκα του, Τόκου. Όταν κάποια στιγμή ο Κίτσι την αποπλανεί -παρά τις διαμαρτυρίες της- ερωτικά, αυτό το πρώτο βίαιο ζευγάρωμα δημιουργεί και στους δυο μια ακόρεστη δίψα για το κορμί του άλλου –μια δίψα που συνεχώς μεγαλώνει μετά από κάθε σεξουαλική τους συνεύρεση. Η ένταση του ερωτικού πόθου και η δυστυχία που νιώθουν όταν δεν είναι μαζί, οδηγούν τον Κίτσι να αφήσει την γυναίκα του και να χάσει την αξιοπρέπεια και την κοινωνική του υπόληψη. Καταλήγουν να κρύβονται και να τριγυρνούν από το ένα ξενοδοχείο στο άλλο, με την ερωτική τους δίψα να παραμένει ακόρεστη και άσβεστη. Αναζητώντας διαρκώς την υπέρτατη ηδονή, οι δυο εραστές θα οδηγηθούν σ’ ένα τραγικό και απρόβλεπτο τέλος… Η ιστορία είναι βασισμένη σε πραγματικά περιστατικά που συνέβησαν στην προπολεμική Ιαπωνία.
«Στην Αυτοκρατορία των αισθήσεων παρευρισκόμαστε σε μια δοκιμασία του σεξ. Ένας άντρας, σαν τον δεμένο στο δέντρο Άγιο Σεβαστιανό, βιδώνεται με το γεννητικό του όργανο στη γυναίκα που αγαπάει και που θα τον σαϊτέψει θανάσιμα με την αλύγιστη αγάπη της. Είναι σχεδόν κοινότοπο να αναφέρει κανείς σχετικά μ’ αυτό το έργο τον διάσημο ορισμό του Ζορζ Μπατάιγ, σύμφωνα με τον οποίο ο ερωτισμός είναι η επιδοκιμασία της ζωής μέχρι θανάτου…».
(Απόσπασμα από το κείμενο του Andre Pieyre de Mandiargues που περιέχεται στο βιβλίο-μονογραφία Nagisa Oshima, το οποίο εκδόθηκε το 1994 με την ευκαιρία του αναδρομικού αφιερώματος στο έργο του Όσιμα, στο πλαίσιο του 35ου ΦΚΘ)
Η αυτοκρατορία του πάθους
(Ιαπωνία – Γαλλία, 1978)
Σκηνοθεσία: Ναγκίσα Όσιμα. Σενάριο: Itoko Nakamura, Nagisa Ôshima. Ηθοποιοί: Tatsuya Fuji, Kazuko Yoshiyuki, Takahiro Tamura. Έγχρωμη, 105΄.
1895. Μια ιστορία αγάπης και θανάτου με φόντο ένα φτωχό απομακρυσμένο χωριό. Η Σέκι ζει μια ήρεμη ζωή με τον ηλικιωμένο σύζυγό της Γκισαμπούρο. Ακόμα όμορφη και επιθυμητή, κάποια στιγμή ξυπνά τον πόθο του νεαρού στρατιώτη Τογιότζι. Οι δύο εραστές θα παρασυρθούν από το τυφλό ερωτικό τους πάθος και θα δολοφονήσουν τον σύζυγο, πετώντας το πτώμα του σ’ ένα ξεροπήγαδο. Τα χρόνια περνούν, συνεχίζουν να κρατούν κρυφή την ερωτική τους σχέση, αλλά το έγκλημά τους εξακολουθεί να τους βασανίζει, ενώ και οι συγχωριανοί τους αρχίζουν να υποψιάζονται κάτι … Το τέλος που τους περιμένει θα είναι τρομερό, ανάλογο αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.
«Μετά την Αυτοκρατορία των αισθήσεων, ιδού Η Αυτοκρατορία του πάθους και ο παροξυσμός ενός σκληρού έρωτα, τον οποίο ο Όσιμα παρουσιάζει με μια ομορφιά τόσο εκτυφλωτική και μια τέχνη τόσο εκλεπτυσμένη, ώστε, αν δεν κλείσει κανείς τα μάτια του και δεν αρνηθεί το αξιοθαύμαστο θέαμα, δεν θα αποφύγει ένα είδος συνενοχής… Η γέννηση ενός απαγορευμένου έρωτα, το έγκλημα πάθους, η καταδίωξη και η τιμωρία, αναπαρίστανται σε εικόνες όπου το καλοκαίρι, το φθινόπωρο και ο ιαπωνικός χειμώνας παρουσιάζονται με τελειότητα παρόμοια των πινάκων του Χοκουσάι και του Ουταμάρο…»
Andre Pieyre de Mandiargues
«Οι εραστές, δέσμιοι μιας φύσης που δεν λησμονεί το έγκλημά τους, δεν θα ξεφύγουν ούτε από τις τύψεις τους, αλλά ούτε κι από τη δικαιοσύνη των ανθρώπων. Όπως μέχρι το τέλος, ακόμα και πέραν του πόθου και της ενοχής, το πάθος τους θα επιζήσει, σπάνιο και φλογερό, ακαταμάχητο, αψηφώντας όλους τους νόμους»
Jean-Claude Carriere
(Tα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο-μονογραφία Nagisa Oshima, το οποίο εκδόθηκε το 1994 με την ευκαιρία του αναδρομικού αφιερώματος στο έργο του σκηνοθέτη, στο πλαίσιο του 35ου ΦΚΘ)