Λίγα λόγια για την έκδοση
Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης υπήρξε μια διακριτή παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας του Μεσοπολέμου. Αδικημένος από τις γραμματολογίες που τον προσπερνούν σε λίγες σειρές και τον επίμονο βιογραφισμό που συσκοτίζει και αποπροσανατολίζει, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης συνεχίζει να επιζητά την προσοχή μας και μπορεί να συνομιλήσει με τον σύγχρονο αναγνώστη. Και το καταφέρνει γιατί η ποίησή του είναι ανθρώπινη, εκφράζει γνήσια και πηγαία συναισθήματα.
Γι’ αυτό και αποφασίσαμε και υλοποιήσαμε την παρούσα έκδοση. Από το ογκώδες ποιητικό έργο του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη επιλέξαμε 100 ποιήματά του, όχι όλα ευρέως γνωστά, όμως πιστεύουμε ότι δίνουν στον αναγνώστη μια αντιπροσωπευτική εικόνα της ποίησής του.
Τα περισσότερα ποιήματα τα αντλήσαμε από περιοδικά της εποχής του (κυρίως το «Μπουκέτο») και τα ανθολογήσαμε όπως δημοσιεύτηκαν σε αυτά και γι’ αυτό ο αναγνώστης θα δει διαφορές σε σχέση με άλλες συλλογές. Διαφορές και σε τίτλους των ποιημάτων και σε στίχους.
Εμπιστευτήκαμε τον πρόλογο σε έναν άξιο φιλόλογο και ποιητή, τον Σπύρο Αραβανή. Ο Σπύρος είχε τη διάθεση και την ικανότητα να κάνει βαθιά «βουτιά» στην ποίηση του Ν. Λαπαθιώτη και να τον «επανασυστήσει» στο σημερινό αναγνώστη.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το αισθητικό αποτέλεσμα της έκδοσης είναι έργο του αγαπητού Κώστα Ευαγγελάτου (Σχέδια) και του φίλου και συνεργάτη Πέτρου Φιλιππίδη.
Απόσπασμα από τον πρόλογο του Σπύρου Αραβανή
Η παρούσα ανθολόγηση 101 ποιημάτων του Λαπαθιώτη που επιμελήθηκε ο Ηρακλής Κακαβάνης συνεχίζοντας τη σειρά αντίστοιχων εκδόσεων του παρελθόντος δεν αναζητά καινούρια ποιήματα στα κατάλοιπα, δεν προσπαθεί να είναι αντιπροσωπευτική και πέραν των ήδη δημοσιευμένων ποιημάτων (ιδίως από τις πολλές συνεργασίες του Λαπαθιώτη με όλων των ειδών τα μεσοπολεμικά περιοδικά), ακολουθεί απλώς την επιθυμία [και αυστηρότητα ή ανασφάλεια (;)] του ποιητή στην εκλογή του έργου που ήθελε εν ζωή να δουν το φως της δημοσιότητας. Ο σημερινός, λοιπόν, αναγνώστης αυτού του corpus μπορεί να αδιαφορήσει απέναντι σε αυτό, να κρίνει αρνητικά με όρους μεταμοντερνισμού μιλώντας για κατάργηση της διαφοράς ανάμεσα στο αισθητικό και στο μη αισθητικό, να μην μπορέσει να νιώσει την καθαρότητα εξαιτίας του «παραφουσκώματος» των σύγχρονων δημιουργημάτων, μπορεί να κλείσει ενοχλημένος το βιβλίο αναφωνώντας: «Έχουν δίκιο: είναι ελάσσων!». Μπορεί όμως και να σταθεί σε έναν και μόνο στίχο και να νιώσει έναν ξεχασμένο παλμό, να επαναπροσδιορίσει τη θλίψη ως συναίσθημα που μπορεί να εκφραστεί πιο απλά από ό,τι ψάχνει σε ποιήματα νέων δημιουργών ή μέσα του, να «βυθιστεί» σε έναν κόσμο που δεν βιάζεται, δεν κρίνει, δεν φωνασκεί, δεν πενθεί ξένους πόνους. Πενθεί τον δικό του και μόνο δικό του.
Βιογραφικό Ναπολέοντα Λαπαθιώτη
Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης γεννήθηκε στις 31 Οκτωβρίου του 1888 στην Αθήνα. Ήταν γιος του Λεωνίδα Λαπαθιώτη, αξιωματικού του ελληνικού στρατού με καταγωγή από την Κύπρο, που έφτασε ως το βαθμό του αντιστρατήγου και έγινε υπουργός Στρατιωτικών μετά από συμμετοχή του στο κίνημα στο Γουδί, και της Βασιλικής Παπαδοπούλου, ανιψιάς του Χαρίλαου Τρικούπη. Σε ηλικία δέκα ετών μετακόμισε με την οικογένειά του στο Ναύπλιο, όπου τέλειωσε το σχολείο, έμαθε αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά, ενώ παρακολούθησε μαθήματα πιάνου και ζωγραφικής. Το 1905 γράφτηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, από την οποία αποφοίτησε κανονικά, χωρίς ν’ ασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου.
Την ίδια χρονιά κι ενώ ήταν μόλις δεκαεφτά χρόνων δημοσίευσε στο περιοδικό «Νουμάς» το ποίημα «Έκσταση». Δεν ήταν το πρώτο του έργο, καθώς το 1901 σε ηλικία δεκατριών είχε γράψει το έμμετρο δράμα «Νέρων ο Τύραννος». Το 1907 υπήρξε ιδρυτικό μέλος του ποιητικού περιοδικού «Ηγησώ», στα δέκα συνολικά τεύχη του οποίου δημοσίευσε δεκαέξι ποιήματα ως το 1908, οπότε το περιοδικό έκλεισε και ο Λαπαθιώτης άρχισε τη λογοτεχνική και δημοσιογραφική συνεργασία του με εφημερίδες και περιοδικά.
Η μοναδική ποιητική συλλογή που εξέδωσε εν ζωή ήταν «Τα πρώτα ποιήματα» (1939).
Ο Λαπαθιώτης ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική μετάφραση, το λογοτεχνικό δοκίμιο και τη μουσική σύνθεση, ενώ έγραψε και θεατρικά έργα («Νέρων ο τύραννος», «Η τιμή της συζύγου», «Τα μεσάνυχτα ως το γλυκοχάραμα»).
Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων υπηρέτησε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός και το 1917 συμμετείχε στο βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Άμυνας μαζί με τον πατέρα του, που είχε αναλάβει την οργάνωσή του. Μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920, κατέφυγε για λίγο καιρό με την οικογένειά του στην Αίγυπτο, όπου γνωρίστηκε με τον Καβάφη. Το 1937 πέθανε η μητέρα του και πέντε χρόνια αργότερα ο πατέρας του, ο θάνατος του οποίου είχε καταλυτική επίδραση στη ζωή του ποιητή.
Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης ήταν γνωστός δανδής της αθηναϊκής κοινωνίας στα νιάτα του, με εκκεντρικές εμφανίσεις και με δεδηλωμένη την ομοφυλοφιλία του, ενώ ο εθισμός τους στις ναρκωτικές ουσίες τού προκάλεσε σοβαρά βιοποριστικά προβλήματα, μέχρι του σημείου να αναγκαστεί να πουλήσει το πιάνο και τη σπάνια βιβλιοθήκη του. Έχοντας εξανεμίσει την οικογενειακή περιουσία και εξουθενωμένος από τις στερήσεις της Κατοχής, αυτοκτόνησε στις 7 Ιανουαρίου του 1944 στο σπίτι του στα Εξάρχεια. Η κηδεία του έγινε τέσσερεις ημέρες αργότερα με έρανο των φίλων του.