Σε λίγες μέρες θα κυκλοφορήσουν από τις εκδόσεις Αρχείο, στο πλαίσιο της σειράς «Η Αρχαιολογία της Αρχαιολογίας» τα βιβλία του Κωνσταντίνου Τσάκου, Αρχαιολογικές αναμνήσεις και του Πέτρου Θέμελη, Αρχαιολογικά βιώματα απ’ τη Μακεδονία.
Κωνσταντίνος Τσάκος, Αρχαιολογικές αναμνήσεις
Στο τέταρτο βιβλίο της σειράς «Η Αρχαιολογία της Αρχαιολογίας», σειράς που αποσκοπεί στην καταγραφή προσωπικών και όχι απαραιτήτως επιστημονικών περιγραφών της ανασκαφικής εμπειρίας, ο Κωνσταντίνος Τσάκος αφηγείται τις αναμνήσεις του από τις ανασκαφές της Βεργίνας. Εκεί, δίπλα στον Μανόλη Ανδρόνικο και παρέα με τους μυθικούς ή πραγματικούς πρωταγωνιστές της ένδοξης πόλης, έζησε στιγμές αξέχαστες. Τα γλέντια, τα πειράγματα και η διασκέδαση συνόδευαν καθημερινά την ανασκαφική του περιπέτεια. Οι χαριτωμένες όσο και ενδιαφέρουσες αυτές ιστορίες γίνονται ακόμα πιο απολαυστικές χάρη στην πάντα εύθυμη και αισιόδοξη πένα του συγγραφέα.
“Η μαγεία της Αρχαιολογίας είχε μπει στη ζωή μας από τα πρώτα γυμνασιακά μας χρόνια. Η έκδοση της Εγκυκλοπαίδειας του Ηλίου με το πλήθος των εικόνων από αρχαιολογικά μνημεία και αντικείμενα, παρά την κακή ποιότητα των φωτογραφιών, μας είχε μαγέψει οικογενειακώς. Την ίδια εποχή έτυχε να διανοιχτεί και ο παραλιακός δρόμος από το Καραμπουρνάκι προς την Αρετσού στη Θεσσαλονίκη, με απόφαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, τότε υπουργού Δημοσίων έργων αν θυμάμαι καλά. Ο νέος δρόμος πέρασε μέσα από την Τούμπα στο Καραμπουρνάκι, έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα για την ιστορία της Θεσσαλονίκης οικισμό, όπως αποδείχτηκε, τελικά, πολύ αργότερα όμως. Αποτέλεσμα της διάνοιξης ήταν η καταστροφή ενός μεγάλου τμήματος του οικισμού και ο διασκορπισμός των αρχαιολογικών ευρημάτων στις πλαγιές του σκάμματος και στις παρειές των λόφων ως την θάλασσα. Παιδιά εμείς, «υποψιασμένα» κατά την μοντέρνα έκφραση, αρχίσαμε γρήγορα να ενδιαφερόμαστε για τα ζωγραφιστά κομμάτια των αγγείων –τα γνωστά, στην αρχαιολογική γλώσσα, όστρακα. Ανάμεσά τους υπήρχαν κομμάτια που έσωζαν ανθρώπινες μορφές ή ωραία διακοσμητικά θέματα που μας ενθουσίαζαν. Με τον τρόπο αυτό σιγά-σιγά μπήκαμε στη μαγεία της Αρχαιολογίας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Πέτρος Θέμελης, Αρχαιολογικά βιώματα απ’ τη Μακεδονία
Άλλο ένα τομίδιο, το πέμπτο της σειράς «Η Αρχαιολογία της Αρχαιολογίας», που αναφέρεται στη Μακεδονία: πρόκειται για τα πρώτα αρχαιολογικά βήματα του Πέτρου Θέμελη, δίπλα στην «τριανδρία», δηλαδή τον Φώτη Πέτσα, τον Χαράλαμπο Μακαρόνα και τον Μανόλη Ανδρόνικο. Η καθημερινή πλευρά των μεγάλων αυτών αρχαιολόγων, η στιγμή της ανακάλυψης της Πέλλας, η ζωή στη φύση, μακριά από την πόλη, οι δυσκολίες και οι χαρές της ανασκαφής, συμπληρώνουν την επιστημονική καταγραφή των πρώτων εμπειριών του συγγραφέα.
« (…) Μετά τη Βεργίνα ακολούθησε η απασχόλησή μου στον μακεδονικό τάφο των Λευκαδιών, γνωστό και ως «τάφο της κρίσεως», με αφεντικό τον Φώτη Πέτσα. (…) Το μέγα γεγονός της επόμενης χρονιάς, του 1957, ήταν η ανακάλυψη της πρωτεύουσας των Μακεδόνων, Πέλλας. Κατά τις εκσκαφές στο υπόγειο της οικίας Βασίλη Στεργιούλα αποκαλύφθηκαν σπόνδυλοι κιόνων περιστυλίου και στρώμα καταστροφής από πεσμένα κεραμίδια στέγης. Ένα θραύσμα λακωνικού στρωτήρα με το σφράγισμα «ΠΕΛΛΗΣ» έδωσε το έναυσμα για τη μεγάλη ανασκαφική έρευνα. Άκουσα τον Φώτη να μιλά με ενθουσιασμό για τα νέα εκπληκτικά ευρήματα. Κατέβηκε αμέσως στην Αθήνα και ενημέρωσε τον Γενικό Γραμματέα της Αρχαιολογικής Εταιρείας, αείμνηστο Αναστάσιο Ορλάνδο, όπως μου διηγήθηκε επιστρέφοντας. Μόλις έφτασε, τράβηξε για τον δεύτερο όροφο του μεγάρου της Αρχαιολογικής Εταιρείας στην οδό Πανεπιστημίου, όπου βρισκόταν ο Ορλάνδος καθισμένος στην ίδια πάντα θέση, σκυμμένος στα βιβλία του. “Κύριε καθηγητά, ανακάλυψα την Πέλλα!”, αναφώνησε ο Πέτσας. Ο Ορλάνδος σήκωσε αργά το κεφάλι και τον κοίταξε υπομειδιώντας με δόση ανεπαίσθητης ειρωνείας στο βλέμμα. “Και πού ανακάλυψες την Πέλλα, Φωτάκη;” του απάντησε. “Εδώ, κοιτάξτε. Ήλθε στο φως ένα ατράνταχτο τεκμήριο. Βρέθηκε σε εκσκαφές στο υπόγειο ενός σπιτιού κοντά στο χωριό”, αντέτεινε θριαμβευτικά ο Πέτσας, δείχνοντας τη φωτογραφία από το θραύσμα κεραμιδιού στέγης, που έφερε με ξεκάθαρα κεφαλαία, σε γενική πτώση, το όνομα της πρωτεύουσας των Μακεδόνων: ΠΕΛΛΗΣ».