Νίκος Αλεξίου: Να συμφιλιωνόμαστε με τις ήττες μας και να τις μετασχηματίζουμε σ’ ένα είδος σοφίας

Το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων φιλοξενεί το έργο του Χάινριχ φον Κλάιστ, Κόλχαας, σε διασκευή, μετάφραση, σκηνοθεσία και ερμηνεία του Νίκου Αλεξίου. Η παράσταση έχει ήδη παρουσιαστεί τα 2 τελευταία χρόνια στο θέατρο Τόπος Αλλού και στον πολυχώρο Διέλευσις και έχει κερδίσει την πλήρη αποδοχή κοινού και κριτικών. Ο Νίκος Αλεξίου, εμπνευστής, δημιουργός και ερμηνευτής της παράστασης μας μιλά για τον θεατρικό μονόλογο που αποτέλεσε τα δύο τελευταία χρόνια και εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά γεγονότα της πόλης!

Συνέντευξη: Μαριάννα Παπάκη

Culturenow.gr: Ο «Κόλχαας», η παράσταση του έργου του Κλάιστ, θα παρουσιαστεί εκ νέου, αυτή τη φορά στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων. Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο αλλά και τη μεγάλη και επιτυχημένη του διαδρομή μέχρι τώρα.
Νίκος Αλεξίου: To έργο, βασισμένο στη νουβέλα “Michael Kolhaas” του Κλάιστ, αναφέρεται σε μια πραγματική ιστορία που συνέβη στη Γερμανία του 1500. Ο Κόλχαας, έμπορος αλόγων, πέφτει θύμα μιας αδικίας εκ μέρους ενός κοινωνικά ισχυρού άρχοντα. Η αποτυχία των προσπαθειών του να δικαιωθεί από τον Νόμο της Πολιτείας πυροδοτεί μέσα του ένα μηχανισμό βίας όλο και πιο αιματηρής και ανεξέλεγκτης, αλλά πάντα στο όνομα της διεκδίκησης του ιδεώδους ενός φυσικού δικαίου.

Η παράσταση ανέβηκε για πρώτη φορά το 2011 στο θέατρο «Τόπος Αλλού» και κατά διαστήματα παίχτηκε στον Πολυχώρο Πολιτισμού «Διέλευσις» καθώς και στο Μουσείο Τυπογραφίας στα Χανιά και στον Φιλοπρόοδο Σύλλογο Κοζάνης.

Cul.N.: Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα δυνατά στοιχεία τόσο του έργου όσο και της παράστασης;N.A.: Η καθαρότητα, η απλότητα, η ένταση, ο ρυθμός, η συγκίνηση και εντέλει η ουσία. Αυτά όλα υπάρχουν στο κείμενο του Κλάιστ και επεδίωξα να τα μεταφέρω στη διασκευή και στην παράσταση.

Cul.N.: Η παράσταση παρουσιάζεται για 3η χρονιά. Πόσο δύσκολο είναι ένας μονόλογος να γνωρίσει τόσο μεγάλη επιτυχία και πόσο δικαιώνει αυτή η επιτυχία τη δουλειά σας τη στιγμή μάλιστα που πρόκειται για μία δουλειά στην οποία (εκτός από ερμηνευτής) υπογράφετε τη μετάφραση, τη δραματουργική προσαρμογή και τη σκηνοθεσία.N.A.: Όταν ξεκίνησα με τον «Κόλχαας» δεν ήμουν καθόλου σίγουρος για την ανταπόκριση που θα έβρισκε. Το γεγονός ότι ακόμα μπορεί και βρίσκει το κοινό του (παρόλο που παίζεται σε μάλλον περιφερειακούς χώρους) εν μέσω πλήθους άλλων έργων και με δεδομένο ότι η ιδέα του μονολόγου συναντά καμιά φορά την  a priori επιφυλακτικότητα ενός μέρους του κόσμου, νομίζω ότι δείχνει τη δραστικότητα του κειμένου  που και για μένα τον ίδιο δεν έχει ξεφτίσει στο ελάχιστο μέσα σε αυτά τα χρόνια.

Cul.N.: Η παράσταση θίγει ένα ζήτημα τόσο παλιό και τόσο επίκαιρο ταυτόχρονα, αυτό της κοινωνικής δικαιοσύνης. Τελικά, πιστεύετε πως η αναζήτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι μια αυταπάτη; Και ποιά τελικά είναι η προσωπική ευθύνη των πολιτών μιας κοινωνίας για την κατάχρηση εξουσίας των ηγετών της;N.A.: Παντού και πάντα οι άνθρωποι επεδίωκαν και αγωνίζονταν για τη δικαιοσύνη, με τους σωστούς ή με τους λάθος τρόπους. Θα ήταν μοιρολατρικό αλλά και ανιστόρητο να πει κανείς ότι οι κοινωνίες σ’ αυτό το πεδίο έχουν μείνει στάσιμες. Η προσωπική ευθύνη για τις πράξεις ή τις παραλείψεις εκ μέρους των ατόμων βρίσκεται στον πυρήνα του «Κόλχαας» περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, και είναι το κατ’ εξοχήν στοιχείο που μ’ ενδιαφέρει και με συγκινεί.  Το τέλος του Κόλχαας, ο θάνατος στην αγχόνη, τον μετατρέπει από ηττημένο σε έναν ήρωα που κατάλαβε ότι τη δικαιοσύνη δεν τη φέρνει το κόκκινο της φωτιάς και του αίματος, αλλά η εσωτερική αρμονία με τον εαυτό μας και τον κόσμο που τη γεννά η υπεράσπιση ενός πιστεύω για το οποίο κανείς είναι έτοιμος να θυσιαστεί με ακεραιότητα, τιμή, αξιοπρέπεια και πλήρη ανάληψη της προσωπικής του ευθύνης.

Cul.N.: Η ληστρική συμμορία του Κόλχαας καταφέρνει να φέρει καίρια πλήγματα στο φεουδαρχικό Κράτος. Μετά από μια συνάντηση με τον Λούθηρο, ο Κόλχαας δέχεται ωστόσο να παραδώσει τα όπλα, με τον όρο ότι η δικαιοσύνη θα αποδοθεί. Θεωρείτε νίκη ή ήττα αυτή την κατάληξη;N.A.: Ο Κόλχαας κάποια στιγμή συνειδητοποιεί ότι από θύμα έχει μετατραπεί σε τυφλό θύτη και μετά-νοεί. Το να καταλάβεις και να αποδεχτείς το δίκιο του άλλου, να βρεις το δρόμο της συν-εννόησης και του συμβιβασμού (είθε κάποτε αυτή η λέξη να βρει τα θετική της έννοια), για μένα είναι ο πιο δύσκολος αλλά και ο μόνος τρόπος για να ξεφύγεις από τον ατελέσφορο φανατισμό και τη μισαλλόδοξη ασυνεννοησία.

Cul.N.: Σήμερα ζούμε σε μια χρονική στιγμή και σε μια κοινωνία στην οποία η διάκριση, ανάμεσα στο αίσθημα της ήττας και στο αίσθημα της νίκης μέσα μας, είναι θολή. Εσείς πώς αντιμετωπίζεστε και πώς αντιλαμβάνεστε τις ήττες και τις νίκες τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο;N.A.: Πρώτα θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι εννοούμε λέγοντας «νίκη» και τι «ήττα», γιατί αυτό που ο ένας αποκαλεί νίκη μπορεί ν’ αποτελεί ήττα για τον άλλον και αντίστροφα. Νομίζω ότι η εκ διαμέτρου αντίθετη ανάγνωση της πραγματικότητας μεταξύ των ανθρώπων βάσει ιδεοληψιών και στερεότυπων βεβαιοτήτων, αποτελεί τον πυρήνα της κακοδαιμονίας και της στασιμότητας της ελληνικής κοινωνίας. Εν πάση περιπτώσει, νομίζω πως η μόνη δυνατότητα που έχουμε ως κοινωνία αλλά και στην προσωπική μας ζωή ως άτομα, είναι  να συμφιλιωνόμαστε (όσο μπορούμε) με τις ήττες μας, να διδασκόμαστε (δύσκολο πράγμα) απ’ αυτές και να τις μετασχηματίζουμε σ’ ένα είδος σοφίας. Έτσι κι αλλιώς ο χρόνος αναγκαστικά τα γιατρεύει όλα (σ’ ένα βαθμό). Όσο για τις νίκες μας, καθώς αυτές είναι ακόμη πιο εφήμερες και σχετικές, καλό είναι να τις χαιρόμαστε πατώντας γερά στη γη, όσο το δυνατόν σεμνά και φιλοσοφημένα.

Cul.N.: Μετά την ολοκλήρωση των παραστάσεων στο ΚΕΤ, ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;
Ν.Α.: Από τα μέσα Νοεμβρίου θα παίζω στη «Λούλου» του Φράνκ Βέντεκιντ, σε σκηνοθεσία της Λίλυς Μελεμέ στο «Αγγέλων Βήμα»

Η παράσταση «Κόλχαας» παρουσιάζεται στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων κάθε Τρίτη στις 21.00