Στην έκθεση “Περί (θ) ορίων, «Σοφόν τὸ σαφές, οὐ τὸ μὴ σαφές», Ευριπίδης”, ο Νίκος Κασκούρας αποτυπώνει με εκπληκτικό τρόπο την καλλιτεχνική του αντίληψη, πηγαίνοντας πέρα από την απλή αναπαράσταση. Η έκθεση αυτή αντικατοπτρίζει το παράδοξο στοιχείο της σύνθεσης, της χειρονομίας της μελαγχολίας και της ζωγραφικής που μετατρέπει την φιγούρα σε αρχέτυπα πρότυπα, δημιουργώντας έναν συναρπαστικό διάλογο με τον θεατή.
Η συλλογιστική του στην συγκεκριμένη ενότητα απεικονίζεται με την υπαρξιακή αγωνία που διέπει τον άνθρωπο. Ο ίδιος, δημιουργεί μια ασυνήθιστη πυκνότητα στην εικόνα που αγγίζει το όριο μεταξύ του εικαστικού και του συμβολικού με σκοπό το πανανθρώπινο. Το αντικείμενο της έκθεσης κινείται εκτός χρόνου και χώρου, καθώς ο καλλιτέχνης αφαιρεί τον ρεαλιστικό τρόπο θέασης, ο οποίος μεταφράζεται με μια συναισθηματική σαφήνεια.
Οι φράχτες που απεικονίζονται στην επιφάνεια του καμβά, φαίνεται να τον απασχολούν συχνά. Λειτουργούν ως σύμβολα περιορισμού ή κοινωνικών προσχημάτων και προέρχονται σαν μια εσωτερική αναφορά στο εικαστικό του αποτύπωμα. Αυτοί με την σειρά τους, εντείνουν τον αίσθημα του περιορισμού, δημιουργώντας ένα ενοποιητικό μύθο στη συλλογιστική του. Ο καλλιτέχνης, με τον παραδοξιακό αυτό τρόπο, απεικονίζει την ελευθερία μέσα από τους περιορισμούς, ενισχύοντας έτσι την αντίφαση και την αμφιθυμία μεταξύ της επιθυμίας για αυτονομία αλλά και της αναγκαιότητας των ορίων. Οι εννοιολογικές προεκτάσεις, εδώ, είναι διττές δημιουργώντας ερωτήματα για το ποιος είναι ο περιοριζόμενος χώρος.
Κεντρικό του θέμα ωστόσο, δεν παύει να αποτελεί μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση που παραμένει βαθιά συμπονετική προς τις κακουχίες της ζωής. Ο δημιουργός αγκαλιάζει με συμπόνια το συναίσθημα των απεικονιζόμενων υποκειμένων του με σκοπό να το αποκρυσταλλώσει με ειλικρίνεια. Μέσα από την αγωνιώδη καταγραφή των γεμάτων πόνου θεμάτων του, καταφέρνει να προσφέρει στον άνθρωπο μια αριστοτελική λύτρωση, μια κάθαρση δηλαδή, που προκύπτει από την οδύνη ενός σκιώδους κόσμου. Άλλωστε, σύμφωνα και με την εγελιανή φιλοσοφία, η ουσιώδης λειτουργία της τέχνης απογυμνώνει την αλήθεια μέσω του ίδιου του τρόπου της και της εμφάνισης της Ιδέας που εκπροσωπεί. Έτσι λοιπόν, ο ζωγράφος δεν διστάζει να αναγάγει μια ανθρώπινη φιγούρα σε έννοιες θρησκευτικότητας, λατρευτικού ειδωλίου ή μιας απλής καταγραφής της φόρμας που μπλέκεται επ’ άπειρο, για να φωτίσει τα σημεία που η κοινωνία και ο άνθρωπος περίτεχνα αποκρύβουν, αποφεύγουν ή εθελοτυφλούν.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η επιλογή του σταυροειδούς τρόπου γραφής είναι καίρια και χαρακτηρίζει εις βάθος το καλλιτεχνικό ιδίωμα του δημιουργού. Με αυτόν τον τρόπο, αναδεικνύει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχής, αιχμαλωτίζοντάς την σε ένα μανιακό πλέγμα παρατήρησης. Η γραφή αυτή, που όπως παρατηρήσαμε στο πέρας της καλλιτεχνικής του πορείας, θυμίζει ένα πλέγμα ύφανσης που εκφράζει τον εσωτερικό, αόρατο ιστό των σχέσεων και των συναισθημάτων. Με τη σταυροειδή αυτή προσέγγιση, ο Ν. Κασκούρας αναδεικνύει τη διαφορετικότητα και την ομοιότητα που απαρτίζουν τον ίδιο τον άνθρωπο και την συγκίνηση της ψυχής. Με σχεδόν στακάτες πινελιές, γραφές και κοφτές χειρονομίες, ο ζωγράφος αιχμαλωτίζει την ουσία της εσωτερικής του αλήθειας.
Η χρωματική παλέτα διακρίνεται από γκρίζες χρωματικές αντιθέσεις και την παρουσία μερικών έντονων χρωμάτων, που όμως διαφαίνονται από πίσω προς τα εμπρός, σαν ένα εσωτερικό φως. Αφήνουν ορισμένα σημεία να διαπερνούν την πολύπλοκη και συνάμα σταυροειδή γραφή, σαν ηλιαχτίδες φωτός. Κατ’ επέκταση, προσθέτουν στην εικόνα δυναμική και ενδιαφέρον που εμπνέεται από τη χρήση του φωτός του βυζαντινού τρόπου σκέψης. Τα χρώματα ανατρέπουν τη ρουτίνα της παλέτας του που φαίνεται να κινείται, εκ πρώτης όψεως, σε πιο μουντές αποχρώσεις και προσφέρουν νέες δυναμικές προοπτικές στον τρόπο θέασης. Το αποκορύφωμα αυτής της συλλογιστικής ξεσπά στο κόκκινο πορτραίτο της ενότητας που μας κοιτά κατάματα. Αυτό, φαίνεται να παρεκκλίνει από τις δεσμίδες φωτός, που ξεπηδούν από πίσω προς τα εμπρός στα υπόλοιπα έργα και να απλώνεται σαν ένα ενοποιητικό φόντο άνευ χρονικού πλαισίου. Έτσι, προσδίδεται ο απώτερος σκοπός της έκθεσης για μια ιερότητα με επαναστατική διάθεση για αλλαγή που μας καλεί να προβληματιστούμε.
Ο Νίκος Κασκούρας προσφέρει μια εμβληματική αναγνώριση του περιορισμού και της ελευθερίας μέσα από έναν παράδοξο καλλιτεχνικό λόγο και προσκαλεί τον θεατή να αμφιταλαντευτεί ανάμεσα στα όρια της συνείδησης και της ανθρώπινης ψυχής. Ο Ν. Κασκούρας ανατρέπει τα συνηθισμένα, δημιουργεί μια συναρπαστική σύνθεση, προκαλεί σκέψεις και συναισθήματα και αφήνει τον θεατή να αναρωτιέται για τα όρια της δικής του αντίληψης.
Νιόβη Κρητικού
Επιμελήτρια τέχνης | Εικαστικός
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Nikos Kaskouras, “Fence”, acrylics on muslin, 150 x 130, 2023 (Λεπτομέρεια έργου)
