Ο δρ. Νίκος Λυγερός είναι ο Έλληνας με τον υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης (189 στην κλίμακα Standford-Binet) και ένας από τους 50 εξυπνότερους ανθρώπους στον κόσμο. Η πολυπραγμοσύνη του και το ουσιαστικό έργο του σε κάθε τομέα προκαλεί θαυμασμό: Είναι ερευνητής και διδάκτωρ Μαθηματικών (συνδυαστική, λογική και θεωρία αριθμών) και Πληροφορικής (ανώτερες γλώσσες και αλγοριθμική) στο Πανεπιστήμιο της Λυών. Στην Ελλάδα διδάσκει ως επισκέπτης Καθηγητής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ενώ είναι επιστημονικός συνεργάτης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: Κοινωνιοβιολογία Νευροεπιστήμες και Εκπαίδευση). Είναι ειδικός σύμβουλος στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, τη Σχολή Πολεμικής Αεροπορίας, την Αστυνομική Ακαδημία, τη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας και τη Σχολή Στρατολογικού. Διδάσκει Σκηνοθεσία, Στρατηγική και Φιλοσοφία του Θεάτρου στο Θέατρο Ανδρέας Βουτσινάς. Είναι, τέλος, καθηγητής προικισμένων παιδιών, τεχνικός διερμηνέας και μεταφραστής στα γαλλικά δικαστήρια, γλωσσολόγος, ποιητής, σκηνοθέτης και δημιουργός τεστ ευφυΐας μεταξύ άλλων G-test, Eureka Test και Archimedes Test. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι έχει έντονη ακτιβιστική δράση, διαπνεόμενη από έναν πρωτόγνωρο αλτρουισμό. Κάθε εισήγησή του διακρίνεται για την πρακτική εφαρμοσιμότητα όσων προτείνει.
Συνέντευξη: Κωνσταντίνα Θεοφανοπούλου
Culturenow.gr: Σε μια συνέντευξή σας αναφέρεστε στη γλώσσα ως «γνωστική δομή». Σε πρόσφατη ομιλία σας στηρίξατε την αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου στην ίδια τη λέξη (άρα, είναι=λέγεσθαι). Τι πιστεύετε για τη γλώσσα; Υπάρχουν κάποιες βασικές κοινές έμφυτες δομές; Σε ποιο βαθμό;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Νίκος Λυγερός: Η γλώσσα στηρίζεται πάνω στην ανοιχτή δομή της σκέψης. Δίχως σκέψη, η γλώσσα είναι απλώς επικοινωνία, με αυτήν γίνεται εν δυνάμει συνεννόηση. Η χρήση της στη γενοκτονολογία δεν είναι ανεξάρτητη από τη σκέψη και βέβαια τη στρατηγική, αφού ο στόχος είναι η αποτελεσματική αντιμετώπιση της βαρβαρότητας.
Cul. N.: «Διότι η ανθρωπότητα δεν αποδέχεται καμία βαρβαρότητα λόγω δικαιοσύνης»: Αν δεχτούμε το παραπάνω, δεχόμαστε και ότι η δικαιοσύνη (ένα ηθικό στοιχείο) είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Πώς το σχολιάζετε αυτό; Άρα, η σύγχρονη πραγματικότητα συνιστά σε μεγάλο βαθμό και παρέκκλιση από τη φύση μας;
Ν. Λ.: Η έννοια του δίκαιου υπάρχει όντως στις ανθρώπινες δομές, διότι ανήκει στις διαχρονικές αξίες μας όπως το βλέπουμε ακόμα και στις αρχαίες τραγωδίες, αλλά και στο έργο του Σωκράτη. Κι ένα μεγάλο μέρος από τα τωρινά δεδομένα βασίζονται σε αυτά τα θεμελιακά στοιχεία. Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα αυτής της επιρροής είναι το Δίκαιο της Θάλασσας.
Cul. N.: Βασίζετε το έργο σας στον αλτρουισμό. Στο ζωικό βασίλειο παρατηρείται ότι ακόμη και οι πιο «αγνές» γενναιόδωρες πράξεις γίνονται έστω με ελπίδα (αν όχι με σκοπό) για μια μελλοντική αντίστοιχη πράξη. Άρα, επιστημονικά θεωρείται πως η γενναιοδωρία έχει τις ρίζες της στην επιβίωση. Ως αντεπιχείρημα για το ανθρώπινο είδος θα μπορούσε να φέρει κανείς τις γενναιόδωρες πράξεις (ελεημοσύνη, εθελοντισμός) που όντως δεν μπορούν να προσκομίσουν «τίποτα» σ’ αυτόν που δίνει. Μήπως, όμως, αυτός που δίνει ξέρει πολύ καλά ότι θα νιώσει προσωπική συναισθηματική επιβράβευση; Και μόνο αυτό θα μπορούσε να αιτιολογήσει γιατί, σύμφωνα με ανθρωπολόγους, ο άνθρωπος είναι ένα καθαρά εγωιστικό γένος. Εσείς τι πιστεύετε;
Ν. Λ.: Υπάρχουν πολλά παραδείγματα ακόμα και στα μυρμήγκια, όπου ο αλτρουισμός φτάνει έως την αυτοθυσία, για να συνεχίσει να υπάρχει η μυρμηγκοφωλιά, ακόμα και μετά από μια βάρβαρη επίθεση που έχει ως στόχο την εξόντωσή της, έτσι τα μυρμήγκια οι λεγόμενοι «στρατιώτες» αποφασίζουν να πεθάνουν στην είσοδο για να την μπλοκάρουν. Άρα καλό είναι να μη βασίζουμε μια προσέγγιση σε μια επιστημοσύνη που είναι μόνο και μόνο επιφανειακή, γιατί η επιστήμη λατρεύει τα αντιπαραδείγματα. Επιπλέον, η ελεημοσύνη είναι πιο πολύ κοινωνική, παρά ανθρώπινη. Η γενναιοδωρία προέρχεται από την αγάπη ή την φιλία, ακόμα και για τον άγνωστο, αφού είναι άνθρωπος. Ο άνθρωπος είναι όντως άνθρωπος όταν κατανοεί ότι δεν μπορεί να το επινοήσει ότι ανήκει στην Ανθρωπότητα, διότι μόνο τότε ξεφεύγει από την Ανθρωπολογία, που ασχολείται με τις κοινωνικές δομές και υποδομές των ανθρώπων, δίχως να εξετάσει την υπερδομή της Ανθρωπότητας. Γι’ αυτό το λόγο, η Ανθρωπότητα και ο Χρόνος είναι τα θεμέλια της σκέψης μας.
Cul. N.: Λέτε σε έναν στίχο σας: «Για να μην πεθάνουμε πριν καν ζήσουμε»: Ποιοι για σας είναι ζωντανοί-νεκροί;
Ν. Λ.: Τα άτομα της κοινωνίας, διότι δεν έχουν μέλλον αφού δεν έχουν παρελθόν κι είναι εγκλωβισμένα σ’ ένα αντιπαραγωγικό παρόν.
Cul. N.: Αναφέρεστε στον όρο «πολυκύκλωση». Κατανοούμε ότι για να επιτευχθεί είναι απαραίτητος ο Χρόνος και, μάλιστα, η μάχη με τον Χρόνο. Τι μπορεί να καταφέρει ένας άνθρωπος στον χρόνο μιας ζωής; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πολυκύκλωση είναι η γήινη-επιφανειακή μορφή της Ανθρωπότητας; Κάτι σαν την Ποίηση που είναι άπιαστη, αλλά με τα πολλά ποιήματα προσπαθούμε να αγγίξουμε κάτι από αυτήν;
Ν. Λ.: Αναφερόμαστε στην πολυκυκλικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο ο άνθρωπος μπορεί να κάνει την υπέρβαση του κύκλου σε μια ζωή και να περάσει στο επόμενο στάδιο. Η πολυκυκλικότητα είναι υπερβατική εξ ορισμού, δεν περιορίζεται λοιπόν στο φαινομενικό. Σχετίζεται άμεσα με την πίστη και με το βάθος όχι με την επιφάνεια γι’ αυτό το λόγο έχει εμβέλεια και στον Χρόνο. Κι αν υπάρχει συσχετισμός με την ποίηση είναι μόνο και μόνο μέσω του έργου.
Cul. N.: Βασισμένος στη θεωρία του χάους θεωρείτε πως αρκούν μικροαλλαγές για την επίτευξη μιας Αλλαγής. Με μικροαλλαγές θα περάσουμε από τη φάση της ποσότητας (όπου βρισκόμαστε) σε αυτήν της ποιότητας. Μήπως θα έπρεπε να δούμε, όμως, ιστορικά και ποιες αλλαγές οδήγησαν στο να περιέλθουμε στη φάση της ποσότητας;
Ν. Λ.: Στη μορφοκλασματική ανάλυση δεν εξετάζουμε μόνο το χάος αλλά και την τάξη, διότι υπάρχουν και αναρχιτεκτονικές δομές που υποστηρίζουν την εξέλιξη ενός συστήματος και μάλιστα μακράν ισορροπίας. Έτσι η ιστορία δεν είναι απλώς μια παθητική περιγραφή, αλλά μια συνέχεια από αλλαγές φάσης που δημιουργούν διαδοχικά νέες πραγματικότητες, οι οποίες ακόμα και ως πολλαπλότητες εντάσσονται μέσα στην ολότητα των διακλαδώσεων του Χρόνου, έτσι η ουσία είναι στην ποιότητα.
Cul. N.: Έχετε αναφερθεί στη διαφορά Φωτός και Σκότους και στο πόσο προσεκτικοί πρέπει να είμαστε, ώστε το έργο μας να οδηγεί στο Φως και να μην προκαλεί σκιές (που, ουσιαστικά, κρύβουν το Φως). Πώς βλέπετε τις σύγχρονες πράξεις διάσωσης της Ελλάδας;
Ν. Λ.: Οι σύγχρονες πράξεις, αν δεν εμπεριέχουν ένα διαχρονικό στοιχείο, δεν είναι παρά μόνο κινήσεις που δεν προσφέρουν καμιά ουσιαστική αλλαγή. Η Ελλάδα έχει ανάγκη από πράξεις, γιατί τίποτα άλλο δεν θα αλλάξει τα δεδομένα που μερικοί τα θεωρούν δεδομένα. Η διάσωση σχετίζεται με την ελεημοσύνη. Η πατρίδα μας θέλει αγάπη. Κατά συνέπεια τα εργαλεία είναι η ανάκαμψη και η ανάπτυξη, διότι αυτά προσφέρουν πραγματικά στην εξέλιξη.
Cul. N.: «Η σκέψη μεταμορφώνει τους ανθρώπους με το έργο της κενότητας». Πώς ορίζεται στον συγκεκριμένο στίχο το έργο, αφού πρόκειται για έργο κενότητας; Πρόκειται για ουσιαστική ή επιφανειακή αντίφαση;
Ν. Λ.: Ο στίχος αναφέρεται στην κενότητα και υπάρχει ολόκληρο θεωρητικό πλαίσιο πίσω από αυτήν τη λέξη, δεν πρόκειται για κενό. Αντιθέτως, η κενότητα δείχνει τον δρόμο πάνω στο μονοπάτι του φωτός.
Cul. N.: Ασχολείστε με την Τέχνη, με πολλές από τις μορφές της. Θα μπορούσατε να προβείτε σε κάποια αξιολογική τοποθέτηση ως προς αυτές (έστω με τελείως υποκειμενικό κριτήριο);
Ν. Λ.: Δεν πιστεύω στην αξιολόγηση της Τέχνης. Το μόνο που μας απασχολεί είναι η αξιολογία. Αυτή εξετάζει τις αξίες δίχως να τις συγκρίνει, αλλά για να τις εντάξει σ’ ένα πλαίσιο φιλοσοφικό για να αποτελέσουν με την ύπαρξή τους φάρους Ανθρωπότητας.
Cul. N.: Έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες (Ρώσικος Φορμαλισμός κτλ) σχετικά με το ποιες μεταβλητές καθορίζουν τις αλλαγές και διαδοχές των καλλιτεχνικών ρευμάτων. Εσείς τι πιστεύετε;
Ν. Λ.: Οι θεωρίες αυτές λειτουργούν εκ των υστέρων και μας εξηγούν αυτό που βλέπουμε ήδη, δεν λειτουργούν με κριτήρια επιστημονικά και είναι επί της ουσίας περιγραφικές. Είναι θεωρήσεις, όχι θεωρίες. Είναι ερμηνείες κι όχι ερμηνευτικές. Είναι τεχνικές κι όχι ευρηματικές.
Cul. N.: Σε ποιον βαθμό «χρησιμοποιείτε» την Ποίηση με σκοπό να κοινωνήσετε με πιο απλό τρόπο τη σκέψη σας; (Ή είστε ένας αυθόρμητος ποιητής;)
Ν. Λ.: Δεν πιστεύω στην ποίηση για την ποίηση, ούτε βέβαια στην τέχνη για την τέχνη. Ας είναι αφού δεν μας ενοχλούν αλλά όχι και να ασχολούμαστε. Η ποίηση παράγει πραγματικότητα αν είναι εξωπραγματική και επιτρέπει μια προσέγγιση που δεν σταματά στα πρώτα εμπόδια. Πρόκειται για συνεννόηση κι όχι για επικοινωνία. Δεν μοιραζόμαστε, αλλά μοιράζουμε. Δεν είναι συζήτηση αλλά προσφορά. Ένα αντίδωρο που δεν περιμένει κανένα δώρο.
Cul. N.: Ποια είναι για σας τα απαραίτητα χαρακτηριστικά ενός δασκάλου;
Ν. Λ.: Ο Δάσκαλος είναι υπηρέτης της Ανθρωπότητας, γι’ αυτό είναι ελεύθερος για να διαβάζει τους νεκρούς και να γράφει για τους αγέννητους, επειδή ξέρει ότι η συνέχεια υπάρχει μόνο μέσω του έργου, αφού αυτό δημιουργεί το ον.