Συνέντευξη στην Σόνια Ζαχαράτου
Εκείνο που με συνεπαίρνει στις δύο ενότητες έργων που συνυπάρχουν στην έκθεση του Νίκου Σαπέρα και που τιτλοφορούνται ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ’ και ‘ΕΡΩΣ’, είναι το απρόσμενο παιχνίδι του άσπρου και του μαύρου. Δύο ‘μη χρώματα’ που απλώνονται άλλοτε ήπια και νωχελικά και άλλοτε ορμητικά έως επιθετικά πάνω στο ανεπεξέργαστο λινό, αποδεικνύοντας την τεράστια δύναμή τους, καθώς δουλεύονται με τρόπο απαράμιλλο από τον καλλιτέχνη.
Τα έργα του υποδηλώνουν ένα μακρύ εσωτερικό ταξίδι, ένα ταξίδι περιπετειώδες και παιδευτικό που προσβλέπει στην αυτογνωσία και στην κάθαρση, γι΄αυτό και συγκινούν και παρακινούν σε μία σύμπλευση τον ανήσυχο θεατή –αναγνώστη. Το λευκό που καταυγάζει και συχνά σβήνει φθειρόμενο, οι σκιές, η απλότητα και η χάρη των πτυχώσεων της ταινίας του, μια ταινίας που μοιάζει να ξεδιπλώνεται από τον έναν πίνακα στον άλλον, με μια χειρονομία και με το ελάχιστο της γραφής, κρύβουν τόσον πλούτο συναισθημάτων και τέτοια καταγραφή καταστάσεων, που εικάζω ότι τα έργα του αποτελούν τη ζωγραφική έκφραση της αυτοβιογραφίας του.
-Κύριε Σαπέρα, πώς εμπνευστήκατε την ταινία, η οποία είναι το κύριο στοιχείο των έργων σας;
Η υπαρξιακή ανάγκη κάθε καλλιτέχνη είναι να μπορεί να διατυπώσει τον προσωπικό του λόγο. Και οι εικόνες είναι λόγια, επειδή κάτι περιγράφουν. Αναζητώντας, λοιπόν, μορφές και σχήματα, εμφανίστηκαν στα χαρτιά μου οι ταινίες με τις πτυχώσεις τους. Έγιναν, λοιπόν, το αλφαβητάρι μου.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
-Και τι εκφράζουν; Τις μνήμες σας; Τα αισθήματά σας; Τις εμπειρίες σας;
Ιδανικά, θα προτιμούσα να μην υπήρχαν ούτε καν τίτλοι στην έκθεση και στους πίνακες και να έχω καταφέρει να φτάσω σε τέτοιο επίπεδο, ώστε ο αναγνώστης – δέκτης τους να μπορεί να εισπράττει με τις αισθήσεις και τις εμπειρίες του, αυτό που θέλω να δώσω. Όμως, μοιάζει αδύνατη μια τέτοια προσδοκία· η ποικιλία των απόψεων, των θέσεων και των γνώσεων είναι τόσο μεγάλη, ώστε και η ματιά πάνω στα έργα να διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Οι εμπειρίες τους είναι τα «κλειδιά» που διαθέτουν και τα οποία συμμετέχουν στην ερμηνεία όσων βλέπουν, ακούν, διαβάζουν. Στην ανάγνωση, λοιπόν, των έργων, είναι δυνατό να αναγνωρίσει κάποιος τις δικές του απόψεις ή τους προβληματισμούς και να οδηγηθεί σε ένα ευρύτερο πεδίο συλλογισμών. Από την άλλη, ο τίτλος σε ένα έργο δηλώνει την πρόθεση του
δημιουργού και τότε, ο θεατής – αναγνώστης κρίνει αν έχει επιτευχθεί και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
-Έχετε χρησιμοποιήσει την ταινία και σε άλλα υλικά, εκτός αυτών που θα δούμε στην έκθεση;
Το αποτέλεσμα αυτής της σχεδίασης οδήγησε και σε κατασκευές τριών διαστάσεων και, ως εκ τούτου, η πρόκληση να ασχοληθώ με διάφορα υλικά ήταν δεδομένη, αφού είναι πολλά αυτά που προσφέρονται. Σας φέρνω ως παράδειγμα ένα γλυπτό μου σε κτίριο γραφείων στο Μαρούσι, το οποίο κατασκεύασα με τους τεχνίτες της οικοδομής και με τα υλικά που υπήρχαν στον τόπο. Ο σιδεράς τοποθέτησε ένα πλέγμα σιδερένιο, στη μορφή και στο σχήμα που είχα σχεδιάσει, το σοβάντισε ο σοβατζής και το έβαψε ο ελαιοχρωματιστής. Εργάστηκαν υπό την επίβλεψή μου και απέδωσαν ακριβώς το έργο μου. Κάτι ανάλογο συμβαίνει σε εργοστάσια που δουλεύουν το μάρμαρο, το ανοξείδωτο ατσάλι ή το κρύσταλλο, καθώς είναι υλικά που έχω χρησιμοποιήσει σε άλλα έργα μου.
-Στην έκθεση, παρουσιάζετε δύο ενότητες, τις «Καταστάσεις» και τον «Έρωτα». Τι τις συνδέει;
Παρουσιάζω δύο από τις τρεις ενότητες – η άλλη είναι τα «Επεισόδια» -, που αποτελούν ένα σύνολο. Και οι τρεις προέκυψαν από την καθημερινότητα -λίγο πολύ όλων των ανθρώπων-, και είναι η εξέλιξη πάνω το ίδιο θέμα, δίχως ιεράρχηση. Η πρώτη ενότητα, οι «Καταστάσεις», παρουσιάστηκε στον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων, το 1978. Λευκές επιφάνειες ζωγραφισμένες με μολύβι Νο 2. Στη συνέχεια, δημιούργησα τα «Επεισόδια» που εκτέθηκαν το 1983, στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, στη Δεξαμενή. Το επιπλέον στοιχείο που χρησιμοποίησα στα «Επεισόδια» ήταν το γυμνό, ανεπεξέργαστο λινό. Και ενώ οι «Έρωτες» ήταν πάντα παρόντες, παρουσιάζονται τώρα. Τις «Καταστάσεις» τις δούλεψα ξανά και τις εμφανίζω με την καινούργια γραφή μου.
-Με ποιαν έννοια ήταν ο «Έρως» πάντα παρών σε όλες τις ενότητες των έργων σας;
Όπως σε στιγμές απόλυτης απομόνωσης ή στενοχώριας ο έρωτας είναι πάντα παρών, έτσι και στα έργα μου. Δεν είναι δυνατόν να απομονωθώ αυστηρά εργαζόμενος σε ένα θέμα, δεν νεκρώνει η σκέψη μου, δεν ξεκόβει από την υπόλοιπη ζωή μου· φεύγει, πάει παντού. Κι αυτό καταγράφεται .
-Μπορούμε να πούμε ότι το έργο σας έχει και μία θεώρηση πολιτική;
Κάθε τι που συμβαίνει γύρω μας έχει την πολιτική του διάσταση. Το δικό μου έργο δεν είναι στοχευμένο αυστηρά σε μία πολιτική προσέγγιση – ανάδειξη – καταγγελία· είναι μία παρουσία στον γενικότερο διάλογο. Αν καταφέρει να κινήσει το ενδιαφέρον και να θέσει είτε ερωτήματα είτε απαντήσεις σε αυτά που θέλουν οι θεατές, τότε συμμετέχει στον κοινό διάλογο. Με αυτή την έννοια, έχει πολιτικό ενδιαφέρον. Φαίνεται ότι οι πολιτικοί που ευθύνονται για τη διαχείριση των πραγμάτων, δίνουν τροφή, προκαλούν και επηρεάζουν την τέχνη και, δυστυχώς, όχι το αντίθετο.
-Είστε αρχιτέκτονας. Πείτε μου πόσο επηρέασε η αρχιτεκτονική το εικαστικό έργο σας;
Σε όλες μας τις ενέργειες, ακόμη και στις πιο καθημερινές, το κυρίαρχο στοιχείο είναι η σύνθεση, η οργάνωση. Αυτή είναι μία από τις βασικές λειτουργίες τόσο της αρχιτεκτονικής όσο και της ζωγραφικής. Δεν μιλάμε επομένως για επιρροή, αλλά για κοινή αφετηρία και όσμωση. Η αρχιτεκτονική έχει το χαρακτηριστικό της σύνθεσης, αλλά εξυπηρετεί το ζητούμενο από τον εργοδότη και, βέβαια, με οικονομικά όρια. Στην περίπτωση της ζωγραφικής, έχω την άνεση και την ελευθερία να διαμορφώνω την εικόνα σύμφωνα με τις διαθέσεις και τα ενδιαφέροντα μου, χωρίς περιορισμούς. Είναι μια διαδικασία γοητευτική και ταυτόχρονα λυτρωτική.
Διαβάστε επίσης:
Νίκος Σαπέρας – “Καταστάσεις” & ”Έρως”: Έκθεση στην γκαλερί Art Zone 42
