Η New Star παρουσιάζει μια σημαντική ταινία του κορυφαίου σκηνοθέτη Orson Welles, το έργο «The Stranger»…
… που θα προβάλλεται στους κινηματογράφους από την Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 2012.
«Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ» – THE STRANGER
Η.Π.Α. – 1946 – 92′ – Ασπόμαυρη
ΣυντελεστέςΣκηνοθεσία: Orson Welles
Σενάριο: Anthony Veiller, Victor Trivas, Decla Dunning
Παραγωγή: S.P. Eagle
Μουσική: Bronislau Kaper
Μοντάζ: Ernest J. Nims
Κοστούμια: Michael Woulfe
Πρωταγωνιστούν: Edward G. Robinson, Loretta Young, Orson Welles, Philip Merivale
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Σύνοψη
Το φαινομενικά ήσυχο περιβάλλον μίας μικρής κολεγιακής κοινότητας στην Αγγλία, διαταράσσεται από τη δραπέτευση ενός γερμανικού εγκληματία πολέμου, που όμως στη πραγματικότητα έχει σχεδιαστεί από κυβερνητικούς πράκτορες με την ελπίδα, ότι ο φυγάς θα τους οδηγήσει σε άλλους κρυμμένους ναζί καταζητούμενους. Ο δραπέτης καταφεύγει στο σπίτι του καθηγητή Ράσκιν, που είναι ένας εγκληματίας πολέμου κρυμμένος, κοινωνικής της τάξης πόλης, τη Μέρι, ώστε έτσι να γίνει πολίτης υπεράνω υποψίας.
Ο Ράσκιν, δε χάνει τον καιρό του με τον πρώην συμπολεμιστή του. Από φόβο μήπως τον προδώσει, τον σκοτώνει και κρύβει το πτώμα του. Αλλά στο μεταξύ υπάρχει ο κυβερνητικός πράκτορας που παρακολουθεί τον ναζί δραπέτη και εντοπίζει τον Ράσκιν. Η στενή παρακολούθηση προδίδει τη ναζιστική φιλοσοφία του Ρασκίν και τον εκθέτει στα μάτια της νεαρής γυναίκας του. Φτάνοντας πια στα όρια του παραλογισμού αποπειράται και πεθαίνει καρφωμένος πάνω σε ένα μηχανισμό συνδεδεμένο με ένα πελώριο ρολόι πύργου.
Η ίντριγκα, οι συνεχείς ανατροπές, αλλά και ο εφιάλτης που πέφτει σαν πέπλο πάνω από τα κεφάλια των ηρώων, σαν μια θεόσταλτη δυστυχία, που έρχεται να ανατρέψει όχι μόνο τις ζωές τους, αλλά και να σημαδέψει την μοίρα για πάντα. Φόβος και τρόμος, που σταδιακά καταντάει ένας αδιέξοδος παραλογισμός περιγράφεται με έντονες σκιάσεις και ημιφωτισμούς, που παραπέμπουν σε θαυμαστά εικονοκλαστικά έργα. Οι φωτισμοί και οι γωνίες λήψης είναι εντυπωσιακές και πολλές σκηνές, όπως η τελευταία σεκάνς του έργου, με το θεαματικό θάνατο του ναζιστή, μένουν αξέχαστες στον θεατή.
Πρόσθετες ΠληροφορίεςΤο Stranger είναι ένα αμερικάνικο φιλμ νουάρ βασισμένο σε ένα σενάριο με υποψηφιότητα στα βραβεία Όσκαρ. Ο Sam Spiegel ήταν ο παραγωγός της ταινίας και την μουσική υπέγραψε ο Bronisław Kaper. Πιστεύεται πως είναι η πρώτη ταινία που βγήκε στις αίθουσες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και έδειξε πλάνα από στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η ταινία δημιουργήθηκε από την International Pictures και κυκλοφόρησε από την RKO Radio Pictures. Τα πνευματικά δικαιώματα αρχικά ανήκαν στην Haig Corporation, αλλά η ταινία πλέον είναι δημόσιας χρήσης, αφού οι παραγωγοί το 1973 απέτυχαν να τα ανανεώσουν (copyright). Επιπλέον, «Ο Άγνωστος» ήταν η μοναδική ταινία του Welles που υπήρξε κερδοφόρος επιτυχία με την πρώτη της κυκλοφορία σε αντίθεση με την ταινία «Ο Πολίτης Κέϊν» που γύρισε πίσω το κεφάλαιο του προϋπολογισμού και του μάρκετινγκ, αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό ώστε να κάνει κέρδη. Η ταινία “The Stranger” προτάθηκε στην Ακαδημία Βραβείων για καλύτερο Πρωτότυπο Σενάριο.
George Orson Welles (1915- 1985)Την εβδομάδα που πέρασε, συμπληρώθηκαν 26 χρόνια από τον θάνατο μιας από τις πιο ταλαντούχες και εμβληματικότερες μορφές στην ιστορία της μεγάλης οθόνης, του Orson Welles. Γνωστός για την έντονη προσωπικότητά του και τη χαρακτηριστική φωνή του, ο Orson Welles υπήρξε ηθοποιός, σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός σε κινηματογράφο, τηλεόραση και θέατρο, βάζοντας την προσωπική του υπογραφή σε μερικές από τις καλύτερες στιγμές του κινηματογράφου, με κορυφαία την ταινία Citizen Kane (1941) . Ας ξεκινήσουμε την αναδρομή μας στη ζωή αυτού του μεγάλου καλλιτέχνη, ενός από τους πιο πλήρεις του 20ου αιώνα.
Ο George Orson Welles, όπως ήταν το πλήρες όνομά του, γεννήθηκε στις 6 Μαΐου του 1915. Παρά τον πλούτο τον γονιών του, πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια. Το 1919 οι γονείς του χώρισαν και ο Welles μετακόμισε με τη μητέρα του στο Chicago. Η μητέρα του ήταν μουσικός και η μουσική αποτέλεσε την πρώτη επιρροή του Welles. Όταν όμως εκείνη πέθανε, ο Welles στάματησε να ασχολείται με τη μουσική. Ο Dudley Craft Watson τον πήρε στο σπίτι του και ανέλαβε να τον μεγαλώσει. Φοίτησε στο Todd School for Boys , όπου ήρθε σε πρώτη επαφή με το θέατρο χάρη σε ένα καθηγητή του. Εκεί έκανε τις πρώτες του δοκιμές ως ηθοποιός και παραγωγός σε θεατρικές παραστάσεις. Μετά την αποφοίτησή του σε ηλικία 15 ετών, έλαβε υποτροφία στο Harvard. Ωστόσο, δεν πήγε να φοιτήσει, καθώς την ίδια εποχή πέθανε ο πατέρας του και επέλεξε να ταξιδέψει στην Ευρώπη. Αφότου εμφανίστηκε σε μερικές παραστάσεις στο Δουβλίνο και ήρθε σε επαφή με τα έργα του Shakespeare , επέστρεψε στην Αμερική και χάρη στον Thornton Wilder , ξεκίνησε να δουλεύει σε θέατρα της Νέας Υόρκης. Την εποχή εκείνη, γνώρισε τον επί σειρά ετών φίλο και συνεργάτη του Joseph Cotten .
Οι ερμηνείες του τον έκαναν πολύ σύντομα γνωστό και οι κριτικοί τον χαρακτήριζαν ως έναν εξαιρετικά ταλαντούχο νέο με λαμπρό μέλλον. Το 1937, ίδρυσε την θεατρική εταιρεία Mercury Theatre μαζί με τον παραγωγό John Houseman . Παράλληλα με τη δουλειά του στο θέατρο, ο Welles δούλευε ως ηθοποιός σε ραδιοφωνικές εκπομπές. Η ραδιοφωνική απόδοση του μυθιστορήματος The War of the Worlds του H.G. Wells το 1938 έκανε τον Welles γνωστό σε όλη την Αμερική. Έτσι, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’40 ο Welles είχε ήδη αποκτήσει φήμη και όνομα σε θέατρο και ραδιόφωνο. Ήταν ο καιρός να κάνει το άλμα στη μεγάλη οθόνη. Η εταιρεία RKO Pictures του προσέφερε συμβόλαιο, με το πιο σημαντικό στοιχείο σε αυτό να είναι ότι έδινε στον Welles πλήρη καλλιτεχνικό έλεγχο στις παραγωγές του, πράγμα πρωτοφάνες για σκηνοθέτη εκείνη την εποχή, πόσο μάλλον για πρωτάρη σκηνοθέτη.
Ο Welles άρχιζε να πειραματίζεται με διάφορες ιδέες, προκειμένου να καταλήξει στην πρώτη του ταινία. Μετά από δύο ιδέες, οι οποίες απορρίφθηκαν από την εταιρεία, παρουσίασε μια τρίτη ιδέα. Οι υπεύθυνοι της RKO δυσκολεύονταν να αποφασίσουν για το αν θα δώσουν το πράσινο φως. O Welles ζήτησε εξοπλισμό και λίγους βοηθούς, προκειμένου να κάνει δοκιμές όπως είπε. Στην πραγματικότητα όμως, γύρισε σκηνές από την ταινία που είχε ετοιμάσει, μέχρι οι υπεύθυνοι να διαπιστώσουν τι έκανε και να δώσουν τελικά το πράσινο φως, για την ταινία που εν αγνοία τους είχαν ήδη χρηματοδοτήσει. Επρόκειτο για την ταινία Citizen Kane (1941) , το σενάριο της οποίας βασίστηκε στην ζωή του μεγιστάνα του έγγραφου τύπου της εποχής William Randolph Hearst . Ο Welles έγραψε το σενάριο μαζί με τον Herman J. Mankievicz , έκανε την παραγωγή και τη σκηνοθεσία και πρωταγωνίστησε στον πιο γνωστό του και καλύτερο ρόλο του, σε μια ταινία που θεωρείται από τις καλύτερες, αν όχι η καλύτερη, στην ιστορία του κινηματογράφου. Η ελευθερία του Welles και το όραμά του για την ταινία δεν την έκανε επιτυχημένη εμπορικά, με αποτέλεσμα να αποσυρθεί σύντομα και να μην επανακυκλοφορήσει μέχρι το 1956, λαμβάνοντας την αναγνώριση που της άξιζε. Χωρίς αυτή η εξέλιξη να τον επηρεάσει, ο Welles ασχολήθηκε με την επόμενη ταινία του με τίτλο The Magnificent Ambersons , η οποία κυκλοφόρησε το 1942. Ο Welles σκηνοθέτησε την ταινία και ήταν ο αφηγητής. Η καθύστερηση ολοκλήρωσης της ταινίας σε συνδυασμό με τα μέτρια εισπρακτικά αποτελέσματα της ταινίας Citizen Kane, έγινε η αφορμή για επαναδιαπραγμάτευση του συμβολαίου του, με αποτέλεσμα ο τελικός λόγος για την έκδοση κάθε ταινίας που θα κυκλοφορεί από εκείνο το σημείο και μετά να αφαιρείται από τον Welles. Παράλληλα με την ταινία αυτή, δούλευε και την ταινία Journey Into Fear (1943) , το σενάριο της οποίας έγραψε με τον Joseph Cotten. Μετά την ολοκλήρωση των ταινιών αυτών, η διοίκηση της εταιρείας είχε αλλάξει. Ο Welles ξεκίνησε τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ All It’s True για τη Νότια Αμερική, το οποίο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και παραγωγής και οδήγησε στη λύση της συνεργασίας του Welles με την RKO Pictures.
Με την επιστροφή του από τη Νότια Αμερική, δεν μπορούσε να βρει δουλειά ως σκηνοθέτης. Ωστόσο, ως ηθοποιός πρωταγωνίστησε στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου Jane Eyre της Charlotte Bronte . Με τη λήξη του πολέμου, ο Welles σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στην επόμενη ταινία του με τίτλο The Stranger (1946) , με συμπρωταγωνιστή τον Edward G. Robinson . Ακολούθησε η σκηνοθεσία της παράστασης Around the World in Eighty Days, μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου του Jules Verne .
Προκειμένου να καταφέρει να ανεβάσει την παράσταση, ο Welles ζήτησε τη στήριξη της Columbia Pictures , δίνοντας την υπόσχεση ότι θα γράψει,θα σκηνοθετήσει και θα πρωταγωνιστήσει σε μια ταινία για την εταιρεία χωρίς επιπλέον επιβάρυνση. Η αρχική σκέψη ήταν να μετατρέψουν το σενάριο της παράστασης σε σενάριο για ταινία. Τελικά, κάτι τέτοιο δεν συνέβη και το αποτέλεσμα της δουλειάς του Welles για την Columbia ήταν η ταινία The Lady from Shanghai (1947) , με συμπρωταγωνίστρια την Rita Hayworth . Ο Welles δεν είχε την τελική απόφαση για την έκδοση της ταινίας, με αποτέλεσμα να υποστεί μεγάλη επεξεργασία. Η ταινία θεωρείται ένα από τα καλύτερα film-noir που έχουν γυριστεί, με τη σκηνή με τους καθρέφτες στο τέλος της ταινίας να γίνεται σήμα κατατεθέν για το είδος. Στο τέλος της πρώτης του αμερικανικής περιόδου, ο Welles σκηνοθέτησε την ταινία Macbeth (1948) , η οποία έτυχε μέτριας αποδοχής από κριτικούς και κοινό. Μετά από αυτό, ο Welles μετακόμισε στην Ευρώπη, λέγοντας ότι προτιμούσε την “ελευθερία”, εννοώντας την ελευθερία να δουλέψει με το δικό του υλικό όπως θέλει.
Έχοντας αποκτήσει φήμη και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, δε δυσκολεύτηκε να βρει δουλειά. Πρωταγωνίστησε ως Cagliostro στην ταινία Black Magic το 1949. Τη ίδια χρονιά, θα πρωταγωνιστήσει ως Harry Lime, με τον φίλο του Joseph Cotten στο πλευρό του, στην εξαιρετική ταινία The Third Man , ένα ακόμη εξαιρετικό film-noir, με σενάριο από τον Graham Greene και σκηνοθεσία από τον Carol Reed . Ο Welles συνέχισε να δουλεύει ως ηθοποιός και σε θεατρικές παραστάσεις, μαζεύοντας λεφτά, προκειμένου να χρηματοδοτήσει από την τσέπη του το επόμενο σκηνοθετικό του εγχείρημα. Η δουλειά αυτή ολοκληρώθηκε 3 χρόνια αργότερα, το 1952, με την κυκλοφορία της ταινίας The Tragedy of Othello: The Moor of Venice , η οποία αποτελεί μεταφορά του έργου Othello του Shakespeare. Μετά την ταινία αυτή, συνέχισε να δουλεύει σε θέατρο, ραδιόφωνο και τηλεόραση. Η τελευταία του ταινία για αυτό το κομμάτι της καριέρας του στην Ευρώπη, την οποία σκηνοθέτησε και στην οποία πρωταγωνίστησε, ήταν η ταινία Mr. Arkadin (1955) .
Επιστρέφοντας στην Αμερική, ο Welles δούλεψε στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση. Ο παλιός του φίλος John Huston του έδωσε το ρόλο του Father Mapple στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Herman Melville Moby-Dick το 1956. Την ίδια εποχή, ο Welles άρχισε να ταλαιπωρείται από προβλήματα στο βάρος του, τα οποία οδήγησαν σε επιδείνωση της υγείας του. Παρά τα προβλήματα αυτά, το 1958 κυκλοφόρησε η επόμενη σκηνοθετική του δουλειά, στην οποία πρωταγωνιστούσε μαζί με τον Charlton Heston . H ταινία ονομαζόταν Touch of Evil και αποτελούσε ένα ακόμη εξαιρετικό film-noir, το οποίο κατά πολλούς κλείνει την περίοδο του αρχικού είδους (δεν έπαψαν να υφιστάνται τέτοιες ταινίες, απλώς το είδος άλλαξε σε σχέση με το αρχικό), η οποία είχε αρχίσει από τα τέλη της δεκαετίας του ’30. Μετά την ολοκλήρωση της ταινίας αυτής και αφού δούλεψε σε κάποιες ταινίες ακόμη, επέστρεψε στην Ευρώπη. Με την επιστροφή του, ξεκίνησε τα γυρίσματα της ταινίας Don Quijote , ταινία την οποία σταμάταγε και συνέχιζε να γυρίζει, χωρίς να την ολοκληρώσει ποτέ (το 1992 κυκλοφόρησε μια έκδοση από σύνθεση σκηνών που είχαν γυριστεί).Ακολούθησαν δύο ταινίες, τις οποίες ο ίδιος ο Welles θεωρούσε τα καλύτερα δείγματα της δουλειάς του.
Φιλμογραφία1984 The Spirit of Charles Lindbergh
1973 Η αλήθεια και το ψέμα
1972 The Other Side of the Wind
1971 London 1970 The Deep
1970 The Golden Honeymoon
1967 Αθάνατη ιστορία
1965 Falstaf
1962 Η δίκη
1962 No Exit (δεν αναφέρεται στους τίτλους)
1958 Ο άρχων του τρόμου
1955 Ο κύριος Αρκάντιν
1952 Οθέλλος
1949 Black Magic (δεν αναφέρεται στους τίτλους)
1948 Μάκβεθ
1947 Η κυρία από τη Σαγκάη (δεν αναφέρεται στους τίτλους)
1946 Ο άγνωστος
1943 Ταξίδι στον φόβο (δεν αναφέρεται στους τίτλους)
1942 Οι υπέροχοι Αμπερσονς
1941 Πολίτης Κέιν
1938 Too Much Johnson (μ.μ.)
1934 The Hearts of Age (μ.μ.)
Έντουαρντ Τζ. Ρόμπινσον (1893 – 1973)Παρ’ ότι εξαιρετικός ηθοποιός, το παρουσιαστικό του τον αδίκησε. Κοντός και κάπως εύσωμος, διακρίθηκε κυρίως σε ρόλους καρατερίστα. Έτσι είναι το Χόλιγουντ, άδικο. Παρ’ όλα αυτά ερμήνευσε στην καριέρα του αξέχαστους ρόλους, κυρίως ως γκάγκστερ ή αστυνομικός. Γεννήθηκε στο Βουκουρέστι στις 12 Δεκεμβρίου 1893 και ήταν γόνος Εβραίων της Ρουμανίας, οι οποίοι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στις Η.Π.Α. λόγω του αντισημιτισμού που επικρατούσε στην χώρα. Μετά τις σπουδές του στο κολλέγιο, ο Ρόμπινσον (το πραγματικό του όνομα ήταν Εμαλουέλ Γκόλτεμπεργκ) πήγε σε δραματική σχολή στη Νέα Υόρκη και το 1915 έπαιξε για πρώτη φορά στο Μπρόντγουεϊ. Από την επόμενη χρονιά άρχισε να εμφανίζεται σε ταινίες. Σε αντίθεση με άλλους ηθοποιούς που η καριέρα τους κατέρρευσε με την εμφάνιση του ομιλούντος κινηματογράφου, με τον Ρόμπινσον συνέβη το αντίθετο. Οι ομιλούσες ταινίες ανέβασαν πολύ το όνομά του. Ιδιαίτερα τις δεκαετίες του ’30 και του ΄40 ήταν εξαιρετικά δημοφιλής. Έμεινε στην ιστορία ερμηνεύοντας ρόλους γκάγκστερ (Little Caesar, Key Largo,), ενώ διέπρεψε και στο φιλμ νουάρ παίζοντας χαρακτηριστικούς ρόλους, όπως στην Διπλή Ταυτότητα του Μπίλι Ουάιλντερ και σε ταινίες του Φρίτς Λάνγκ (ο ρόλος του στο Scarlet Street είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς) αλλά και του Όρσον Ουέλλς (Ο Ξένος). Παράλληλα με την εξαιρετική καριέρα του ως ηθοποιού, ο Ρόμπινσον υπήρξε και ένθερμος πολέμιος του ναζισμού, χρηματοδοτώντας πολλές αντιναζιστικές οργανώσεις. Ίσως και γι’ αυτό δέχτηκε να παίξει σε αρκετές προπαγανδιστικές ταινίες εναντίον του ναζισμού κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Την δεκαετία του ’50 αρνήθηκε να δώσει ονόματα στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών και μπήκε στη «μαύρη λίστα». Λόγω όλων αυτών δυσκολευόταν να βρεί καλούς ρόλους, έτσι άρχισε να εμφανίζεται σε ταινίες δευτεροκλασάτων στούντιο. Η τελευταία του εμφάνιση στο σινεμά ήταν το 1973, στην ταινία Soylent Green, που πραγματεύεται το θέμα της ευθανασίας. Πέθανε λίγες μέρες μετά το τέλος των γυρισμάτων, στις 26 Ιανουαρίου.
Loretta Young (1913 – 2000)Η θρυλική Αμερικανίδα ηθοποιός του κινηματογράφου και της τηλεόρασης Λορέτα Γιανγκ γεννήθηκε στις 6 Ιανουαρίου του 1913 και πέθανε σε ηλικία 87 ετών στις 12 Αυγούστου, το θάνατό της τον ανακοίνωσε ο Νόρμαν Μπροκάου, φίλος και επί πολλά χρόνια ατζέντης της. Η Γιανγκ, η οποία έπασχε από καρκίνο των ωοθηκών, πέθανε στο σπίτι της αδελφής της Τζόρτζια Μονταλμπάν και του γαμπρού της, ηθοποιού Ρικάρντο Μονταλμπάν, στο Λος Αντζελες. Η Γιανγκ ξεκίνησε την καριέρα της την εποχή του βωβού κινηματογράφου. Γύρισε 88 ταινίες από το 1927 έως το 1953. Από το 1953 έως το 1963 ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με την τηλεόραση. Το 1963 αποσύρθηκε από το χώρο του θεάματος και αφιερώθηκε στη φιλανθρωπία και, παράλληλα, προώθησε μια σειρά προϊόντων ομορφιάς που έφερε το όνομά της. Το 1986 επέστρεψε στην τηλεόραση με την ταινία Παραμονή Χριστουγέννων.
Σε βιογραφία της, που εκδόθηκε πρόσφατα, η Γιανγκ χαρακτηρίζεται σύμβολο χάρης, ομορφιάς και στωικότητας και πίσω από τη λάμψη του προσώπου της κρυβόταν το πνευματικό κάλλος. Είχε δύο παιδιά, το σκηνοθέτη Κρίστοφερ Λιούις και τη Τζούντι Λιούις, νόθο παιδί από την ερωτική της σχέση με τον Κλαρκ Γκέιμπλ. Η σχέση αυτή και το γεγονός πως είχαν παιδί κρατήθηκαν μυστικά πολλές δεκαετίες. H γνωστή ηθοποιός κέρδισε βραβείο Οσκαρ Α γυναικείου ρόλου το 1948 για την ταινία The Farmers Daughter, δύο Χρυσές Σφαίρες για την τηλεοπτική σειρά Letter to Loretta το 1959 και την ταινία Παραμονή Χριστουγέννων το 1987, καθώς και τρία βραβεία Εμι το 1955, το 1957 και το 1958, όλα για τη σειρά Letter to Loretta. Σε μια λαμπρή πορεία 50 και πλέον χρόνων στο χώρο του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, η Γιανγκ είχε παρτενέρ τους διασημότερους σταρ της μεγάλης οθόνης, τους Λον Τσέινι, Τζον Μπάριμορ, Κλαρκ Γκέιμπλ, Τζέιμς Κάγκνεϊ, Σπένσερ Τρέισι, Κάρι Γκραντ, Σαρλ Μπουαγιέ, Τάιρον Πάουερ, Ντέιβιντ Νίβεν, Ρόμπερτ Μίτσαμ και Ουίλιαμ Χόλντεν.