Ο άνθρωπος που ήξερε πολλά: Κριτική βιβλίου του G. K. Chesterton

“Υπάρχουν φορές που συμβαίνει κάτι υπερβολικά απίστευτο για να το συγκρατήσει η μνήμη. Εάν είναι εντελώς παράταιρο σε σχέση με την εξέλιξη των πραγμάτων και, φαινομενικά, δεν έχει ούτε αφορμή ούτε συνέπειες, τα κατοπινά γεγονότα δεν το ανακαλούν και παραμένει κάτι το υποσυνείδητο, που αναδύεται μονάχα κατά τύχη, πολύ καιρό μετά.” Οι ιστορίες του Τσέστερτον ενέχουν το στοιχείο της έκπληξης, της αγωνίας, της έντασης, της ανατροπής και διαφέρουν ως προς τα συνηθισμένα αστυνομικά μυθιστορήματα τόσο ως προς την αφήγηση όσο και ως προς το περιεχόμενο.

Ο Τσέστερτον με όπλο τους ήρωές του και κυρίως τον κεντρικό του ήρωα Χορν Φίσερ εμπλέκει στις υποθέσεις του εκτός από την αμιγώς προφανή αστυνομική δράση πολιτικά σκάνδαλα και πολιτικές εξελίξεις, οικονομικές ατασθαλίες και άρωμα διαφθοράς στους διαδρόμους της εξουσίας από τους οποίους περνάει για να παραδώσει λύση στο αίνιγμα. Με ευφυή τρόπο και με εργαλείο την έξοχα δοσμένη περιγραφή των υποθέσεων ο Τσέστερτον διεισδύει στη ψυχή του ανθρώπου και αναλύει την ψυχοσύνθεσή του, τις εξάρσεις του, τις ανησυχίες του και έτσι τον ξεγυμνώνει σκιαγραφώντας παράλληλα την προσωπογραφία του, παραδίδει όμως ταυτόχρονα και την ακτινογραφία μιας περιόδου αστάθειας.

Ένας μοναδικός επιθεωρητής

Σε όλες τις ιστορίες που ο αναγνώστης διαβάζει παρατηρεί την ευρυμάθεια και την σαφή διάθεση του Χορν Φίσερ να μην αφήσει τίποτε να του διαφύγει. Είναι πανταχού παρών, γνωρίζει τα πάντα και πάνω από όλα είναι δοσμένος και πλήρως αφοσιωμένος στην εργασία του ντετέκτιβ, έναν ρόλο που δεν τον θυσιάζει για τίποτα στον κόσμο. Με μέθοδο, τακτική και ψυχρό επαγγελματισμό που είναι απαλλαγμένος από ρομαντισμό και συναισθηματισμούς καταδύει στα άδυτα των ανθρώπων με τους οποίους καλείται να αντιπαρατεθεί ή να ανακρίνει με σκοπό τη διαλεύκανση της υπόθεσης. Είναι ένας όχι και τόσο συμπαθής κύριος, απόλυτος και ανυπόμονος σε αυτή την ιερή αποστολή που του έχει ανατεθεί και την αντιμετωπίζει όπως πρέπει και με την αρμόζουσα προσοχή. Μοιάζει σαν να μην λείπει από πουθενά και να βρίσκεται στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή για να ξετρυπώσει υπόπτους και ενόχους. Τις υποθέσεις που αναλαμβάνει δεν θα τις χαρακτήριζε κανείς εύκολες και εκεί είναι που δοκιμάζεται το αστυνομικό του δαιμόνιο για το οποίο ξεχωρίζει και ο ίδιος υπερηφανεύεται.

Κόσμος σε αποσύνθεση

Ο Χάρολντ Μαρτς που τον συνδράμει ως δημοσιογράφος και συνοδοιπόρος του σίγουρα δεν μοιράζεται την καπατσοσύνη του και την ευφυΐα του παρόλο που προσπαθεί να συνδράμει το δύσκολο έργο του με τον δικό του τρόπο, τον πολλές φορές αφελή. Είναι πολύ πιο μαλακός, ευκολόπιστος και σαφώς πιο εύθραυστος συναισθηματικά για αυτό και πιστεύει σε έναν ιδανικό κόσμο όπου η απονομή δικαιοσύνης μπορεί να αποδοθεί ακόμα και εκεί όπου επικρατεί διαφθορά και σήψη. Ο Χορν Φίσερ είναι όμως εκεί να τον νουθετήσει, να τον απαλλάξει από τέτοιες αφελείς σκέψεις γιατί μοναδική τους έγνοια πρέπει να είναι η αποκάλυψη της αλήθειας και να ξεμπροστιαστούν οι ένοχοι, από όπου και εάν προέρχονται. Και στις υποθέσεις που καλούνται να εξιχνιάσουν ο βρώμικος κόσμος της δολιοφθοράς είναι παρών, πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες σε ανώτατο επίπεδο και υπεράνω υποψίας συμμετέχουν σε ξεκαθάρισμα λογαριασμών ενώ και κυβερνητικοί υπάλληλοι κατηγορούνται για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και κατάχρηση εξουσίας σε μία εποχή που ο πόλεμος, ο Μεγάλος πόλεμος είναι προ των πυλών.

“Έχεις σκεφτεί ποτέ τι σημαίνει να είσαι ένας άνθρωπος που δεν υπάρχει; Ένας άνθρωπος με πλασματικό χαρακτήρα, που πρέπει να τον συντηρείς όχι μόνο εις βάρος των προσωπικών σου ταλέντων ͘ ένα νέο είδος υποκριτή, που χαραμίζεις μ’ έναν νέο τρόπο το ταλέντο σου. Ο άνθρωπος αυτός επέλεξε με ιδιαίτερη ευρηματικότητα την υποκρισία του”.

Ο Τσέστερτον αποδεικνύει την αφηγηματική του δεξιοτεχνία όταν ξεσκεπάζει τους ενόχους και καταπατά το προφανές για να μεταβεί στο απόκρυφο και αδύνατο που σε πρώτη προβολή φαντάζει απίθανο. Είναι μαιτρ της τέχνης της ανατροπής των εξελίξεων και με τους δικούς του Σέρλοκ Χολμς και Γουάτσον αιχμαλωτίζει και συναρπάζει τον πιο απαιτητικό αναγνώστη καθώς δεν παραμένει σε στερεότυπες καταγραφές αλλά τις εμποτίζει με το στοιχείο της δραματικότητας τοποθετώντας εντός της “συνταγής” σαν ένας δεξιοτέχνης μάγειρας στοιχεία από την πολιτική και κοινωνική ζωή της εποχής, προσδίδοντας έτσι μία αληθοφάνεια που μπορεί και μας πείθει για το αποτέλεσμα.

Και μέσα σε όλα αυτά τα περίτεχνα ο Τσέστερτον μέσω του Χορν Φίσερ παρουσιάζεται και με έντονη στοχαστική διάθεση, ένας συγγραφέας που μέσω του επιθεωρητή του δεν παύει να καταφεύγει σε εσωτερικούς μονολόγους με σκοπό να φέρει στην επιφάνεια τον προβληματισμό του για τον κόσμο γενικότερα. Χαρακτηριστικά δηλώνει: “Η ψυχολογία μου μπορεί να είναι ελαφρώς αφύσικη. Κυριαρχούμαι από όνειρα. Ειδικά στη διάρκεια της μέρας. Μερικές φορές αυτό που μου συμβαίνει ζωντανεύει με ένα περίεργο διπλό τρόπο, σαν να είχε ξανασυμβεί και παλαιότερα. Έχετε βιώσει ποτέ την αίσθηση πως κάτι έχει ξανασυμβεί;”.

Αποσπάσματα

“Πίστεψέ με, δεν μπορείς να γνωρίσεις ό,τι καλύτερο έχουν οι άνθρωποι αν δεν γνωρίσεις πρώτα το χειρότερο. Δεν απαλλάσσονται από την αλλόκοτη ανθρώπινη ψυχή τους επειδή ξέρουν ότι εμφανίστηκαν σ’ αυτόν τον κόσμο σαν απίστευτα τέλεια κέρινα ομοιώματα, που δεν πείραξαν ποτέ τους γυναίκα ούτε ήξεραν τι σημαίνει δωροδοκία”.

“Κάθε ευφυής φόνος συνεπάγεται την εκμετάλλευση κάποιου ασυνήθιστου χαρακτηριστικού μιας συνηθισμένης κατάστασης”.