Ο Αντρέα Σενιέ στην GNO TV: Η πρώτη επετειακή παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Πρόκειται για την εμβληματική όπερα Αντρέα Σενιέ του Ουμπέρτο Τζορντάνο, η οποία παρουσιάζεται σε μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ωγκέν, σκηνοθεσία-σκηνικά-κοστούμια-φωτισμούς Νίκου Πετρόπουλου, με μια πλειάδα πρωταγωνιστών διεθνούς εμβέλειας, όπως οι Μαρσέλο Άλβαρες, Δημήτρης Πλατανιάς, Μαρία Αγκρέστα κ.ά. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Η ζωή του διάσημου Γάλλου ποιητή Αντρέ Σενιέ (1762-1794) αποτέλεσε το θέμα της πιο επιτυχημένης όπερας ενός από τους αντιπροσωπευτικότερους εκπροσώπους της σχολής του βερισμού και ειδικότερα της Giovane Scuola, του Ουμπέρτο Τζορντάνο (σε λιμπρέτο του Λουίτζι Ίλλικα). Παρουσιάστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου στις 28 Μαρτίου 1896, έναν αιώνα μετά τη Γαλλική Επανάσταση –στην περίοδο αυτή τοποθετείται η δράση του έργου–, οι ιδέες της οποίας επηρέασαν καθοριστικά τις εξελίξεις στον ελληνικό χώρο που οδήγησαν στην Επανάσταση του 1821.

Τον φερώνυμο ήρωα, ο οποίος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από Γάλλο πατέρα και Ελληνίδα μητέρα, αρχικά τον συναντάμε το 1789 στους αριστοκρατικούς κύκλους του Παρισιού να υποστηρίζει την Επανάσταση και να συντάσσεται με τον Ζεράρ στο επαναστατικό κίνημα. Ο Ζεράρ (ρόλος βασισμένος εν μέρει στον ήρωα της Γαλλικής Επανάστασης Ζαν-Λαμπέρ Ταλλιάν) από υπηρέτης των αριστοκρατών γίνεται ηγετική φιγούρα των Sans-cullotes (των Αβράκωτων, οι οποίοι ονομάστηκαν έτσι επειδή, σε αντίθεση με τους αριστοκράτες, που φορούσαν βράκες, αυτοί φορούσαν παντελόνια), των ανθρώπων των χαμηλών στρωμάτων της αστικής τάξης που συμμετείχαν ενεργά στον πολιτικό στίβο της Επανάστασης.

Ωστόσο, ο έρωτας για την ίδια γυναίκα μετατρέπει τη φιλία των δύο ανδρών σε αντιζηλία. Τρία χρόνια αργότερα, όταν ο Σενιέ συλλαμβάνεται ως συνωμότης κατά της Επανάστασης επειδή άσκησε κριτική στις ακρότητες της Τρομοκρατίας, ο Ζεράρ θα συντάξει την καταδίκη του. Αν και αργότερα ο Ζεράρ, συνειδητοποιώντας το λάθος του, θα προσπαθήσει να ελευθερώσει τον ποιητή, η προσπάθειά του θα αποβεί μάταιη και ο Σενιέ θα οδηγηθεί στην γκιλοτίνα.

Στη σελίδα τίτλου της παρτιτούρας διαβάζουμε: «Δράμα σε ιστορικό περιβάλλον…» και, πράγματι, ο Τζορντάνο μέσα από τη μουσική του αναδεικνύει, πέρα από το ερωτικό στοιχείο και τα πάθη των ηρώων, τη σύγκρουση των αντίπαλων κοινωνικών ομάδων μέσα στο χρονικό πλαίσιο και την ατμόσφαιρα της Γαλλικής Επανάστασης: η γκαβότα –τυπικός χορός της αριστοκρατίας– αντιπαραβάλλεται με το Ça ira, την Καρμανιόλα και τη Μασσαλιώτιδα.

Οι διαχρονικές αξίες που προβάλλονται στο έργο –το σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης για Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη–, συνδυασμένες με το έντονο ερωτικό και δραματικό στοιχείο και ο τρόπος με τον οποίον αναδεικνύονται μέσα από τη γοητευτική μουσική του Τζορντάνο, είναι ο λόγος για τον οποίον η συγκεκριμένη όπερα έχει τόσο μεγάλο αντίκτυπο στο ακροατήριο του λυρικού θεάτρου μέχρι σήμερα.

Με μια ματιά

O συνθέτης. Γεννημένος το 1867 στη Φότζα της νότιας Ιταλίας, ο Ουμπέρτο Τζορντάνο σπούδασε στο Ωδείο της Νάπολης. Το 1890 η μονόπρακτη όπερά του Μαρίνα δεν κέρδισε τον διαγωνισμό νέων συνθετών του εκδοτικού οίκου Σοντσόνιο, προκάλεσε όμως αρκετό ενδιαφέρον ώστε να του ανατεθεί νέο έργο, η Κακιά ζωή (1892), η οποία σημείωσε μεγάλη επιτυχία σε Ρώμη, Νάπολη, Βιέννη, Βερολίνο και Μιλάνο. Το 1896 η παρουσίαση του Αντρέα Σενιέ στη Σκάλα του Μιλάνου έκανε τον Τζορντάνο διάσημο και δυο χρόνια αργότερα η Φεντόρα με πρωταγωνιστή τον Ενρίκο Καρούζο τον έκανε και πλούσιο. Ο Τζορντάνο πέθανε στο Μιλάνο το 1948 σε ηλικία 81 ετών.

Το έργο. Δράμα σε ιστορικό περιβάλλον, η όπερα Αντρέα Σενιέ επικεντρώνεται στα τελευταία χρόνια της ζωής του ποιητή Αντρέ Σενιέ.

Πρεμιέρες. Ο Αντρέα Σενιέ πρωτοπαρουσιάστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου στις 28 Μαρτίου 1896 με τεράστια επιτυχία. Τους κεντρικούς ρόλους ερμήνευσαν αστέρες της εποχής. Από την Εθνική Λυρική Σκηνή, που ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1940, ο Αντρέα Σενιέ παραστάθηκε για πρώτη φορά στις 13 Μαρτίου 1965 στο Θέατρο Ολύμπια.

Σύνοψη

Α΄ Πράξη. Παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης. Κατά τη διάρκεια δεξίωσης στον πύργο των Κουανύ ο αρχιοικονόμος Ζεράρ αγανακτεί καθώς παρατηρεί σε μια γωνιά τον πατέρα του εξαντλημένο από τα πολλά χρόνια βαριάς εργασίας στην υπηρεσία των ευγενών. Ανάμεσα στους καλεσμένους είναι ο ποιητής Αντρέα Σενιέ. Η Μανταλένα, κόρη της κόμησσας του Κουανύ, του ζητά να αυτοσχεδιάσει ένα ποίημα. Εκείνος αποκρίνεται ότι δεν μπορεί κανείς να διατάξει την έμπνευση. Ωστόσο, ενοχλημένος από τα σχόλια που ακολουθούν, αυτοσχεδιάζει μερικούς στίχους σχετικά με την ανθρώπινη δυστυχία, επιτιθέμενος παράλληλα στους ισχυρούς αυτού του κόσμου, το κράτος και την εκκλησία. Ο χορός διακόπτεται από φωνές εξεγερμένων χωρικών, που ζητούν τροφή. Ο Ζεράρ παραιτείται και πετά τη λιβρέα του στα πόδια της κόμησσας. Οι επαναστάτες απομακρύνονται, η κόμησσα αναλογίζεται τη φιλανθρωπική της δραστηριότητα και καθησυχάζει τη συνείδησή της. Η δεξίωση συνεχίζεται.

Β΄ Πράξη. Παρίσι, 1794. Πέντε χρόνια αργότερα, ο Σενιέ είναι απογοητευμένος από το καθεστώς της Τρομοκρατίας. Ο φίλος του, ο Ρουσέ, τον προμηθεύει με διαβατήριο και τον ενθαρρύνει να εγκαταλείψει τη χώρα αφού, όπως του υπενθυμίζει, η σχέση του με τον στρατηγό Ντυμουριέ τον έχει καταστήσει ύποπτο. Ο ποιητής διστάζει, καθώς μια άγνωστη γυναίκα τού έστειλε επιστολή ζητώντας να τον συναντήσει το ίδιο βράδυ. Είναι η Μανταλένα και, παρά τον κίνδυνο, οι δύο νέοι συναντιούνται και εξομολογούνται τον έρωτά τους. Εμφανίζεται ο Ζεράρ, που τώρα ακολουθεί τον Ροβεσπιέρο, βρίσκεται δηλαδή στο αντίπαλο στρατόπεδο. Προσπαθεί να απαγάγει τη Μανταλένα, μα ο Σενιέ τον τραυματίζει και ο Ρουσέ φυγαδεύει την κοπέλα. Νομίζοντας πως πεθαίνει, ο Ζεράρ συμβουλεύει τον Σενιέ να αποφύγει την οργή του Φουκιέ-Τενβίλ, κατηγόρου και εχθρού του, όπως επίσης να προστατέψει την κοπέλα. Ο Σενιέ φεύγει. Όταν φτάνει βοήθεια και ζητείται από τον Ζεράρ να αποκαλύψει ποιος του επιτέθηκε, εκείνος αρνείται.

Γ΄ Πράξη. Ο Σενιέ έχει συλληφθεί και ο Ζεράρ συντάσσει το κατηγορητήριο, κηρύσσοντάς τον εχθρό της Επανάστασης. Η Μανταλένα σπεύδει στον Ζεράρ, ζητώντας του να σώσει τον Σενιέ. Εκείνος, κρυφά ερωτευμένος με τη Μανταλένα από τα παιδικά του χρόνια, ζητά ως αντάλλαγμα εκείνη να του δοθεί. Όταν η Μανταλένα δέχεται, ο Ζεράρ συνειδητοποιεί το μέγεθος των αισθημάτων της για τον Σενιέ και κάνει πίσω. Κατά τη δίκη, παρά τον εντυπωσιακό τρόπο με τον οποίο ο Σενιέ υπερασπίζεται τον εαυτό του, ο Ζεράρ αποδεικνύεται ανήμπορος να τον βοηθήσει, μολονότι ομολογεί ότι οι κατηγορίες που ο ίδιος συνέταξε ήταν αναληθείς. Ο ποιητής καταδικάζεται σε θάνατο.

Δ΄ Πράξη. Στις φυλακές του Σαιν-Λαζάρ ο Σενιέ αναμένει την εκτέλεσή του. Με τη βοήθεια του Ζεράρ η Μανταλένα κατορθώνει να μπει στη φυλακή, όπου παίρνει τη θέση μιας φυλακισμένης, έχοντας αποφασίσει να πεθάνει στο πλευρό του αγαπημένου της.

Βιογραφικά

Φιλίπ Ωγκέν | Μουσική διεύθυνση

Γεννήθηκε στη Νίκαια Γαλλίας και συγκαταλέγεται στους πλέον καταξιωμένους αρχιμουσικούς παγκοσμίως. Yπήρξε βοηθός των αρχιμουσικών Χέρμπερτ φον Κάραγιαν και Γκέοργκ Σόλτι, ενώ από το 2010 έως το 2018 υπήρξε μουσικός διευθυντής της Εθνικής Όπερας Ουάσινγκτον. Διαγράφει μια εξαιρετική σταδιοδρομία, διευθύνοντας τις πιο σπουδαίες ορχήστρες σε ευρύτατο οπερατικό και συμφωνικό ρεπερτόριο σε σημαντικά θέατρα και φεστιβάλ παγκοσμίως. Με την Εθνική Λυρική Σκηνή έχει συνεργαστεί στις παραγωγές Τάνχωυζερ (2009), Ναμπούκκο (2018), Η υπνοβάτις (2019) και Ντον Κάρλο (2020), ενώ για την καλλιτεχνική περίοδο 2019/20 υπήρξε «Φιλοξενούμενος καλλιτέχνης».

Νίκος Πετρόπουλος | Σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια, φωτισμοί

Γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε σκηνογραφία και ενδυματολογία στην Ακαδημία Καλών Τεχνών Ρώμης και ταυτόχρονα αρχιτεκτονική. Έχει συνεργαστεί με Εθνικό Θέατρο, ΚΘΒΕ και ελεύθερο θέατρο σε περισσότερες από 150 παραγωγές, ενώ δημιούργησε σκηνογραφίες για τηλεοπτικές σειρές. Το 1985 στράφηκε στην όπερα, σκηνοθετώντας και σχεδιάζοντας σκηνικά και κοστούμια για παραγωγές σε Ελλάδα και εξωτερικό. Για την ΕΛΣ έχει σκηνοθετήσει πολυάριθμα έργα με τεράστια επιτυχία. Το 2009 τιμήθηκε με το Μέγα Βραβείο της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών.

Μαρσέλο Άλβαρες | Αντρέα Σενιέ

Αργεντινός τενόρος, έχει τραγουδήσει στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου όπως Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης, Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν), Εθνική Όπερα Παρισιού, Κρατική Όπερα Βιέννης, Θέατρο Ρεάλ Μαδρίτης, Θέατρο Κολόν Μπουένος Άιρες, Σκάλα Μιλάνου. Το ευρύτατο ρεπερτόριό του περιλαμβάνει διάσημους ρόλους από μπελκάντο μέχρι γαλλικές όπερες και έργα του βερισμού. Έχει συνεργαστεί με διακεκριμένους αρχιμουσικούς, ενώ η δισκογραφία του περιλαμβάνει περισσότερες από τριάντα ηχογραφήσεις σε σημαντικές εταιρείες όπως Sony και Decca. Αυτή είναι η πρώτη του εμφάνιση με την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Δημήτρης Πλατανιάς | Κάρλο Ζεράρ

Βαρύτονος, σπούδασε σε Ελλάδα και Ιταλία. Έχει συνεργαστεί με πολυάριθμες ελληνικές και ξένες ορχήστρες. Στην ΕΛΣ έχει εμφανιστεί με μεγάλη επιτυχία σε πλήθος ρόλων, ενώ έχει επίσης διαπρέψει σε σπουδαία θέατρα και φεστιβάλ παγκοσμίως όπως Θέατρο Ο Φοίνικας Βενετίας, Θέατρο Σάο Κάρλος Λισαβόνας, Κρατική Όπερα Μονάχου, Όπερα Φρανκφούρτης, Λα Μονναί Βρυξελλών, Φεστιβάλ Μπρέγκεντς και Ζάλτσμπουργκ, Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν), Κρατική Όπερα Βαυαρίας, Όπερα Φλωρεντίας, Μέγαρο Τεχνών Βασίλισσα Σοφία (Βαλένθια) και Όπερα Στουτγάρδης. Το 2019 ερμήνευσε με τεράστια επιτυχία τον ρόλο του Ζεράρ στη Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν).

Μαρία Αγκρέστα | Μανταλένα του Κουανύ

Ιταλίδα υψίφωνος, μαθήτρια της διάσημης Ράινας Καμπαϊβάνσκα, έχει βραβευτεί επανειλημμένα σε διαγωνισμούς παγκοσμίως. Έχει εμφανιστεί στα σημαντικότερα θέατρα και φεστιβάλ όπως Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης, Αρένα Βερόνας, Βασιλική Όπερα Λονδίνου, Φεστιβάλ Ζάλτσμπουργκ, ενώ έχει συνεργαστεί με τους σπουδαιότερους τενόρους στον κόσμο όπως οι Πλάθιντο Ντομίνγκο, Γιόνας Κάουφμαν, Ρομπέρτο Αλάνια, Φραντσέσκο Ντεμούρο κ.ά. Δίνει επίσης συχνά ρεσιτάλ υπό την μπαγκέτα αρχιμουσικών όπως οι Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ, Νικόλα Λουιζόττι, Μισέλ Μαριόττι, Ζούμπιν Μέτα, Κάρλο Μοντανάρο, Ρικκάρντο Μούτι κ.ά. Αυτή είναι η πρώτη της εμφάνιση με την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Αντρέα Σενιέ | Ουμπέρτο Τζορντάνο

Από τις 31 Μαρτίου έως τις 31 Ιουλίου 2021 στην GNO TV
Βιντεοσκοπήθηκε στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στις 28 και 31 Ιανουαρίου 2021
Στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης

Μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ωγκέν
Σκηνοθεσία – Σκηνικά – Κοστούμια – Φωτισμοί Νίκος Πετρόπουλος
Αναβίωση σκηνοθεσίας Ίων Κεσούλης
Χορογραφία Φάουστα Ματσουκκέλλι
Αναβίωση χορογραφίας – Κινησιολογία Στράτος Παπανούσης
Αναβίωση φωτισμών Χρήστος Τζιόγκας
Διεύθυνση χορωδίας Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

Αντρέα Σενιέ Μαρσέλο Άλβαρες
Κάρλο Ζεράρ Δημήτρης Πλατανιάς
Mανταλένα του Κουανύ Μαρία Αγκρέστα
Μπέρσι Μαρισία Παπαλεξίου
Κόμησσα του Κουανύ Ινές Ζήκου
Μαντελόν Τζούλια Σουγλάκου / Ρουσέ Γιάννης Γιαννίσης
Πιέτρο Φλεβίλ / Σμιτ Βαγγέλης Μανιάτης
Φουκιέ-Τενβίλ Γιώργος Ματθαιακάκης / Ματιέ Κωστής Ρασιδάκις
Ένας «Απίστευτος» Χρήστος Κεχρής / Αβάς Νίκος Στεφάνου
Οικονόμος Μαρίνος Ταρνανάς / Ντυμά Κωνσταντίνος Μαυρογένης

Με την Ορχήστρα, τη Χορωδία και μέλη του Μπαλέτου της ΕΛΣ

Με το εισιτήριο των 10 ευρώ ο θεατής:

-μπορεί να απολαύσει μέσω του nationalopera.gr/GNOTV την παράσταση στην άνεση του σπιτιού του, στον χρόνο που αυτός θα επιλέξει, από τον υπολογιστή, το ipad, την τηλεόραση ή ακόμα και το κινητό του τηλέφωνο.
-έχει τη δυνατότητα απεριόριστων προβολών της παράστασης για διάστημα 30 ημερών από την πρώτη προβολή.
-έχει πρόσβαση στο online πρόγραμμα της παράστασης.