Ο Δαρβίνος και ο δαρβινισμός στο επίκεντρο του Megaron Plus

Έχοντας πάντα το βλέμμα στραμμένο σε διαχρονικά μείζονα ζητήματα, το Megaron Plus καλεί το κοινό του να παρακολουθήσει τη διάλεξη …

«Δαρβίνος και Δαρβινισμός», που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Κύκλου Σημείον αντιλεγόμενον: Διαχρονικοί και σύγχρονοι προβληματισμοί.

Η ιδιαίτερη αυτή συνάντηση θα λάβει χώρα τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Πρωταγωνιστές θα είναι ο Δρ. Αργύρης Ευστρατιάδης, Επιστημονικός Διευθυντής του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, Ομότιμος Καθηγητής (Έδρα Higgins) της Γενετικής και Αναπτυξιακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης και Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο οποίος θα μιλήσει με θέμα: «Η Εξέλιξη ως Γεγονός: από τον Αναξίμανδρο μέχρι τον Δαρβίνο και πίσω στον Εμπεδοκλή», και η Εμμανουέλα Κάντζια, φιλόλογος και συγκριτολόγος, η οποία θα δώσει διάλεξη με τίτλο: «Επιστήμη και ταξιδιωτική γραφή: Το ταξίδι με το Μπιγκλ».

Η ευθύνη του σχεδιασμού και η παρουσίαση της εκδήλωσης ανήκουν στον καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μιχάλη Ζ. Κοπιδάκη. Ο κύκλος των διαλέξεων αυτών πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ).

Ο Δρ. Αργύρης Ευστρατιάδης, έλαβε Πτυχίο Ιατρικής από την Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το 1966 και το 1971 ολοκλήρωσε διδακτορική διατριβή στο ίδιο Πανεπιστήμιο.

Το 1976 έλαβε διδακτορικό δίπλωμα στη Βιολογία από το Πανεπιστήμιο Harvard. Διετέλεσε Επίκουρος Καθηγητής (1978-1980) και μετά Αναπληρωτής Καθηγητής (1980-1982) του Τμήματος Βιολογικής Χημείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Harvard, και το 1982 εξελέγη Καθηγητής του Πανεπιστημίου Columbia, όπου συνέχισε το ερευνητικό του έργο ως το τέλος του 2008.

Το επιστημονικό/ερευνητικό έργο του Αργύρη Ευστρατιάδη (περισσότερες από 100 δημοσιεύσεις σε περιοδικά με υψηλούς δείκτες απήχησης που έχουν συγκεντρώσει 23.000 βιβλιογραφικές αναφορές) έχει αναγνωρισθεί διεθνώς ως πρωτοποριακό σχετικά με την ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας του ανασυνδυασμένου DNA (recombinant DNA) και την κατανόηση της δομής, έκφρασης και μοριακής εξέλιξης των γονιδίων των ευκαρυωτικών οργανισμών. Εκείνος και οι συνεργάτες του ανέπτυξαν πρώτοι την τεχνολογία κλωνοποίησης cDNA.

Αυτό το πρωτοποριακό έργο δημιούργησε τις απαραίτητες συνθήκες για την ταυτοποίηση και χαρτογράφηση ευκαρυωτικών γονιδίων και την ικανότητα σύνθεσης ανθρώπινων πρωτεϊνών με θεραπευτική σημασία σε βακτηρίδια (ο Δρ. Ευστρατιάδης ήταν μέλος της ομάδας που δημιούργησε για πρώτη φορά ένα βακτηρίδιο που είχε την δυνατότητα να παράγει ινσουλίνη).

Από τότε, έχει συμβάλει ουσιαστικά στη μελέτη των γονιδίων που κωδικοποιούν την αιμοσφαιρίνη, την ινσουλίνη και τους ινσουλινοειδείς αυξητικούς παράγοντες, που όπως απέδειξε αποτελούν τον κύριο καθοριστικό παράγοντα της ανάπτυξης του οργανισμού. Πιο πρόσφατα, το εργαστήριό του, χρησιμοποιώντας προηγμένες γενετικές μεθόδους γονιδιακής στόχευσης σε ποντίκια, εστίασε τις ερευνητικές του δραστηριότητες στη δημιουργία ζωικών μοντέλων ανθρώπινων ασθενειών, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε διάφορες μορφές καρκίνου.

Ο Δρ. Ευστρατιάδης έχει εκδόσει αρκετά διδακτικά βιβλία και μεταφράσεις ποιημάτων του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα [Επιλογή ποιημάτων, 1965, Μοιρολόϊ για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας, 1969 και Τσιγγάνικα Τραγούδια (Ρομανθέρο Χιτάνο), 1998].

Η διάλεξη του Αργύρη Ευστρατιάδη έχει τίτλο «Η Εξέλιξη ως Γεγονός: από τον Αναξίμανδρο μέχρι τον Δαρβίνο και πίσω στον Εμπεδοκλή». Αυτή η σύντομη ομιλία, που σχεδιάστηκε ειδικά για ένα γενικό ακροατήριο, στοχεύει να παρουσιάσει κάποιες βασικές εισαγωγικές πληροφορίες, κάνοντας μια ξεκάθαρη διάκριση ανάμεσα στην Εξέλιξη και στις Εξελικτικές Θεωρίες.

Ιδέες ότι έχει συμβεί (και εξακολουθεί να συντελείται) βιολογική Εξέλιξη άρχισαν να εμφανίζονται από την αρχαιότητα. Όταν μιλούμε για Εξέλιξη εννοούμε ότι όλα τα είδη έχουν προέλθει από έναν αρχικό οργανισμό (ή ίσως λίγα πρωτόγονα όντα). Η Εξέλιξη είναι «καταγωγή με μετατροπή», λέει ο Δαρβίνος. Πρόκειται λοιπόν για αλλαγή, αλλά ειδικά για αλλαγή στη γενετική σύσταση των πληθυσμών (μόνο ο πληθυσμός εξελίσσεται, όχι τα άτομα που τον αποτελούν). Αυτό το φαινόμενο είναι αναμφισβήτητο.

Η Εξέλιξη είναι ένα γεγονός: μια τυφλή διαδικασία χωρίς σχέδιο ή κατεύθυνση, που χαρακτηρίζεται από τυχαία συμβάντα, καιροσκοπία και συμβιβαστικές λύσεις. Οι Εξελικτικές Θεωρίες απλά προσπαθούν να εξηγήσουν τον μηχανισμό της Εξέλιξης.

Η θεωρία που εξακολουθεί να είναι σήμερα γενικά συμβατή (όχι όμως σε όλες τις λεπτομέρειές της) με όσα ξέρουμε για την Εξέλιξη είναι μια σύνθεση ανάμεσα στον δαρβινισμό και τη γενετική, με συνεισφορές από την παλαιοντολογία, την οικολογία και άλλους τομείς. Τι είπε λοιπόν ακριβώς ο Δαρβίνος; Η ομιλία θα εστιαστεί στον ακρογωνιαίο λίθο της δαρβινικής θεωρίας, που είναι η έννοια της «φυσικής επιλογής». Η ιδέα είναι απλή, αλλά ρωμαλέα, κι έχει τεράστιο επεξηγηματικό εύρος. Είναι απίστευτο το ότι χρειάστηκαν εκατό χρόνια για να γίνει γενικά αποδεκτή, κι ακόμα πιο απίστευτο το γεγονός ότι ο Εμπεδοκλής, με ποιητική διορατικότητα, είχε εκφράσει μια άποψη της δαρβινικής ιδέας δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν.

Η Εμμανουέλα Κάντζια σπούδασε Συγκριτική Λογοτεχνία στα πανεπιστήμια Princeton (A.B.) και Harvard (M.A., Ph.D). Έχει δημοσιεύσει μελέτες πάνω στη νεοελληνική κυρίως λογοτεχνία, ενώ στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα συμπεριλαμβάνονται η σχέση της λογοτεχνίας με τη φιλοσοφία και την επιστήμη, η ταξιδιωτική γραφή, το σύγχρονο μυθιστόρημα, η πεζογραφία του Εμφυλίου και η νεοελληνική ποίηση.

Στη διδακτορική της διατριβή (Evolving Memories: Narrative Habits and Strategies of Survival) ασχολήθηκε με τη μνήμη ως εργαλείο της αφήγησης στα έργα των Δαρβίνου, Φρόυντ, Μπερξόν, Προυστ, Ναμπόκοφ και Αλεξάνδρου. Διδάσκει ως φιλόλογος και συγκριτολόγος στη Μέση Εκπαίδευση, στο πανεπιστημιακό πρόγραμμα College Year in Athens και στο τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (βάσει του Π.Δ. 407/80).

Η ομιλία της Εμμανουέλας Κάντζια φέρει τον τίτλο «Επιστήμη και ταξιδιωτική γραφή: Το ταξίδι με το Μπιγκλ». Όπως ομολογεί ο Κάρολος Δαρβίνος στην Αυτοβιογραφία του, το ταξίδι με το Μπιγκλ ήταν το σημαντικότερο γεγονός της ζωής του και αυτό που καθόρισε όλη τη μετέπειτα επιστημονική του εργασία.

Το ταξιδιωτικό του ημερολόγιο (The Voyage of the Beagle) κινείται στα όρια της επιστημονικής πραγματείας, εντάσσεται όμως ταυτόχρονα στην παράδοση των περιηγητικών αφηγήσεων της εποχής. Οι συμβάσεις και τα παρεπόμενα της ταξιδιωτικής γραφής δεν ανιχνεύονται μόνο στο εξωτερικό περίβλημα, στη μορφή δηλαδή του έργου, αλλά διαποτίζουν και διαμορφώνουν το ίδιο το περιεχόμενο της σκέψης, στο βαθμό μάλιστα που συμπίπτουν με αυτές της κύριας ενασχόλησης του Δαρβίνου, δηλαδή της φυσιοδιφίας.

Η ταξιδιωτική γραφή, όμως, συνιστά ένα οξύμωρο: αν το ταξίδι μας μεταφέρει στο άγνωστο, η γραφή μας επαναφέρει στο οικείο, δηλαδή στην οικία. Σημείο αναφοράς, επομένως, τόσο για τον περιηγητή όσο και για τον φυσιοδίφη είναι η (ίδια) συνήθεια –βασικό εργαλείο για τον επιστήμονα, η μεταφορά.

«Διαχρονικοί και σύγχρονοι προβληματισμοί», ιδέες που απασχολούν εδώ και χιλιάδες χρόνια την ανθρωπότητα, όπως η εξέλιξη των ειδών και εν τέλει ο Δαρβίνος και ο Δαρβινισμός, θα αναλυθούν και θα συζητηθούν στην εκδήλωση που διοργανώνει το Megaron Plus στις 31 Οκτωβρίου.

Στο πλαίσιο του κύκλου

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ

Διάλεξη των Αργύρη Ευστρατιάδη και Εμμανουέλας Κάντζια

Στο πλαίσιο του κύκλου
‘Σημείον Αντιλεγόμενον: Διαχρονικοί και Σύγχρονοι Προβληματισμοί’
Συντονίζει ο καθηγητής Μιχάλης Κοπιδάκης