Ο Ευρωπαϊκός Μήνας Φωτογραφίας στο Ίδρυμα Χέλμουτ Νιούτον-Μουσείο για τη Φωτογραφία
Η έκθεση America 1970s/80s ως τις 10 Οκτωβρίου, με έργα των Evelyn Hofer, Sheila Metzner, Joel Meyerowitz και Helmut Newton αιχμαλωτίζουν δύο θρυλικές δεκαετίες της αμερικανικής ψυχής.
Κατόπιν της ανάληψης της θέσης του μόνιμου συνεργάτη της γαλλικής Vogue το 1961, ο Χέλμουτ Νιούτον (1920-2004) εργάστηκε παράλληλα και για την αμερικανική έκδοση του περιοδικού μόδας, φωτογραφίζοντας εικόνες στην Ευρώπη και την Αμερική. Τη δεκαετία του 1970 οι περισσότερες από τις φωτογραφίες μόδας και οι γυμνές φωτογραφήσεις έγιναν στη Νέα Υόρκη, το Λας Βέγκας, το Μαϊάμι και το Λος Άντζελες για διάφορα περιοδικά. Μετά το 1980 ο Νιούτον και η Αυστραλή σύζυγος του, επίσης επιτυχημένη φωτογράφος Τζουν Νιούτον, άρχισαν να ταξιδεύουν τακτικά στην Καλιφόρνια, όπου ο Νιούτον φωτογράφησε πορτραίτα των «διασήμων και των περιβόητων» μέσα και γύρω από το Χόλιγουντ.
Την ίδια εποχή ο Joel Meyerowitz (γενν.1938) φωτογράφιζε τα πορτραίτα του στο Πρινστάουν της Μασαχουσέτης, το ειδυλλιακό πρώην ψαροχώρι όπου πήγαινε κάθε καλοκαίρι για να ξεφύγει από τη Νέα Υόρκη. Με τη μεγάλου φορμά κάμερά του φωτογράφιζε άτομα με παρόμοια ιδιοσυγκρασία και ελεύθερο πνεύμα, άντρες και γυναίκες, νέους και ηλικιωμένους, μόνους ή ζευγάρια. Η σειρά αυτή των φωτογραφιών του είναι μια συναρπαστική μελέτη μιας προοδευτικής και ανεξάρτητης κοινότητας στην αμερικανική Ανατολική Ακτή.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η Αμερικανίδα φωτογράφος Sheila Metzner (γενν.1939), η οποία ήταν η πρώτη γυναίκα φωτογράφος που εργάστηκε για το Vogue σε μόνιμη βάση, είχε στενή φιλία με την Τζουν και τον Χέλμουτ Νιούτον. Οι διακριτικοί τόνοι και η τρυφερότητα των φωτογραφιών της φέρνουν στο νου τα τυπώματα των εκπροσώπων της Αβάν-γκαρντ της δεκαετίας του 1910, μεταφέροντας το περιεχόμενο τους στο πεδίο των ονείρων. Κυρίαρχη η ανθρώπινη μορφή στο έργο της, είτε πρόκειται για τα πέντε παιδιά της, είτε γυναίκες και άντρες μοντέλα φωτογραφήσεων μόδας ή οι γυμνές όμορφες οδαλίσκες της.
Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Evelyn Hofer από τη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του 1960 και 70 καταγράφουν εικόνες από τους δρόμους της πόλης, εσωτερικά και πορτραίτα, ενώ οι έγχρωμες φωτογραφίες της από την καθημερινή ζωή στη μεγαλούπολη με τον ποιητικό, μαγικό ρεαλισμό τους επηρέασαν σημαντικά κατοπινές γενιές φωτογράφων.
Berlinische Galerie
Η έκθεση Ferdinand Hodler and Modernist Berlin στην Berlinische Galerie ως τις 17 Ιανουαρίου παρουσιάζει περίπου 50 έργα (πορτραίτα, τοπία και φιγούρες) του κορυφαίου μοντερνιστή Ελβετού ζωγράφου (1853-1918). Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Ferdinand Hodler εξέθεσε εκτενώς κάθε χρόνο στο Βερολίνο από το 1898 ως το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ότι ο δρόμος του προς τη δόξα πέρασε και μέσα από την γερμανική μητρόπολη. Τα εμβληματικά του έργα «Der Tag» (Η Ημέρα) και «Die Nacht» (Η Νύχτα), από το Μουσείο Τέχνης της Βέρνης, κρέμονται το ένα απέναντι στο άλλο, με το τελευταίο να φέρνει στο νου το μεγάλο σκάνδαλο που προκλήθηκε στην πρώτη του έκθεση στη Γενεύη το 1891 λόγω της γύμνιας των φιγούρων. Ξεπερνώντας την κλασική «ταμπέλα» που αποδόθηκε στο ύφος του ως συμβολιστικό, η επικεφαλής επιμελήτρια της έκθεσης Stefanie Heckmann επισημαίνει ότι ο Hodler υπήρξε πρωτοπόρος του Εξπρεσιονισμού και της Αφαίρεσης, ενώ σε κάποια έργα του είναι φανερή η οικειοποίηση στοιχείων από το στυλ εικονογραφημένων μυθιστορημάτων. Ζωγραφίζοντας όχι με μια συγκεκριμένη τεχνοτροπία, δημιούργησε τη δική του, τον «Παραλληλισμό», όπου κυριαρχεί η ρυθμική αντιπαραβολή παρόμοιων φιγούρων σε διαφορετικές στάσεις και πόζες, όπως παρατηρεί ο Ulrich Clewig στο άρθρο του για τον ζωγράφο στο ένθετο του Weltkunst (Φθινόπωρο 2021).
Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου
Στο ιστορικό κτήριο του Kreuzberg η έκθεση The Cool and the Cold. Painting in the USA and the USSR 1960-1990 the Ludwig Collection ως τις 9 Ιανουαρίου 2022 φέρνει για πρώτη φορά σε διάλογο ζωγραφικά έργα Αμερικανών και Ρώσων καλλιτεχνών, το ένα δίπλα στο άλλο για να παρατηρηθούν με μια νέα ματιά. Η πρωτοκαθεδρία της Αμερικής μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε πολιτιστικό επίπεδο και η επιρροή της στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Δυτική Γερμανία είναι αναμφισβήτητη. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή η συσχέτιση του οτιδήποτε αμερικάνικου με την ελευθερία αποτελεί μια καλοσχεδιασμένη πολιτική προπαγάνδα. Από την άλλη, η Ρωσική Πρωτοπορία των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, δέχεται πιέσεις από τον Σταλινισμό με την τελική απαγόρευσή της τη δεκαετία του 1930. Από το 1934 κυριαρχεί ο Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός με το σύνθημα της τέχνης «στην υπηρεσία του κράτους» και ως «δάσκαλο του λαού». Το αμερικανικό πολιτικό σύστημα επέτρεπε τη δημιουργία τέχνης ανεξάρτητα από το κράτος, αλλά αυτό σήμαινε συχνά ότι ο καλλιτέχνης έπρεπε να κρατήσει με νύχια και με δόντια μια «πρωινή δουλειά» για τα προς το ζην.
Στην Ανατολική Ευρώπη, η ανεξαρτησία υπάρχει σε ιδιωτικό επίπεδο και ο καλλιτέχνης ρισκάρει να θεωρηθεί ανατροπέας και να εξοριστεί ή να φυλακιστεί. Το Σιδηρούν Παραπέτασμα ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την ανταλλαγή ιδεών και μόνο στα μέσα του 1980 γίνονται οι συνθήκες πιο ελαστικές και η τέχνη της Σοβιετικής Ένωσης αρχίζει να κερδίζει την προσοχή και την αναγνώριση από τη Δύση. Η έκθεση αποτυπώνει ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στην αμερικανική και ρωσική τέχνη των χρόνων 1960-1990 μέσα από ενότητες όπως το εικονικό, η χρήση του ρεαλισμού, η εργασία και η διασκέδαση, η πόλη και η ύπαιθρος, τα διαστημικά ταξίδια, η κατάκτηση του δρόμου με το γκράφιτι και τις μεγάλες τοιχογραφίες και τα μωσαϊκά κ.α.
Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου
Δύο εξαιρετικές εκθέσεις στο Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου, Redemption Now της εικαστικού, κινηματογραφίστριας και φωτογράφου Yael Bartana (γενν. 1970) ως τις 21 Νοεμβρίου και Zerheilt-Healed to Pieces του διεθνώς αναγνωρισμένου φωτογράφου Frédéric Brenner (γενν. 1959) ως τις 13 Μαρτίου. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη αναδρομική της ισραηλινής καλλιτέχνιδας με πάνω από 50 έργα, βίντεο εγκαταστάσεις, φωτογραφίες και γλυπτά από νέον. Για περισσότερο από 20 χρόνια, η Bartana εξερευνά το ιστορικό αφήγημα μέσα από το οποίο διαμορφώνονται εθνικές και άλλες συλλογικές ταυτότητες. Το κεντρικό της θέμα, το οποίο δημιούργησε ειδικά για την έκθεση αυτή και σε σημεία ιστορικής σημασίας του Βερολίνου, αποτελεί η φανταστική ανδρόγυνη, μεσσιανική φιγούρα της Malka Germania (Βασίλισσα Γερμανία στα εβραϊκά) που έρχεται στη γερμανική μητρόπολη για να επιφέρει την πολυπόθητη εξιλέωση με μια σειρά από «αναμνήσεις» της συλλογικής μνήμης. Τελικά, η παρουσία της γεφυρώνει το παρελθόν με το μέλλον, που τώρα πια ταυτίζονται σε ένα εναλλακτικό παρόν.
Για πάνω από τέσσερις δεκαετίες ο Frédéric Brenner καταγράφει με το φακό του τις διαφορετικές παρουσιάσεις και παραστάσεις της ζωής της Εβραϊκής Διασποράς ως μελέτη περίπτωσης της ανθρώπινης κατάστασης. Η σειρά φωτογραφιών που παρουσιάζονται δημιουργήθηκε το διάστημα 2016-19, όταν διερεύνησε το Βερολίνο ως τη σκηνή αποκάλυψης ενός τεράστιου φάσματος της έκφρασης της εβραϊκής ταυτότητας. Οι φωτογραφίες του προσφέρουν αποσπασματικές, «πολυφωνικές» αντανακλάσεις ενός τόπου εκτοπισμού και αποξένωσης, που ξεπερνά την αναμενόμενη και τη δεδομένη ιστορία, τόσο για το Βερολίνο όσο και για τους Εβραίους.
Ιδιωτικές γκαλερί
Στην DIEHL Gallery η Νοτιοκορεάτισσα Minjung Kim (γενν.1962) παρουσιάζει τα πρόσφατα έργα της με τίτλο Long Street of Timeless History of Phasing Grey Snow Into Water ως τις 30 Οκτωβρίου. Η εκπαίδευση της από μικρή ηλικία στις παραδοσιακές μορφές του ασιατικού σχεδίου και καλλιγραφίας την κατέστησαν δεξιοτέχνη των συγκεκριμένων τεχνικών. Tο κατοπινό της ενδιαφέρον για την Αναγέννηση κατά τις σπουδές της στο Hongik University στη Σεούλ την έφεραν σε επαφή με τη δυτική τέχνη γενικότερα και πιο σύνθετες μορφές, εννοιολογικές προσεγγίσεις και μινιμαλιστικές φόρμες. Τα υλικά της είναι το χειροποίητο χαρτί Hanji, κλασικό στην ασιατική τέχνη φτιαγμένο από τα φύλλα του φυτού βρουσονέτια ή παπυροφόρος και γνωστό για την τεράστια αντοχή και διαπερατότητα του στο φως, καθώς και το μελάνι, η φωτιά, η υπέρθεση χαρτιών, με στόχο την δημιουργία αλλεπάλληλων στρωμάτων ορατότητας. Σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης και συγγραφέα του κειμένου της έκθεσης Carsten Ahrens, στο έργο της Kim οι μινιμαλιστικές φόρμες αποτελούν την ύψιστη συμπύκνωση ενός εσωτερικού κόσμου και συνδυάζονται με τη δύναμη της ικανότητας της να συνθέτει μια ακριβή ασιατική μορφή σχεδίου, που είναι ασύλληπτο και χωρίς ακέραιη σωματικότητα.
Η ίδια γκαλερί εγκαινιάζει τον καινούριο δεύτερο χώρο της με την παρουσίαση του συνόλου γλυπτών Waldgarten (2008) του σημαντικού Γερμανού εικαστικού Günther Uecker (γενν. 1930) με τίτλο Ein Künstler in ständiger Aktion. Η εγκατάσταση αποτελείται από τρία κομμάτια του κορμού μιας γαλλικής φιλύρας στο επάνω μέρος των οποίων τοποθέτησε στρώματα από μπετόν και κάρφωσε καρφιά 30 εκατοστών. Εδώ συνυπάρχουν οι έννοιες του θανάτου, της βίαιης επέμβασης, της καταστροφής των βασικών αρχών της ζωής, αλλά και της αναγέννησης που ξεπηδά από την συντριβή και της παρουσίασης της πραγματικότητας γυμνή- όπως ακριβώς είναι.
Στην Dorothée Nilsson Gallery παρουσιάζονται τα έργα της Σουηδέζας Lotta Antonsson (γενν. 1963) με τίτλο I am Silver. Από τη δεκαετία του 1990 η καλλιτέχνης διερευνά με κριτική ματιά τις παρουσιάσεις της γυναίκας ως αντικείμενο του πόθου και τα φυλετικά στερεότυπα, προκαλώντας δημόσιο διάλογο για την κατασκευασμένη κοινωνική και φυλετική ταυτότητα. Χρησιμοποιώντας την αισθητική των δεκαετιών του 1960 και 70 και υλικό από το προσωπικό της αρχείο από ερωτικά περιοδικά, μόδας και lifestyle και αναμειγνύοντας τις εικόνες με φυσικά υλικά όπως κοχύλια, λίθους και ξύλα από παραλίες ανακατασκευάζει τις αρχικές επιδιώξεις των μηνυμάτων, αποκαλύπτοντας τις παραδοξότητες τους.
Corbusierhaus
Η υπαινικτική δύναμη του κόκκινου κατακλύζει τον θεατή στην εγκατάσταση Kernzone/Rot του Toni Wirthmüller στην Galerie treppe B στο ιστορικό Corbusierhaus του Βερολίνου (Unité d’Habitation Typ Berlin) που σχεδιάστηκε από τον Λε Κορμπυζιέ και ανεγέρθηκε το 1958. Χρησιμοποιημένα ρούχα και χαρτιά, φωτογραφίες, ξύλα και πλαστικά κομμάτια σε διάφορες αποχρώσεις του κόκκινου βυθίζονται σε μια δίνη προσωπικών αναμνήσεων, ψηφιακών διακομιστών της σωματικότητας, συσχετισμών και εμμονών και φέρνουν αποσπασματικά μέρη της αυτοβιογραφίας του καλλιτέχνη από το παρελθόν στο παρόν.
Πηγή: Κατάλογοι και συνοδευτικά κείμενα των εκθέσεων
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Άποψη από την έκθεση Ferdinand Hodler, photo Harry Schnitger
