Ο Εντγκάρ Μορό θα ερμηνεύσει το 1o Κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα του Ντμίτρι Σοστακόβιτς, συμμετέχοντας έτσι στο αφιέρωμα για τα 50 χρόνια από τον θάνατο του Ρώσου συνθέτη. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα δυναμικό έργο γεμάτο από ενέργεια, που ασκεί πάντα μεγάλη γοητεία στο κοινό. Το δεύτερο μέρος της συναυλίας ανοίγει με τη «Φινλανδία» του Γιαν Σιμπέλιους, ένα από τα γνωστότερα έργα του, και χαρακτηριστικό δείγμα των εθνικών σχολών που δημιουργήθηκαν από το κίνημα του Ρομαντισμού κατά τον 19ο αιώνα. Ο συνθέτης δεν περιγράφει μόνο εικόνες από την πατρίδα του, αλλά αποτυπώνει στη μουσική του την αίσθηση και τα συναισθήματά του για τη χώρα. Στο τέλος του προγράμματος, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να ακούσει την πιο σπάνια παιζόμενη 7η Συμφωνία του Σιμπέλιους, η οποία αποτελεί ένα έξοχο δείγμα τού όψιμου Ρομαντισμού. Αποτελείται μόνο από ένα μέρος, το οποίο όμως χαρακτηρίζεται από έντονες αλλαγές αργών και γρήγορων τμημάτων και μεγάλη ποικιλία ηχοχρωμάτων. Την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών διευθύνει ο πολυβραβευμένος μαέστρος Μίχαελ Ζάντερλινκ.

Το πρόγραμμα με μία ματιά:

  • ΝΤΜΙΤΡΙ ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ (1906-1975)
    Κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα αρ. 1 σε μι ύφεση μείζονα, έργο 107
  • ΓΙΑΝ ΣΙΜΠΕΛΙΟΥΣ (1865-1957)
    Φινλανδία, έργο 26
    Συμφωνία αρ. 7 σε ντο μείζονα, έργο 105

Συντελεστές:

  • Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
  • ΣΟΛΙΣΤ: Εντγκάρ Μορό | βιολοντσέλο
  • ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Μίχαελ Ζάντερλινκ

Για την Ιστορία:

ΝΤΜΙΤΡΙ ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ (1906-1975)
Κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα αρ.1 σε Μι ύφεση μείζονα, έργο 107
Allegretto
Moderato
Cadenza 
Allegro con moto

Ο μεγάλος Ρώσος βιολοντσελίστας Μστισλάβ Ροστροπόβιτς κάποτε ανακάλεσε στη μνήμη του την έντονη επιθυμία που είχε κατά τα πρώτα χρόνια της γνωριμίας του με το Σοστακόβιτς, ο συνθέτης να γράψει για εκείνον ένα κοντσέρτο για βιολοντσέλο. Όταν ζήτησε τη συμβουλή της γυναίκας του Σοστακόβιτς για τον ενδεδειγμένο τρόπο χειρισμού του αιτήματος, εκείνη του είπε χαρακτηριστικά: «Αν θες ο Ντμίτρι Ντμιτρίεβιτς να γράψει κάτι για σένα, η μόνη συνταγή που μπορώ να σου δώσω είναι, ποτέ μην του το ζητήσεις ούτε καν να του το συζητήσεις». Ο Ροστροπόβιτς ακολούθησε αυτή τη συμβουλή και η επιθυμία του πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 1959, όταν ο συνθέτης έγραψε για αυτόν το Πρώτο Κοντσέρτο για βιολοντσέλο. Ο Σοστακόβιτς παρουσίασε στον Ροστροπόβιτς τη χειρόγραφη παρτιτούρα του κοντσέρτου στις 2 Αυγούστου 1959. Τέσσερις μόνο μέρες μετά ο τσελίστας ήταν σε θέση να παίξει στον Σοστακόβιτς το σολιστικό μέρος από μνήμης, πράγμα που έγινε –σύμφωνα με μαρτυρία του τσελίστα- μέσα σε μία κατάσταση διάχυτης και στους δύο ευθυμίας ενισχυμένης από την κατανάλωση σεβαστών ποσοτήτων βότκας. Η πρεμιέρα του Κοντσέρτου δόθηκε με επιτυχία στις 4 Οκτωβρίου 1959 στην Αγ. Πετρούπολη (τότε Λένινγκραντ) με τον Ροστροπόβιτς στο ρόλο του σολίστα και τη Φιλαρμονική της πόλης υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Γιεβγκένι Μραβίνσκι (1903 – 1988).

ΓΙΑΝ ΣΙΜΠΕΛΙΟΥΣ (1865 – 1957)
Φινλανδία, έργο 26

ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!

Από το 1809 η Φινλανδία αποτέλεσε ένα Μεγάλο Δουκάτο, που διοικητικά ανήκε στη ρωσική αυτοκρατορία. Για αρκετά χρόνια το καθεστώς αυτό προέβλεπε μία σχετική αυτονομία των Φινλανδών. Το Μανιφέστο που ο τσάρος Νικόλαος Β’ διακήρυξε το Φεβρουάριο του 1899 αφαιρούσε σημαντικά πολιτικά προνόμια των Φινλανδών και αποσκοπούσε στη διοικητική αφομοίωσή τους. Αυτή η ενέργεια πυροδότησε τα πατριωτικά αισθήματα ενός έθνους που ολοένα και περισσότερο ονειρευόταν την ανεξαρτησία του. Το Νοέμβριο του 1899 μία ομάδα καλλιτεχνών στο Ελσίνκι οργάνωσε σειρά εκδηλώσεων –φαινομενικά φιλανθρωπικού χαρακτήρα- σε στήριξη των δημοσιογράφων που είχαν αντισταθεί στη ρωσική λογοκρισία. Στην ουσία βέβαια οι εκδηλώσεις τους στόχευαν στην περαιτέρω αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των συμπατριωτών τους. Κεντρικό δρώμενο αποτέλεσε μία σειρά σκηνικών δράσεων με σκηνές από την ιστορία του τόπου. Ο Σιμπέλιους κλήθηκε να επενδύσει μουσικά τις δράσεις αυτές, γράφοντας μία εισαγωγή και έξη κομμάτια, ένα για κάθε σκηνή. Το φινάλε, που είχε αρχικά τον τίτλο «Η Φινλανδία ξυπνά», κέρδισε εξαρχής τις εντυπώσεις εκφράζοντας με τον πιο συγκινητικό τρόπο την πίστη ενός έθνους στην ελευθερία του. Την επόμενη χρονιά ο Σιμπέλιους απομόνωσε το φινάλε, αναθεώρησε την παρτιτούρα του και άλλαξε τον τίτλο σε «Φινλανδία». Με αυτή τη μορφή, το έργο εκτελέστηκε για πρώτη φορά στις 2 Ιουλίου 1900 από τη Φιλαρμονική του Ελσίνκι και υπό τη διεύθυνση του Ρόμπερτ Καγιάνους. Έκτοτε, η «Φινλανδία» γνώρισε τεράστια επιτυχία και εκτός των συνόρων της χώρας και εξασφάλισε τη διεθνή αναγνώριση για τον Σιμπέλιους. Η επιτυχία της ήταν τέτοια που έφτασε κάποιες στιγμές ακόμα και να τον ενοχλεί, υπό την έννοια ότι επισκίασε άλλες σημαντικότερες συνθέσεις του.

ΓΙΑΝ ΣΙΜΠΕΛΙΟΥΣ (1865 – 1957)
Συμφωνία αρ.7 σε ντο μείζονα, έργο 105
Adagio – Vivacissimo – Adagio – Allegro molto moderato – Allegro moderato – Vivace – Presto – Adagio – Largamente molto – Affetuoso – Tempo I

«Είναι σχεδόν σαν κραυγή. Είναι η πιο βαρύθυμη ντο μείζονα σε όλη τη μουσική φιλολογία. Δεν υπάρχει άλλο έργο που να τελειώνει σε ντο μείζονα και κανείς να αισθάνεται σαν να έχει έρθει το τέλος του κόσμου. Και ενορχηστρώνει τόσο προσεκτικά, ώστε να μην ακούγεται σαν θρίαμβος αλλά σαν κάτι που αγγίζεις στο κατώφλι του θανάτου.» Με αυτά τα λόγια ο κορυφαίος μαέστρος Σάιμον Ρατλ περιγράφει το πραγματικά σπαρακτικό τελείωμα της Έβδομης Συμφωνίας του Φινλανδού Γιαν Σιμπέλιους, που έμελλε να είναι και η τελευταία του. Μετά την ολοκλήρωσή της, για τριάντα περίπου χρόνια ως το τέλος της ζωής του, ο Σιμπέλιους παρέμεινε κατ’ ουσίαν συνθετικά «σιωπηλός». Αν κρίνει κανείς από το αχανές νοηματικό και συναισθηματικό βάθος της Έβδομης Συμφωνίας, δεν μπορεί παρά να κατανοήσει την κατοπινή σιωπή του Σιμπέλιους, έστω εν μέρει. Και είναι επίσης αλήθεια, ότι η σιωπή αυτή προσδίδει εμμέσως στην Έβδομη ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα ως ένα συμφωνικό κύκνειο άσμα εκπληκτικής ωριμότητας και τελειότητας. Με την Έβδομη ο Φινλανδός μουσουργός επιχείρησε να κινηθεί στο μεταίχμιο ανάμεσα στο είδος της -παραδοσιακά πολυμερούς- συμφωνίας και του -συνήθως μονομερούς- συμφωνικού ποιήματος. Οι έντεκα διαφορετικές ενότητες που διακρίνονται στο έργο κυλούν χωρίς διακοπή και -το κυριότερο- χωρίς να γίνονται αντιληπτές οι μεταβάσεις από τη μία στην άλλη. Έτσι, ενώ πολλοί διακρίνουν στην Έβδομη στοιχεία από τις παραδοσιακές φόρμες που συναντά κανείς σε κλασικές συμφωνίες, η μουσική με έναν θαυμαστό τρόπο ρέει από το ένα επεισόδιο στο άλλο με τον πιο ομαλό και αθέατο τρόπο, σαν να υπακούει σε μία αδιαπραγμάτευτη μουσική νομοτέλεια, που συνδέει ακόμα και ετερόκλητα στοιχεία με βαθιά οργανικό τρόπο.

Κείμενα «για την Ιστορία»: Τίτος Γουβέλης