Ο Γιούρι Γκριγκορόβιτς, ύστερα από τις 26 συνολικά sold out παραστάσεις που έχει δώσει στην Αθήνα τα προηγούμενα χρόνια με το Grigorovich Ballet Theatre of Russia και με έργα όπως ο «Σπάρτακος», «Η Λίμνη των Κύκνων», «Η Ωραία Κοιμωμένη», η «Ζιζέλ» και ο «Δον Κιχώτης», έρχεται και πάλι στην Ελλάδα, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, για να παρουσιάσει στην Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη από τις 20 έως τις 30 Δεκεμβρίου τη δική του αξεπέραστη χορογραφία για το πιο όμορφο παραμύθι των Χριστουγέννων, τον «Καρυοθραύστη».
Ο «Καρυοθραύστης» του Γκριγκορόβιτς πρωτοανέβηκε στο θέατρο Μπολσόι το 1966 και έκτοτε αποτελεί το στολίδι του ρεπερτορίου του. Την ίδια αριστουργηματική παράσταση, με τα εκπληκτικά σκηνικά και κοστούμια του μοναδικού Σιμόν Βιρσαλάτζε, θα απολαύσουμε φέτος στο Μέγαρο. Η αγαπημένη χριστουγεννιάτικη ιστορία με την υπέροχη μουσική του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι θα μαγέψει όλη την οικογένεια, αφού για πρώτη φορά θα δούμε μια χορευτική υπερπαραγωγή με πολλά εντυπωσιακά εφέ. Ο «Καρυοθραύστης» των φετινών Χριστουγέννων με το Grigorovich Ballet και με πρώτους σολίστ των Μπολσόι –επιλεγμένους από τον μεγάλο χορογράφο–, θα είναι η πιο λαμπερή παράσταση μπαλέτου της χριστουγεννιάτικης Αθήνας!
Κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, το όνομα Γιούρι Γκριγκορόβιτς έχει ταυτιστεί με το όνομα Μπολσόι, το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο θέατρο της Μόσχας. Επί 31 χρόνια υπήρξε ο καλλιτεχνικός του διευθυντής και συνεχίζει ακούραστα μέχρι σήμερα να δημιουργεί, χορογραφώντας και διδάσκοντας στο διάσημο μπαλέτο. Ο «θρύλος των Μπολσόι» Γιούρι Γκριγκορόβιτς είναι ο σημαντικότερος εν ζωή ρώσος χορογράφος κλασικού χορού και φέτος γιορτάζει τα 90 του χρόνια! Το 2017 είναι η χρονιά που όλα τα μεγάλα θέατρα του κόσμου τιμούν τον κορυφαίο καλλιτέχνη παρουσιάζοντας τις υπέροχες χορογραφίες του!
«Ο Καρυοθραύστης και ο Βασιλιάς των Ποντικών»
Η μαγευτική ιστορία του Χόφμαν ενέπνευσε τον Τσαϊκόφσκι να γράψει τη μουσική για τον «Καρυοθραύστη», το πιο λαμπρό του μπαλέτο. Ο ακαδημαϊκός Boris Asafiev έγραψε ότι πρόκειται για «ένα τέλειο καλλιτεχνικό φαινόμενο, έναν ύμνο στην παιδική ηλικία ή μάλλον για εκείνη ακριβώς την εποχή που η παιδική ηλικία τείνει προς το τέλος της. Όταν οι ελπίδες της επερχόμενης εφηβείας αναδύονται, ενώ οι παιδικές συνήθειες και οι φόβοι δεν έχουν ακόμη ξεπεραστεί, οι ζωντανές κούκλες που μάχονται σε ένα φανταστικό πόλεμο, κάνουν το παιδί να νιώθει θαρραλέο και γενναίο.»
Η χορογραφία του Γιούρι Γκιγκορόβιτς είναι κάτι περισσότερο από τη νέα εκδοχή ενός κλασικού έργου βασισμένου στην πρωτότυπη σύνθεση του Τσαϊκόφσκι, ενώ η χορογραφία ξαναδουλεύτηκε στο σύνολο της από τον κορυφαίο χορογράφο.
Γιούρι Γκριγκορόβιτς: πώς γεννήθηκε η ιδέα του «Καρυοθραύστη»
«Ο Τσαϊκόφσκι μου έδειξε το δρόμο για τη χορογραφία»
Όταν άρχισα το 1964 να εργάζομαι πάνω στον «Καρυοθραύστη», αμέσως συνειδητοποίησα πως το έργο μου ήταν εξαιρετικά δύσκολο. Η ενδελεχής μελέτη της ιστορίας του ανεβάσματος του μπαλέτου μέχρι εκείνη τη στιγμή με έπεισε για την αλήθεια μιας δημοφιλούς «διάγνωσης» και ενός κοινού μυστικού: ότι ο Καρυοθραύστης δεν είχε ανέβει ποτέ επιτυχώς. Δεν μπορεί να ανέβει; Γιατί; Εξαιτίας ίσως της λανθασμένης ανάγνωσης του λιμπρέτου; Εξαιτίας της αδύναμης σύνδεσης μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης πράξης; Εξαιτίας της έλλειψης μουσικότητας από την πλευρά του χορογράφου; Ή μήπως λόγω της ανεπαρκούς προσοχής που δίδεται στις φιλολογικές πηγές του έργου;
Υπήρχαν πολλά ερωτήματα που ζητούσαν απαντήσεις. Στην αρχή φάνηκε ότι το λιμπρέτο πραγματικά χρειαζόταν δομικές βελτιώσεις και πως επίσης θα έπρεπε να εξεταστεί ξανά η μουσική από δραματουργικής άποψης, με σκοπό να το φέρει εγγύτερα στο κείμενο του Χόφμαν, κάτι που αυτομάτως θα το έκανε πιο ελκυστικό. Όλες όμως αυτές οι δελεαστικές δυνατότητες αποδομήθηκαν από μια προπαρασκευαστική δουλειά που αποσκοπούσε στην εξεύρεση ικανοποιητικών επιλογών υλοποίησης του έργου.
Αυτό συνέβη κυρίως γιατί μια προσεκτική ανάγνωση έκανε αδύνατη την εξίσωση του «Καρυοθραύστη» του Τσαϊκόφσκι με τον «Καρυοθραύστη» του Χόφμαν. Στην ουσία ήταν δυο διαφορετικά έργα που, ενώ τα συνέδεε μια εσωτερική δύναμη, εξακολουθούσαν να παραμένουν ασύνδετα. Η διαπίστωση αυτή με έφερε αντιμέτωπο με μια επιλογή: ποιο θα ήταν το εφαλτήριο για να ανεβάσω τον «Καρυοθραύστη»; Η μουσική; Το παραμύθι; Ή η δική μου ελεύθερη ιδέα, η οποία έχει επιρροές και από τους δύο; Το να κάνω την επιλογή δεν ήταν καθόλου δύσκολο.
Ονειρεύτηκα πως πρέπει να δώσω στον «Καρυοθραύστη» τη ματιά και τη μορφή που έχουν οι νότες του Τσαϊκόφσκι. Επέλεξα έτσι να εκφράσω την προσωπική μου αίσθηση και αυτό που εγώ αντλώ από την εξαίσια αυτή μουσική. Ήθελα να βρω γι’ αυτό το έργο μια πλαστικότητα και μια θεατρικότητα ικανή να καλύψει όχι τις γενικές μου ιδέες αλλά μια αληθινή απόδοση ενός παραμυθιού, να κατανοήσω δηλαδή τον κόσμο του Τσαϊκόφσκι για το συγκεκριμένο έργο μέσω της μουσικής του. Πρακτικά αποφάσισα να εμπιστευτώ τυφλά τον συνθέτη, γι’ αυτό μετά την πρώτη νύχτα που δούλεψα πάνω στο έργο του, ήμουν ικανός να πω ότι ουσιαστικά άκουσα τη μουσική και την ακολούθησα. Από αυτή τη θέση εξέτασα και το λιμπρέτο, καθώς δεν ήμουν της άποψης ότι μπορούσαν να ειπωθούν περισσότερα.
Μια καθαρή αίσθηση της μουσικής ανάπτυξης θα μου έδινε το κλειδί για τη δραματουργική ανάπτυξη του έργου. Σε διαφορετική περίπτωση, θα έπρεπε να αρχίσω να αμφιβάλω για τη μουσική και να θέσω υπό αμφισβήτηση το οφθαλμοφανές: την εντυπωσιακή ενότητα της σύλληψης της. Από αυτή τη θέση αντιμετώπισα επίσης τη σχέση της παρτιτούρας με το παραμύθι του Χόφμαν, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα συμπληρωματικά στοιχεία που προσέθετε η παρτιτούρα στο περιεχόμενο του παραμυθιού δεν είχαν καμία ουσιαστική σημασία, ούτε οδηγούσαν σε βαθύτερη κατανόηση της μουσικής. Το αποτέλεσμα ήταν τελικά να καταλάβω ότι η στροφή προς τον «Καρυοθραύστη» απαιτεί και την παραίτηση από οποιοδήποτε άλλο στόχο. Η μουσική του Τσαϊκόφσκι ήταν αυτή που διαμόρφωσε τη χορογραφία.
Συντελεστές:
Μουσική: Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι
Λιμπρέτο, χορογραφία: Γιούρι Γκριγκορόβιτς
βασισμένο στην αρχική διασκευή του Μαριούς Πετιπά
Σκηνικά-κοστούμια: Σιμόν Βιρσαλάτζε
Grigorovich Ballet Theatre of Russia, με τη συμμετοχή κορυφαίων σολίστ του Θεάτρου Μπολσόι
