Ο Ιερώνυμος Μπος γεννημένος περίπου το 1450 στην Ολλανδία φαντάστηκε τη δημιουργία του κόσμου και τη συνέχεια αυτού μέσα από ένα δραματικό τρίπτυχο, του οποίου ο σύγχρονος τίτλος είναι: “Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων”. Από τον βιβλικό Παράδεισο οδηγούμαστε λόγω των επίγειων αμαρτιών σε μία ζοφερή και τερατώδη Κόλαση, με ανθρωπόμορφα πλάσματα που ξεπερνούν και την πιο άρρωστη φαντασία.
Σήμερα το έργο εκτίθεται στο Μουσείο Πράδο της Μαδρίτης, όπου στεγάζεται από το 1939. Χρονολογείται ανάμεσα στο 1490 και στο 1511, όταν ο Μπος ήταν σε ηλικία μεταξύ 40 και 60 ετών και αποτελεί το πιο γνωστό και φιλόδοξο έργο του, από αυτά που διασώζονται.
Για όσους, λοιπόν, δεν έχουν καταφέρει να το επισκεφθούν από κοντά ή θα ήθελαν να το ξαναδούν σε ακόμα μεγαλύτερη ευκρίνεια και λεπτομέρεια η ευκαιρία δίνεται μέσω του διαδραστικού ντοκιμαντέρ του NTR, που αποτελεί και αυτό μέρος ενός διαμεσικού τριπτύχου με νέες τεχνολογίες αφιερωμένου στον καλλιτέχνη του Μεσαίωνα που αποτύπωνε τα τέρατα του μέλλοντος.
Το έργο
Το τρίπτυχο είναι ζωγραφισμένο με λάδι σε ξύλο βαλανιδιάς και αποτελείται από ένα τετράγωνο κεντρικό πάνελ, το οποίο πλαισιώνεται από δύο άλλα, επίσης σε ξύλο βαλανιδιάς, παραλληλόγραμμου σχήματος πάνελς, τα οποία κλείνουν πάνω στο κεντρικό, σαν παντζούρια. Τα εξωτερικά πάνελς, όταν κλείνουν, φέρουν στην πίσω τους όψη ένα «γκριζάιγ» της Γης κατά τη διάρκεια της βιβλικής αφήγησης της Δημιουργίας του Κόσμου.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Οι τρεις σκηνές του εσωτερικού τριπτύχου προορίζονται, κατά πάσα πιθανότητα, αλλά όχι κατ’ ανάγκη, για να “διαβαστούν” χρονολογικά από αριστερά προς τα δεξιά. Το αριστερό πάνελ απεικονίζει τον θεό να παρουσιάζει την Εύα στον Αδάμ, το κεντρικό πάνελ είναι ευρύ πανόραμα μορφών ασχολουμένων με κοινωνικές δραστηριότητες, φανταστικών ζώων, υπερμεγέθων φρούτων και υβριδικών πέτρινων σχηματισμών. Το δεξιό πάνελ είναι άποψη της Κόλασης και παρουσιάζει τα βασανιστήρια των κολασμένων.
Οι ιστορικοί τέχνης συχνά ερμηνεύουν το τρίπτυχο ως διδακτική προειδοποίηση των κινδύνων από τους πειρασμούς της επίγειας ζωής. Εν τούτοις, η πολυπλοκότητα των συμβολισμών του, ιδιαίτερα στο κεντρικό πάνελ, έχει οδηγήσει σε ποικίλου εύρους ερμηνείες από τους λογίους ανά τους αιώνες.
Οι ιστορικοί τέχνης του 20ού αιώνα είναι διχασμένοι ανάμεσα στο αν το κεντρικό πάνελ αποτελεί ηθική προειδοποίηση ή πανόραμα του απολεσθέντος παραδείσου. Ο Αμερικανός συγγραφέας Πίτερ Σ. Μπιγκλ (Peter S. Beagle) περιγράφει τον πίνακα ως “ερωτική διαταραχή που μας μετατρέπει σε ηδονοβλεψίες, ένα μέρος γεμάτο με το μεθυστικό αέρα της τέλειας ελευθερίας”.
