Μία από τις δημοφιλέστερες όπερες του ρεπερτορίου, O μαγικός αυλός του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ ανοίγει τη σεζόν 2015-16 για την Εθνική Λυρική Σκηνή, σε μουσική διεύθυνση Γιώργου Πέτρου – Μιχάλη Οικονόμου και σκηνοθεσία Αρνώ Μπερνάρ.
Ο Μαγικός αυλός είναι η πρώτη όπερα του Μότσαρτ για ευρύ κοινό. Με το έργο αυτό, ο κορυφαίος συνθέτης επιθυμούσε να γοητεύσει τους πολλούς, αλλά και να προσφέρει βαθύτερο επίπεδο ανάγνωσης στους πιο καλλιεργημένους. Ο λόγος για τον οποίο η όπερα αυτή εξακολουθεί να προσελκύει ταυτόχρονα, τόσο τους ελάχιστα μυημένους στο είδος και κυρίως τα παιδιά, όσο και τους ειδήμονες, είναι η πολυδιάστατη φύση της. Το ποιητικό κείμενο και η μουσική γίνονται σε πρώτο επίπεδο άμεσα κατανοητά από το πλατύ κοινό: η αφήγηση είναι απλή, γραμμική και η μουσική είναι μελωδική – ακουμπά ευχάριστα στο αυτί. Ταυτόχρονα το μουσικά καλλιεργημένο ακροατήριο δεν παύει ποτέ να ανακαλύπτει τον ανεξάντλητο πλούτο του έργου αυτού, με τους πολυεπίπεδους συμβολισμούς του κειμένου, αλλά και την ιδιαίτερα εκλεπτυσμένη και γεμάτη πρωτοτυπία γραφή του Μότσαρτ.
Η παραγωγή, σε σκηνοθεσία του διακεκριμένου γάλλου σκηνοθέτη Αρνώ Μπερνάρ, πρωτοπαρουσιάστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή, την καλλιτεχνική περίοδο 2010-11 σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Πρόκειται για μια παράσταση υψηλής αισθητικής που κατάφερε να κερδίσει κοινό και κριτικούς. Η σκηνοθεσία αναδεικνύει τα επίπεδα του κειμένου, ενώ προσφέρει ένα παραμυθένιο θέαμα χάρη και στα εντυπωσιακά σκηνικά και κοστούμια του Μπρούνο Σβένγκλ.
Η υπόθεση αφορά την προσπάθεια του Ταμίνο να ελευθερώσει την όμορφη Παμίνα από τον Ζαράστρο. Η μητέρα της, η Βασίλισσα της Νύχτας, παρέχει γι’ αυτόν το σκοπό στον Ταμίνο ένα μαγικό αυλό και στον ακόλουθό του Παπαγκένο ασημένια καμπανάκια, των οποίων ο ήχος βοηθά να ξεπεραστούν κάθε είδους δοκιμασίες. Σταδιακά οι στερεότυπες απόψεις για το καλό και το κακό ανατρέπονται. Αυτό, το οποίο αποδεικνύεται καλό θριαμβεύει και το κακό κατακρημνίζεται.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Μαγικός αυλός είναι η τελευταία από τις δεκαεπτά όπερες που έγραψε ο Μότσαρτ, ενώ λίγο πριν τον θάνατο του κατάφερε να τη διευθύνει στην πρεμιέρα που δόθηκε στην Βιέννη στις 30 Σεπτεμβρίου 1791. Ένα από τα στοιχεία που εκπλήσσουν στο έργο αυτό είναι η ενότητά του, παρά το πρωτόγνωρο μωσαϊκό μουσικών ειδών από τα οποία αποτελείται η παρτιτούρα. Απλά στροφικά τραγούδια, περίτεχνες άριες της σοβαρής ιταλικής όπερας, πρόζα, μελοποιημένοι διάλογοι, κωμικά μέρη, επιβλητικά χορωδιακά, εκκλησιαστική μουσική βρίσκονται σε δημιουργικό διάλογο. Ήταν μάλλον αναμενόμενη η μεγάλη επιβράβευση που ήρθε από τον Ρίχαρντ Βάγκνερ, ο οποίος σχολίασε για τον Μαγικό αυλό: “Τι θεϊκή μαγεία πνέει σε αυτό το έργο, από το πιο λαϊκό τραγούδι ως τον πιο ευγενή ύμνο! Πόσες όψεις, τι ποικιλία!”
Η αδελφοσύνη, η ελευθερία, η αγάπη, η νίκη του καλού, η αναζήτηση της αρετής, το μεγαλείο της σιωπής και η επικράτηση της αλήθειας είναι οι αξίες που περιγράφει η μεγαλειώδης όπερα. Δεν είναι τυχαίο που ο Μαγικός αυλός θεωρείται ένας από τους τελευταίους πνευματικούς καρπούς του Διαφωτισμού. Ο Ζαράστρο, του οποίου το πνευματικό φως θριαμβεύει στο τέλος του έργου, διακηρύσσει ότι πρέπει να υπερισχύσουν οι ανθρώπινες αξίες και η αγάπη να επικρατήσει της εκδίκησης. Ένα μήνυμα που σήμερα φαντάζει πιο επίκαιρο από ποτέ.
Η διαχρονική δημοτικότητα του έργου αυτού επιβεβαιώνεται και από την συχνότητα που παρουσιάζεται κάθε χρόνο, σε όλο τον κόσμο. Μια αναζήτηση στα προγράμματα των λυρικών θεάτρων, αποδίδει θεαματικά αποτελέσματα. Στην φετινή περίοδο, 2015-16, θα δοθούν πάνω από 400 παραστάσεις του έργου σε 60 διαφορετικά λυρικά θέατρα, από το Λονδίνο, έως το Όρεγκον, από το Τόκιο έως το Σύδνεϋ και από την Μιννεάπολη και το Άινταχο έως το Ελσίνκι και την Χονολουλού.
Στην παραγωγή της ΕΛΣ που ξεκινά στις 23 Οκτωβρίου και θα παρουσιαστεί για οκτώ μόνο παραστάσεις στο Θέατρο Ολύμπια, στην τελευταία πλήρη σεζόν λειτουργίας του, την μουσική διεύθυνση επωμίζονται δύο διακεκριμένοι αρχιμουσικοί της νεότερης γενιάς: ο Γιώργος Πέτρου και ο Μιχάλης Οικονόμου.
Στην διανομή θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε νεώτερους αλλά και καταξιωμένους μονωδούς, όπως οι Αντώνης Κορωναίος, Βασίλης Καβάγιας, Μαρία Μητσοπούλου, Μίνα Πολυχρόνου, Βασιλική Καραγιάννη, Νίνα Κουφοχρήστου, Χάρης Ανδριανός, Αρκάδιος Ρακόπουλος και πολλοί άλλοι.
Ο Μαγικός αυλός με μια ματιά
Αμαντέ, Αμαντέο, Αμαντέους
Πολλοί νιώθουν μεγάλη οικειότητα προς το πρόσωπο του Μότσαρτ, ίσως επειδή σε πρώτο επίπεδο αρκετές συνθέσεις του ηχούν ευχάριστα. Ωστόσο, παρεξηγήσεις που έχουν αποκτήσει ισχύ κοινών τόπων έχουν πλάσει μία εικόνα αρκετά διαφορετική από την πραγματικότητα. Ήδη από το 19ο αιώνα, στο πλαίσιο αγιοποίησης του συνθέτη, ξεκίνησαν παραποιήσεις που αλλοίωσαν ακόμα και το όνομά του. Έτσι, υιοθετήθηκε το πομπώδες λατινικό Amadeus, που ο ίδιος χρησιμοποιούσε σπανιότατα και μόνον αστειευόμενος, αντί του γαλλικού Amadé ή του ιταλικού Amadeo, με τα οποία υπέγραφε συνήθως. Μέσα που αποτείνονται στο ευρύ κοινό, όπως ο κινηματογράφος, εξακολουθούν να συμβάλλουν σε στρεβλώσεις και ως προς την προσωπικότητα του συνθέτη, υπερτονίζοντας εξιδανικευμένες θεωρήσεις που δεν έχουν καμία βάση στην επιστημονική έρευνα. Σήμερα πλέον δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Μότσαρτ υπήρξε ένας διανοούμενος, μία από τις σημαντικότερες, πιο ανήσυχες και ενδιαφέρουσες προσωπικότητες της εποχής του, χαρισματικός, ευαίσθητος, με υψηλά ιδανικά. Η σύγχρονη μουσικολογική έρευνα προσθέτει καθημερινά ψηφίδες σε ένα πορτρέτο του οποίου διαρκώς αποκαλύπτονται νέες, όλο και πιο συναρπαστικές όψεις.
Μεγάλη όπερα, γερμανική όπερα, ζίνγκσπηλ
Σήμερα οι μουσικολόγοι συμφωνούν ότι την εποχή του Μότσαρτ οι όροι δεν χρησιμοποιούνταν με την αυστηρότητα στην οποία συχνά επιμένουμε σήμερα. Στο πλαίσιο της πολιτικής του Ιωσήφ Β’ για την ανάδειξη του γερμανικού εθνικού πολιτισμού, ο όρος Singspiel, κατ’ αναλογίαν του Schauspiel –που σημαίνει θεατρικό έργο–, ήταν απλώς η γερμανική απόδοση του ιταλικού όρου opera. Στην πρώτη έκδοση ο Μαγικός αυλός χαρακτηρίζεται ως «μεγάλη όπερα», ενώ ο ίδιος ο Μότσαρτ τον καταχώρησε στον κατάλογο των έργων του ως «γερμανική όπερα». Έργο με μουσικά μέρη και πεζούς διαλόγους, ο Μαγικός αυλός αποτελείται από δύο Πράξεις και βασίζεται σε κείμενο του θεατρανθρώπου Εμάνουελ Σίκανεντερ.
Πρεμιέρες
Ο Μαγικός αυλός πρωτοπαρουσιάστηκε στο Θέατρο Βήντεν, στα περίχωρα της Βιέννης, στις 30 Σεπτεμβρίου 1791. Από την Εθνική Λυρική Σκηνή η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε στις 18 Ιανουαρίου 1969 σε μουσική διεύθυνση του Αντίοχου Ευαγγελάτου.
Συντελεστές:
Μουσική διεύθυνση: Γιώργος Πέτρου (23, 24, 25, 30, 31/10), Μιχάλης Οικονόμου (1, 4, 8/11)
Σκηνοθεσία: Αρνώ Μπερνάρ
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Ίων Κεσούλης
Σκηνικά – Κοστούμια: Μπρούνο Σβενγκλ
Επιμέλεια φωτισμών: Ελευθέριος Μπάνος
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Διανομή:
Ζαράστρο: Δημήτρης Κασιούμης (23, 25, 31/10 & 4/11), Πέτρος Μαγουλάς (24, 30/10 & 1, 8/11)
Ταμίνο: Αντώνης Κορωναίος (23, 25, 31/10 & 4, 8/11), Βασίλης Καβάγιας (24, 30/10 & 1/11)
Ομιλητής: Τάσος Αποστόλου (23, 25, 31/10 & 4, 8/11), Τίμος Σιρλαντζής (24, 30/10 & 1/11)
Βασίλισσα της νύχτας: Βασιλική Καραγιάννη (23, 25, 31/10 & 4, 8/11), Νίνα Κουφοχρήστου (24, 30/10 & 1/11)
Παμίνα: Μαρία Μητσοπούλου (23, 25, 31/10 & 4, 8/11), Μίνα Πολυχρόνου (24, 30/10 & 1/11)
Τρεις κυρίες: Τζούλια Σουγλάκου – Γεωργία Ηλιοπούλου – Αγγελική Καθαρίου (23, 25, 31/10 & 4/11) – Αλεξάνδρα Ματθαιουδάκη – Βιολέτα Λούστα – Λυδία Αγγελοπούλου (24, 30/10 & 1, 8/11)
Παπαγκένο: Χάρης Ανδριανός (23, 25, 31/10 & 8/11), Αρκάδιος Ρακόπουλος (24, 30/10 & 1, 4/11)
Παπαγκένα: Μυρσίνη Μαργαρίτη (23, 25, 31/10 & 4/11), Κάτια Πάσχου (24, 30/10 & 1, 8/11)
Μονόστατος: Χρήστος Κεχρής (23, 25, 31/10 & 4/11), Άρης Προσπαθόπουλος (24, 30/10 & 1, 8/11)
Τρία αγόρια: Νίκη Χαζιράκη – Μιράντα Μακρυνιώτη –Αθηνά Καστρινάκη (23, 25, 31/10 & 4/11) – Χριστίνα Ασημακοπούλου- Μελίνα Πασχαλίδου – Ιωάννα Κοκοβίκα (24, 30/10 & 1, 8/11)
Πρώτος Ιερέας: Τίμος Σιρλαντζής (23, 25, 31/10 & 4, 8/11), Μιχάλης Κατσούλης (24, 30/10 & 1/11)
Δεύτερος Ιερέας: Άρης Προσπαθόπουλος (23, 25, 31/10 & 4/11), Χρήστος Κεχρής (24, 30/10 & 1, 8/11)
Πρώτος Αρματωμένος: Σταμάτης Μπερής (23, 25, 31/10 & 4, 8/11), Γιώργος Ζωγράφος (24, 30/10 & 1/11)
Δεύτερος Αρματωμένος: Διονύσης Τσαντίνης (23, 25/10 & 1, 8/11), Θεόδωρος Μωραΐτης (24, 30, 31/10 & 4/11)
Συμμετέχει η Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΛΣ