Σήμερα, 70 χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου πολέμου, οι πολιτικοί πρόσφυγες του ελληνικού Εμφυλίου δεν υπάρχουν πια. Το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης γενιάς των μαχητών έχει φύγει από τη ζωή. Τα παιδιά τους είτε επέστρεψαν στην Ελλάδα είτε αφομοιώθηκαν, από ένα σημείο και έπειτα, στις χώρες υποδοχής. Η ιστορία τους όμως παραμένει αντικείμενο προς διερεύνηση.
Η Ελλάδα ήταν γι’ αυτούς μια μακρινή και ονειρεμένη χώρα, στην οποία έπρεπε κάποτε να επιστρέψουν, χωρίς ωστόσο να έχουν μια σαφή προοπτική επαναπατρισμού. Παρακολουθούσαν από απόσταση τους τσακωμούς των γονιών τους και τις ενδοπροσφυγικές συγκρούσεις για ζητήματα τα οποία, κατά κανόνα, είτε δεν καταλάβαιναν είτε τους φαίνονταν απόμακρα και αδιάφορα.
Όσοι από αυτούς εκφράστηκαν πολιτικά, το έκαναν κατά κύριο λόγο από αισθήματα υποχρέωσης και σεβασμού προς τους αγώνες των γονιών και των παππούδων τους. Οι περισσότεροι πρόσφυγες μιλούν με νοσταλγία για τη ζωή τους στη σοσιαλιστική Τσεχοσλοβακία και εκφράζουν αισθήματα ευγνωμοσύνης για τη φιλοξενία που τους παρείχε το σοσιαλιστικό καθεστώς, καθώς και για τις δυνατότητες επαγγελματικής και κοινωνικής ανέλιξης που βρήκαν εκεί.
Κώστας Τσίβος
Ο Κώστας Τσίβος είναι επίκουρος καθηγητής σύγχρονης ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα. Έχει συγγράψει μαζί με τον Κώστα Μαραντζίδη το βιβλίο Ο ελληνικός εμφύλιος και το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα. Το ΚΚΕ μέσα από τα τσεχικά αρχεία (2012) και έχει συνεπιμεληθεί μαζί με την Kateřina Králová το Στέγνωσαν τα δάκρυά μας. Έλληνες πρόσφυγες στην Τσεχοσλοβακία (2015).
