Για πρώτη φορά στο PassPort, η θρυλική μορφή της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής σκηνής από τα Ανώγεια της Κρήτης, ο Ψαραντώνης, για μια …
μοναδική εμφάνιση, πλαισιωμένος από την Νίκη Ξυλούρη, να τον συνοδεύει στο τραγούδι και όχι μόνο, και τον Νεκτάριο Κοντογιάννη, στο λαούτο.
Σύντομο βιογραφικό σημείωμα
Στο σκληρό τοπίο των θρυλικών Ανωγείων της Κρήτης , που έγινε ακόμη πιο σκληρό και πιο γυμνό από τις φωτιές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήρθε στον κόσμο ο Αντώνης Ξυλούρης – Ψαραντώνης που έμελλε να γίνει ένας ζωντανός θρύλος της μουσικής, εμπλουτίζοντας την κρητική, τη μεσογειακή και την ευρωπαϊκή μουσική, με ήχους ανεπανάληπτους, με μουσικές εξαίσιες κι ερμηνείες απαρομοίαστες και μοναδικές.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο πρώτος του δίσκος κυκλοφόρησε το 1973, ενώ από το 1980 τον ανακαλύπτουν οι ξένοι, οπότε και αρχίζουν οι απανωτές προσκλήσεις σε σημαντικά φεστιβάλ της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας.
Το 1982 προσκαλείται στο WDR Folkfestival, στην Κολωνία της Γερμανίας, όπου του δίδεται το 1ο βραβείο από διεθνή επιτροπή ειδικών.
Το 1985 εκπροσωπεί την Ευρώπη στο Journées des Cinq Continents (Συνάντηση των πέντε Ηπείρων) που γίνεται στη Ζυρίχη και το Άμστερνταμ.
To 2005 προσκαλείται και μετέχει στις εκδηλώσεις για τα 20 χρόνια του World Music Institute, στο Town Hall του Manhattan, στη Νέα Υόρκη.
To 2007 προσκαλείται και λαμβάνει μέρος στο φεστιβάλ All Tomorrow’s Parties που πραγματοποιείται στο Minehead της Αγγλίας.
Το 2009 προσκαλείται για δεύτερη φορά στο All Tomorrow’s Parties, αυτή τη φορά στο Sydney και τη Mελβούρνη της Αυστραλίας και το επιμελούνται οι Nick Kave & Τhe Bad Seeds μαζί με τους Dirty Three.
Η λύρα του Ψαραντώνη εκτίθεται σήμερα στο The World\’s First Global Musical Instrument Museum στο Φοίνιξ της Αριζόνα των Η.Π.Α., όπου και προβάλλεται video με τον ίδιο τον καλλιτέχνη να παίζει τη λύρα του.
Στην Ελλάδα, ανάμεσα στους πρώτους που τον ανακαλύπτουν, είναι ο Μάνος Χατζιδάκις, ο οποίος θεσπίζοντας ένα ειδικό βραβείο για “μια ισχυρή και ιδιότυπη μουσική προσωπικότητα που παίζει λύρα και ονομάζεται Ψαραντώνης”, τον βραβεύει ως τον «Πρώτο λυράρη της Ελλάδας» στο Μουσικό Αύγουστο που οργανώνει το 1979, στα Ανώγεια.
Μέσα στη μουσική του Ψαραντώνη ζει η πανάρχαια μυθολογία της Κρήτης. Είτε μιλά για τον Δία, είτε για την κατασκευή της πρώτης λύρας από το μυθικό βοσκό Χαντίπερα, είτε για τους Κουρήτες, είτε εκφράζει με τη λύρα του αυτό που αισθάνεται ως ζωντανό μύθο της πατρίδας του, ο Ψαραντώνης επικυρώνει, με τη φυσική παρουσία του και με την τέχνη του, τους πανάρχαιους μύθους της Κρήτης.
Γιατί ο Ψαραντώνης ζωντανεύει τους μύθους όχι μόνο με τη δεξιοτεχνία του, αλλά και με την πίστη του σε αυτούς, καθώς τους προσεγγίζει «με λογισμό και μ’ όνειρο», πιστεύοντας στη σύγχρονη παρουσία και την ενέργειά τους.
Η κατακόρυφη, κοφτή δοξαριά του παραπέμπει στις απότομες κορυφές και στις κοφτές πλαγιές των βουνών της Κρήτης. Στο λυρικό ψιθύρισμα της λύρας του αναδύεται η «γλυκότη» απ’ το μουρμούρισμα των κουτσουναριών, το κελάιδισμα των πουλιών και τον ήχο του φιαμπολιού των βοσκών του Ψηλορείτη. Έτσι, στη μουσική του Ψαραντώνη ακούς άλλοτε τρεχούμενα νερά που κελαρύζουν, άλλοτε τα μοναχά δεντρά που ανεμοδέρνονται, κι άλλοτε «τη βοή που εβγάνει η γης, ο αέρας και μουγκρίζει» όπως το είπε ο Κορνάρος.
Κι ακόμη, είναι στιγμές που οι απότομες δοξαριές του σε σέρνουν έως την άκρη του γκρεμού: «Εκεί που σμίγουν οι καιροί, εκεί που συναντιούνται». Κι εκεί όπου μπορεί, αν ακούς το δεύτερο και το τρίτο στρώμα της μουσικής, να δεις τον «μέγα τράγο», όπως τον είδε ο Άγγελος Σικελιανός, «ορτό» σ’ ένα βράχο πάνω απ’ το αγριεμένο πέλαγο…
Νέος μαζί και πανάρχαιος, ο Ψαραντώνης έχει τη δυναμική του ραψωδού και με την αδευτέρωτη δύναμή του στον αυτοσχεδιασμό κατορθώνει να δημιουργεί την ατμόσφαιρα του δέους, της ταραχής και του ρίγους, όπως ακριβώς οι μεγάλοι μουσικοί της τζαζ.
Bαθύς γνώστης και πραγματικός λάτρης της παράδοσης μα και από τη φύση του απείθαρχος και ανήσυχος, απρόοπτος και αποκαλυπτικός, ο Ψαραντώνης θεωρείται σήμερα ως ο τολμηρός, αλλά συγχρόνως και στοχαστικός ανανεωτής της παράδοσης.
ΨΑΡΑΝΤΩΝΗΣ: Τραγούδι, Λύρα, Μαντονίνο, Τζουρά
Νίκη Ξυλούρη: Τραγούδι, Μπεντίρ, Στάμνα
Νεκτάριος Κοντογιάννης: Λαούτο