Βρισκόμαστε εν έτει 1719, έτος έκδοσης του παρόντος μυθιστορήματος, ήτοι πάνε πάνω από τρεις αιώνες ζωής για αυτό το αριστούργημα του Ντάνιελ Ντεφόου, ένα βιβλίο που έχει αφήσει εποχή και έχει διαβαστεί από γενιές και γενιές ενώ θα συνεχίζει να διαβάζεται ξανά και ξανά όσο θα υπάρχουν άνθρωποι σε αυτόν τον πλανήτη. Δεν είναι απλά ένα ακόμα μυθιστόρημα, είναι ένα εκ των κορυφαίων παγκοσμίως, όχι μόνο για την ιστορία του ναυαγού αλλά κυρίως για τα μηνύματα και τα τόσα διδάγματα που αφήνει πίσω του σαν το καράβι που δεν σταματά να ταξιδεύει και του οποίου τα απόνερα μοιάζουν να διαρκούν για πάντα. Η αποικιοκρατία έχει αρχίσει να απλώνει τα δίχτυα της καθώς ανακαλύπτονται συνεχώς νέα μέρη που φέρνουν άφθονο κέρδος στους αποικιοκράτες αλλά και ο εκχριστιανισμός πληθυσμών με την βία θα είναι και η αιτία των ξεσηκωμών και των συγκρούσεων τους επόμενους αιώνες μεταξύ λευκών, έγχρωμων και ιθαγενών με τα γνωστά αποτελέσματα που όλοι πια γνωρίζουμε.
Ένα μυθιστόρημα από τα βάθη των αιώνων διδάσκει το σήμερα και το αύριο
Με λίγα λόγια, ο Ντεφόου σχεδόν προφητεύει εμμέσως πλην σαφώς τα αίτια των επόμενων αιώνων παραθέτοντάς μας όσα λαμβάνουν χώρα γύρω του εκείνον τον αιώνα. Με ένα μυθιστόρημα κατά τα φαινόμενα απλοϊκό για τους πολλούς που βρίσκουν σε αυτό μόνο μια όμορφη περιπέτεια, ο Ντεφόου ξετυλίγει τον κόσμο του αύριο ίσως μην έχοντας και ο ίδιος πλήρη γνώση για τα όσα με σοφία αφηγείται. Τι και αν αυτό είναι από τα πιο διάσημα βιβλία όλων των εποχών, ο Ντεφόου είναι ένας πολυπράγμων και πολυεπίπεδος συγγραφέας και αυτό το έχει αποδείξει περίτρανα και στα υπόλοιπα βιβλία του. Η ιστορία του Ροβινσόνα Κρούσου είναι η εικόνα ενός ανθρώπου που αλλάζει σταδιακά και ξεφεύγει από τα στερεότυπα ενός αυταρχικού αποικιοκράτη και μετατρέπεται σιγά σιγά σε έναν άνθρωπο που προσπαθεί και ανέχεται εν μέρει το διαφορετικό επιβάλλοντας βέβαια και τα δικά του πιστεύω.
Η σχέση του Παρασκευά με τον Ροβινσόνα είναι ένα δείγμα μίξης πολιτισμών υπό την ίδια στέγη, η εκπαίδευσή του και η προσπάθεια επικοινωνίας μαζί του είναι σημάδια μιας προσπάθειας αρμονικής συμβίωσης διότι είναι εκεί ο ένας για τον άλλον. Πολλοί θα μπορούσαν να θεωρήσουν τον Ντεφόου ρατσιστή και επιλεκτικό ως προς το ποιες ελευθερίες επιλέγει να χαρίσει στον άγριο και απολίτιστο Παρασκευά πριν τον αναλάβει ο δάσκαλος Ροβινσόνας που είναι άνθρωπος του Θεού και πολιτισμένος. Εν τούτοις, το μυθιστόρημα είναι αμφιλεγόμενο και αμφίδρομο καθώς παρουσιάζει πτυχές της ανθρώπινης καλοσύνης και κακίας, είναι διττά τα μηνύματα και ως τέτοια οφείλουμε να τα εισπράξουμε γιατί πάντα η αλήθεια βρίσκεται στη μέση. Κανείς δεν είναι άγιος, κανείς δεν είναι απόλυτα αγνός, τόσο ο Ροβινσόνας όσο και ο βάρβαρος Παρασκευάς έχουν τα ελαττώματά τους και κοινή συνισταμένη στο μυθιστόρημα είναι πως η ύπαρξη του διαφορετικού που έχει γίνει σήμερα τόσο δύσκολη, αξίζει να δοκιμαστεί για το καλό όλων.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Πρόκειται για ένα βιβλίο με έντονο το στοιχείο της περιπέτειας, της αγωνίας μα και του φόβου μα δεν είναι μόνον αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι ένα σύγγραμμα τόσο διαχρονικό και ζωντανό που έρχεται να επιβεβαιώσει την ρήση του σπουδαίου Ίταλο Καλβίνο, ο οποίος έγραφε στο βιβλίο “Γιατί να διαβάζουμε τους κλασσικούς” πως κλασσικό είναι ένα βιβλίο που όσες φορές και να το διαβάσουμε ποτέ δεν θα έχει ολοκληρώσει αυτά που έχει να πει. Και πόσο δίκιο έχει ο Καλβίνο σε συνδυασμό με αυτό που είχε πει νωρίτερα ο Καρτέσιος πως διαβάζοντας τα καλά βιβλία είναι σαν να συνομιλούμε με τους άριστους των περασμένων αιώνων. Ο Ντεφόου σκέφτεται, εμπνέεται και συγγράφει αυτό το βιβλίο σε μια εποχή έντονων κοινωνικών, ιστορικών και πολιτικών αναταράξεων, σε μια εποχή ανακάλυψης νέων θαλασσών και νέων χωρών, σε μια εποχή όπου η Ευρώπη ανοίγεται στον παγκόσμιο ιστό και οι κάτοικοί της εκστρατεύουν για άλλες πολιτείες.
Ο Άγγλος πρωταγωνιστής Ροβινσόνας Κρούσος, ένας κατά τα άλλα αστός που φεύγει για το άγνωστο γιατί προσδοκά κάτι διαφορετικό από αυτό που το προτείνει ο πατέρας του, αποτελεί μέλος αυτής της νέας τάξης πραγμάτων, ενός κόσμου διαφορετικού από αυτόν που ζει έως τώρα. Παρόλο που βρίσκεται να ναυαγεί μόνος και έρημος σε ένα νησί χωρίς φαινομενικά άλλους κατοίκους και σε ένα νησί όπου όλα θα χρειαστεί να τα σκέφτεται εκείνος με πρώτη προτεραιότητα την επιθυμία του να επιβιώσει και να ζήσει όσο πιο κανονικά γίνεται τηρουμένων των νέων συνθηκών, δεν παύει να είναι μόνος και κάπου εκεί ανακαλύπτει τον εαυτό του. Διότι αναστοχάζεται, αναδομείται ψυχικά, ανακαλύπτει το θείο των γραφών και αρχίζει να αλλάζει μέσα του. Μέσα από το μυθιστόρημα που έχει βάσεις στοχασμού, κοινωνικής ηθικής και βιοηθικής, ο Ντεφόε παρασύρει τον αναγνώστη εκείνης της εποχής να θέσει εαυτόν ενώπιον διλημμάτων.
“Αχ, τι γελοίες αποφάσεις παίρνουν οι άνθρωποι όταν τους κυριεύει ο φόβος! Αυτός τους στερεί τα μέσα που προσφέρει η λογική για τη λύτρωσή τους. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν να γκρεμίσω τους φράχτες μου και να αφήσω τα εξημερωμένα ζώα μου να φύγουν στο δάσος, μην τυχόν τα βρει ο εχθρός και αρχίσει να συχνάζει στο νησί περιμένοντας να βρει αυτά ή άλλα παρόμοια λάφυρα”. Η επαφή του Ροβινσώνα με τα ζώα είναι μια άλλη ενδιαφέρουσα παράμετρος καθώς από την ανάγκη για τροφή που τον οδηγεί να τα σκοτώνει περνά σιγά σιγά στην εξημέρωση και στην ανάγκη να έχει συντροφιά όχι μόνο τον σκύλο και τις γάτες αλλά και ζώα όπως τα κατσίκια, ο παπαγάλος. Στο παραπάνω απόσπασμα φαίνεται πως ο ίδιος αλλάζει μέσα σε αυτά τα τόσα πολλά χρόνια που βρίσκεται μακριά από τη βουή των ανθρώπων όντας πια στη φύση ως μέρος της και ευχαριστώντας τον Θεό για αυτά που του προσφέρει η μητέρα γη. Η άρτια μετάφραση του Γιώργου Μπαρουξή μας μεταδίδει όλο το πνεύμα που διακρίνει τον Ντεφόε και μας ψυχαγωγεί με την αρχέγονη έννοια του όρου.
Απόσπασμα από το βιβλίο
“Σκέφτηκα ότι αυτή ήταν η κατάσταση της ζωής που η πάνσοφη και πανάγαθη πρόνοια του Θεού είχε καθορίσει για μένα κι ότι αφού μου ήταν αδύνατο να προβλέψω ποιος μπορεί να είναι ο σκοπός της σοφίας του Θεού σε όλα αυτά, δεν έπρεπε να αμφισβητώ την κυριαρχία του”
Διαβάστε επίσης:
Ντάνιελ Ντεφόου – Ροβινσόνας Κρούσος: Το κλασικό βιβλίο για τον αγώνα για επιβίωση ενός ναυαγού