Έχει ειπωθεί ότι οι ζωές μας είναι ενορχηστρωμένες με έναν συγκεκριμένο τρόπο επειδή η ζωή στον πυρήνα της είναι ύλη: το παρελθόν είναι αέριο, το παρόν υγρό και το μέλλον στερεό. Ωστόσο, καθώς όλο και περισσότερο βγαίνουμε από τις προκαθορισμένες ροές της ιστορίας και του χρόνου μέσω νέων και γνωστών χειρονομιών, βιώνουμε ότι το μέλλον είναι υγρό, το παρελθόν είναι στερεό και το παρόν είναι αέριο, αλλά έτσι είναι μόνο σήμερα. Όταν τα αρχαία αντικείμενα βγαίνουν από τις ροές τους, μεταμορφώνονται, γίνονται ορατά, οικεία, αυτόνομα. Όταν αλληλοεπιδρούμε μαζί τους, επανεξετάζουμε τα βλέμματα, τις χειρονομίες και τις συμπεριφορές και δημιουργούμε νέες λειτουργίες. Η έκθεση «Ό,τι αγγίζω, γίνεται εγώ – Αρχαιολογία της χειρονομίας», ένα διαρκώς εξελισσόμενο αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας έρευνας για το πώς διασταυρώνονται χειρονομίες, γλώσσα και αξία, είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένη από το Berlin Key του Latour. Η ιδέα του προτεινόμενου έργου πηγάζει από τα αρχαία ερείπια, που σήμερα στέκονται ως σύγχρονες νεκροπόλεις σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Πλέον έχοντας υποστεί αποικιοποίηση και αποικειοποίηση, αποικισμένα, κρυμμένα, χαμένα μέσα στις συλλογές των μουσείων, τέτοια αντικείμενα είναι παράλληλα με τέτοιες τοπογραφίες. Αφού ανακαλύφθηκαν σε ανασκαφές, τα περισσότερα αρχαιολογικά αντικείμενα έχουν υποβληθεί στις προδιαγεγραμμένες χειρονομίες των δημιουργών τους και στη συνέχεια των αρχαιολόγων και των επιμελητών τους. Στον πυρήνα του, το πρότζεκτ αφορά τη μελέτη των χειρονομιών και τη θέση τους στη νεκροπολιτική, προτείνοντας την έννοια της “χειρονομιακής” αρχαιότητας. Το προτεινόμενο έργο αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν κατά την έρευνα των σπασμένων αντικειμένων ή των κατακερματισμένων συλλογών, που είναι διασκορπισμένες σε όλο τον κόσμο και των εννοιών της επιδιόρθωσης και της επούλωσης. Επανεξετάζει τις αντιδράσεις μας στα αρχαία αντικείμενα που εξάγονται από τα εγγενή τους συστήματα, τις ιδιαίτερες γεωγραφίες και τις συμπεριφορές τους.
Τα αρχαία αντικείμενα προσαρμόζονται στους χρονικούς τρόπους των καταστάσεων στις οποίες βρίσκονται και οι τρεις τρόποι της χρονικότητάς τους έρχονται στο φως: τμηματοποιημένα και πεπερασμένα, οικεία και ρέοντα. Όταν συγχρονιζόμαστε μαζί τους, επανεξετάζουμε τα βλέμματα, τις χειρονομίες [1] και τις συμπεριφορές που σχετίζονται με αυτά και δημιουργούν νέες λειτουργίες [2]. Σε ένα αέναο αρχιπέλαγος πρωτοκόλλων χειρισμού, εργασίας, κατοχής αντικειμένων, αυτό το έργο προτείνει μια ριζική μη-χρήση. Εξερευνώντας τη διαγώνια κοινοκτημοσύνη των αντικειμένων της αρχαιότητας ως αντικείμενα νεκροπολιτικής επιθυμίας, η έκθεση λειτουργεί ως ένα παρασιτικό συμβούλιο που προτείνει εναλλακτικές χειρονομίες. Νέες μορφές κινήσεων, βλέμματα και σκέψεις χαραγμένες σε χειρονομίες χειρισμού, φροντίδας, αγάπης και μοιράσματος. Ένα ρίζωμα μη ιδιόκτητων χρήσεων, ανοίγει χώρους για συζήτηση.
Η γέννηση υποδηλώνει μια χειρονομία- χωρίς την οποία τίποτα δεν γεννιέται. Το πρότζεκτ συνοψίζει μια μακρά έρευνα για το πώς διασταυρώνονται χειρονομία, γλώσσα και αξία. Στοχεύει στην εξαγωγή χειρονομιών και σωματικών δηλωτικών καταστάσεων από την αρχαιολογία και τα τεχνουργήματα, επιτρέποντάς τους μέσα από μια νέα διαδικασία ερμηνείας και επανάληψης, φαινομενικά συναρμολογημένα όπως σε μια παρτιτούρα παράστασης, σπρώχνοντας τα όρια μεταξύ ιστορίας, εικαστικών τεχνών και χορογραφίας, πλαισιώνοντας έτσι την αξία της χειρονομίας και της ενσάρκωσής της.
Το πρότζεκτ προτείνει μια αντιστροφή που επιχειρεί να επιβεβαιώσει μια εναλλακτική τάξη, αρνούμενο να καθιερώσει την ιεραρχία, ενώ προσπαθεί να δημιουργήσει μια αταξία, μέσω της αμφισβήτησης της γλώσσας και της χειρονομίας στο πεδίο της αρχαιολογίας. Μας προτρέπει να μην παραχωρήσουμε σε καμία αφηγηματική ή διαλεκτική πρακτική έναν προνομιακό ρόλο, ενισχύοντας την ιδέα της αδιάκοπης μεταμόρφωσης μέσω της χειρονομίας. Αναδεικνύει μια ανεστραμμένη χειρονομία που απεικονίζει έκσταση αντί για ευλάβεια. Το έργο προτείνει μια μετατόπιση της εγγενούς σχέσης της αρχαιολογίας και της ανθρωπολογίας με τις χειρονομίες, τα αντικείμενα και τα υποκείμενα, επανεξετάζοντας το καθεστώς της ίδιας της χειρονομίας ως αντικείμενο έρευνας, ανοίγοντας συζητήσεις για το αν θα πρέπει να επανεξεταστεί ως ετερογενής και πολιτικοποιημένη, αμφισβητούμενη και διαμεσολαβητούμενη, υλικά ευμετάβλητη, μνημειακή στην έναρξη πρακτικών οικειοποίησης, καθαρισμού και συλλογικής αναπαράστασης σχέσεων.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το επιμελητικό πρόγραμμα θα αποτελείται από μια κύρια ομαδική έκθεση καλλιτεχνών στο Space52, καθώς και από ένα πλούσιο πρόγραμμα αναγνώσεων και προβολών που θα πραγματοποιηθούν σε όλη την Αθήνα σε συνεργαζόμενους χώρους και ιδρύματα. Το επιμελητικό πρόγραμμα θα περιλαμβάνει επίσης συζητήσεις, ένα πάνελ και μια πολύ σύντομη έκδοση γεμάτη με έρευνα, δοκίμια και κείμενα. Το θεωρητικό πλαίσιο της έκθεσης, βασισμένο στη Νεκροπολιτική, τη Φαινομενολογία, τη Βιοπολιτική και τη Φιλοσοφία της Χειρονομίας, θα αποτελέσει το κεντρικό αντικείμενο των συζητήσεων, των δημοσιεύσεων και του συμμετοχικού προγράμματος που θα πραγματοποιηθεί,, όπως η σκέψη/ερωτήματα για την (κατασκευή) αντικειμένων, η εξέταση λανθάνουσας χειρονομίας, οι συζητήσεις για τη γονιμότητα των ιδεών σε τόπους πλούσιους σε αρχαιολογικό παρελθόν, η παραγωγή και η προσαρμογή σε διαφορετικούς μεταβολισμούς, από την περφόρμανς στην αρχαιολογία και πέρα από αυτήν.
Κινούμενος βιωματικά από την ιδιωτική σχέση με τη γνώση της αρχαιότητας, στη στατική παρουσία του αντικειμένου, στην ενεργή συνάντηση με τους παρουσιαζόμενους καλλιτέχνες, ο επισκέπτης καλείται να επανεκτιμήσει όχι μόνο τη σχέση μας με την ελληνική και κυπριακή αρχαιότητα, αλλά και να συμμετάσχει στις μεταβαλλόμενες κλίμακες και τα περιγράμματα του “εμείς” που συναντάμε το κλασικό παρελθόν. Αυτό δημιουργεί και ενισχύει μια σειρά από μοναδικά περιβάλλοντα και προσωπικές προοπτικές για την ενασχόληση με την αρχαιότητα ως χειρονομιακή, υγρή, επιτελεστική και ετερογενή, αντί για σταθερή, μονολιθική και μονοπολιτισμική. Ο ριζοσπαστισμός της έκθεσης γίνεται αντίδοτο στον αποικισμό της αρχαιολογίας και της ίδιας της χειρονομίας.
- Σε επιμέλεια Ευαγόριας Δαπόλα
- Καλλιτέχνες που συμμετέχουν: Κωστής Βελώνης, Έλλη Αντωνίου, Φάνος Κυριάκου, Δημήτρης Κοντοδήμος, Σωκράτης Σωκράτους, Διονύσης Χριστοφιλογιάννης
[1] Η χειρονομία είναι μια μορφή μη λεκτικής επικοινωνίας ή μη φωνητικής επικοινωνίας κατά την οποία ορατές σωματικές ενέργειες μεταδίδουν συγκεκριμένα μηνύματα ή ενέργειες
[2] Η σήμανση των γαιών και των σωμάτων εξακολουθεί να αποτελεί έναν τρόπο να καθίστανται περιττά ορισμένα σώματα. Αυτή η χωρικότητα μέσω της οποίας ορίζεται ή συγκροτείται το νεκροπολιτικό – γίνεται ένα απόθεμα με ποικίλες υλικές αναλογίες: του αρνητικού συμβολικού δυναμικού και των οριακών απολαύσεων του θανάτου- ένα απόθεμα εργασίας, ένα απόθεμα φύσης ανοιχτό προς οικειοποίηση- ένα απόθεμα δυνητικά γόνιμης γης για τους εποίκους- και ένα απόθεμα άχρηστης γης για τα ανθρώπινα και περιβαλλοντικά απορρίμματα της αποικιοκρατίας.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Κωστής Βελώνης, Marble, Labour and the Sun, 2024