Ο Τσέχωφ στην οθόνη του ρωσικού σινεμά: Αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης

Η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης συνεχίζει τη δραστηριότητά της παρουσιάζοντας το κινηματογραφικό αφιέρωμα «Ο Τσέχωφ στην οθόνη του ρωσικού σινεμά» από την Πέμπτη 23 έως την Κυριακή 26 Μαΐου 2013 στην Αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α΄, Λιμάνι).

Το αφιέρωμα περιλαμβάνει τις ταινίες: Η κυρία με το σκυλάκι / Theladywiththedog (Σοβιετική Ένωση, 1960) του Γιόσιφ Κέιφιτς / IosifKheifits, Οι τρεις αδελφές / TheThreeSisters (Σοβιετική Ένωση, 1964) του Σαμψών Σαμψόνωφ / SamsonSamsonov, Ο θείος Βάνια / DyadyaVanya (Σοβιετική Ένωση, 1971) του Αντρέι Μιχάλκωφ Κοντσαλόφσκι / AndreyKonshalovskiy και Νουβέλα σε πρώτο πρόσωπο / The Shooting Party (Σοβιετική Ένωση, 1978) του Εμίλ Λοτεάνου / EmilLoteanu.

Πρόγραμμα προβολών
Πέμπτη 23 Μαΐου 2013

19.00 Νουβέλα σε πρώτο πρόσωπο

21.30 Οι τρεις αδελφές

Παρασκευή 24 Μαΐου 2013

19.00 Η κυρία με το σκυλάκι

21.30 Ο θείος Βάνια

Σάββατο 25 Μαΐου 2013

19.00 Ο θείος Βάνια

21.30 Η κυρία με το σκυλάκι

Κυριακή 26 Μαΐου 2013

19.00 Οι τρεις αδελφές

21.30 Νουβέλα σε πρώτο πρόσωπο

Οι ταινίες

Νουβέλα σε πρώτο πρόσωπο / The Shooting Party

(Σοβιετική Ένωση, 1978)

Σκηνοθεσία: Εμίλ Λοτεάνου / Emil Loteanu. Έγχρωμη, 105΄.

Ο ανακριτής Κάμισεβ επισκέπτεται στην εξοχική του κατοικία τον ξεπεσμένο κόμη Κορνέγιεφ, τον οποίο οι γιατροί τον έχουν ξεγραμμένο, λόγω του αλκοολισμού του. Ο κόμης ωστόσο δεν το βάζει κάτω και οργανώνει μία (ακόμα) αποχαιρετιστήρια γιορτή για τους φίλους του, όπου οι πάντες αναστατώνονται από την αισθησιακή παρουσία της 17χρονης και ταπεινής καταγωγής Όλιας, που θέλει να ξεφύγει από την μίζερη ζωή της κάνοντας έναν πλούσιο γάμο. Ο Κάμισεβ ξετρελαίνεται μαζί της, αλλά εκείνη επιλέγει τον πολύ μεγαλύτερό της Ουρμπένιν. Ο γάμος της όμως δεν πηγαίνει καλά και η Όλια εγκαταλείποντας τον σύζυγό της, γίνεται μαιτρέσα του Κορνέγιεφ, απορρίπτοντας για δεύτερη φορά (ανεξήγητα) το ερωτικό κάλεσμα του Κάμισεβ. Όταν κάποια μέρα όλοι μαζί ξεκινούν για μια κυνηγετική εκδρομή, τα πράγματα θα πάρουν μια απρόβλεπτη όσο και τραγική τροπή…

Βασισμένη σε μια μικρή σε έκταση νουβέλα του Τσέχωφ, η ταινία καταγράφει μ’ ένα έντονο υποκειμενικό βλέμμα την εσωτερικότητα της ψυχοσύνθεσης των ηρώων του ρώσου συγγραφέα με λυρική δύναμη και υπερτονισμένες (χάρις στην θαυμάσια έγχρωμη φωτογραφία), φορμαλιστικές εξάρσεις του Εμίλ Λοτεάνου-γνωστού και από την θαυμάσια ταινία του Οι τσιγγάνοι πεθαίνουν από αγάπη. Αυτοί οι τσιγγάνοι – την ζωή και την μουσική των οποίων ύμνησε σε όλο του έργο ο σκηνοθέτης από την Ουκρανία – υπάρχουν φυσικά και εδώ με την μορφή χορού αρχαίου δράματος που σχολιάζουν τα δρώμενα.

Ο θείος Βάνια / Dyadya Vanya

(Σοβιετική Ένωση, 1971)

Σκηνοθεσία: Αντρέι Μιχάλκωφ Κοντσαλόφσκι / Andrey Mikhalkov–Konshalovskiy. Έγχρωμη, 104΄.

Ο Ιβάν Πετρόβιτς, γνωστός και ως θείος Βάνια -μια από τις πιο αναγνωρίσιμες φιγούρες της παγκόσμιας θεατρικής δραματουργίας- αγωνίζεται να διαχειριστεί και να διατηρήσει το οικογενειακό κτήμα, με την βοήθεια της ανύπαντρης ανιψιάς του Σόνια. Ζουν και οι δυο φτωχικά και στερημένα καθώς στέλνουν ότι βγάζουν με τον ιδρώτα τους στον πατέρα της Σόνια, τον καθηγητή Σερεμπριάκοφ, ο οποίος υποτίθεται ότι έχει ένα τεράστιο πνευματικό ανάστημα και μεγάλο ακαδημαϊκό κύρος και γι’ αυτό δικαιούται να ζει μια πλούσια και άνετη ζωή, εις βάρος τους. Όταν όμως ο κύριος καθηγητής έρχεται να μείνει ένα καλοκαίρι στο κτήμα, μαζί με την νεαρή και πανέμορφη γυναίκα του Ελένα, ο Βάνια αντιλαμβάνεται ότι θυσιάζει την ζωή του για ένα αγνώμονα, αλαζόνα και ματαιόδοξο άνθρωπο. Η θλίψη του βαθαίνει ακόμα πιο πολύ, όταν συνειδητοποιεί ότι τον ζηλεύει για την όμορφη αλλά και ναρκισσιστικά αυτάρεσκη Ελένα. Η Σόνια που είναι εδώ και χρόνια ερωτευμένη χωρίς ανταπόκριση, με τον οικογενειακό γιατρό και φίλο Δρ. Αστρώφ, πληγώνεται και υποφέρει, όταν βλέπει κι εκείνον να έλκεται ερωτικά από την Ελένα. Τα πράγματα χειροτερεύουν ακόμα περισσότερο, όταν ο κύριος καθηγητής τους ανακοινώνει την απόφασή του να πουλήσει το κτήμα…

Πρόκειται ίσως για την καλύτερη μεταφορά του διάσημου θεατρικού έργου του Τσέχωφ στη μεγάλη οθόνη. Ο Αντρέι Μιχάλκωφ Κοντσαλόφσκι πιστός περισσότερο στο πνεύμα και λιγότερο στο γράμμα, αποτυπώνει στην οθόνη με καθαρά κινηματογραφικό τρόπο το μεδούλι και το βάθος του καλύτερου-σύμφωνα με τους επαΐοντες-έργου του μεγάλου δραματουργού: κάμερα αεικίνητη που είτε διατρέχει ιλιγγιωδώς τα εσωτερικά της ντάντσας (μοναδικός χώρος της ταινίας), είτε κολλά στα πρόσωπα των ηρώων συλλαμβάνοντας τους πιο ανεπαίσθητους ψυχικούς κραδασμούς, εκπληκτικοί φωτισμοί, εξαιρετική φωτογραφία σε σέπια τόνους. Η υπεραξία της ταινίας έγκειται στις ανεπανάληπτες ερμηνείες δύο ιερών τεράτων του Σοβιετικού κινηματογράφου, τις εκφραστικές δυνατότητες των οποίων ο Κοντσαλόφσκι εκμεταλλεύεται δημιουργικά στο έπακρον: ο Ινοκέντι Σμοκτουνόφσκι στο ρόλο του θείου Βάνια και ο Σεργκέι Μπονταρτσούκ στο ρόλο του Δρ. Αστρώφ, συνεπικουρούμενοι από τις έξοχες Ιρίνα Μιροσνίσενκο και Ιρίνα Κουπτσένκο στους ρόλους της Ελένα και της Σόνια.

Οι τρεις αδελφές / The Three Sisters

(Σοβιετική Ένωση, 1964)

Σκηνοθεσία: Σαμψών Σαμψόνωφ / Samson Samsonov. Ασπρόμαυρη, 112΄.

Ο Τσέχωφ έγραψε αυτό το θεατρικό έργο το 1900 και τοποθέτησε τη δράση σε μια μικρή πόλη της Σιβηρίας, όπου στρατοπεδεύει ένα σύνταγμα κάνοντας λιγότερη ανιαρή την ζωή της επαρχίας. Μια ομάδα στρατιωτικών περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους στο σπίτι του γλεντζέ Αντρέι Σεργκιέβιτς και των τριών αδελφών του. Ο στρατηγός πατέρας τους τις έφερε από την γεμάτη ζωή Μόσχα, σ’ αυτό το απομονωμένο μέρος και οι τρεις γυναίκες (η Όλια, η Μάσια και η Ειρήνη), βλέπουν τον χρόνο να περνά χωρίς να συμβαίνει τίποτα, την ζωή τους να φεύγει και κανένα από τα όνειρά τους να μην ολοκληρώνεται. Έχει βέβαια η καθεμιά την ζωή της, αλλά αυτή η ζωή είναι συμβιβασμένη, παγιδευμένη σε υπαρξιακά και κοινωνικά αδιέξοδα, χωρίς ανοιχτούς ορίζοντες και προσδοκίες. Γύρω τους κινείται ένας ολόκληρος ανθρώπινος μικρόκοσμος: ο μέθυσος αδελφός τους και η υπεροπτική γυναίκα του Ναταλία που τον απατά, ο μονόχνωτος Σολιόνι που είναι ερωτευμένος με την Ειρήνη (η οποία το μόνο που θέλει είναι να ξεφύγει από το μίζερο και ασφυκτικό επαρχιακό περιβάλλον), όπως και ο βαρόνος Νικολάι που της έχει κάνει πρόταση γάμου, ο συγκαταβατικός και παραιτημένος άντρας της Μάσια που γνωρίζει ότι η γυναίκα του τον απατά με τον Βερσίνι και η μόνη που μοιάζει να έχει αποδεχτεί την μοίρα της, είναι η μεγαλύτερη αδελφή Όλια…

Ο Σαμψών Σαμψόνωφ που δέκα χρόνια πριν το 1955, είχε μεταφέρει αριστουργηματικά στην μεγάλη οθόνη το Γλάρο, διατηρεί ακέραιη την θεατρική δομή του έργου, υπηρετώντας κατά γράμμα τις περίπλοκες σχέσεις και τις καταστάσεις που διαμορφώνονται και συλλαμβάνοντας τις λεπτές ψυχολογικές αποχρώσεις των ηρωίδων, καθώς και το πνεύμα και την ατμόσφαιρα παρακμής των αξιών μιας ολόκληρης εποχής. Θαυμάσια η ερμηνεία της σπουδαίας Μαργαρίτας Βολοντίνα στο ρόλο της Μάσια.

Η κυρία με το σκυλάκι / The lady with the dog
(Σοβιετική Ένωση, 1960)

Σκηνοθεσία: ΓιόσιφΚέιφιτς / Iosif Kheifits. Ασπρόμαυρη, 89΄.

Η ταινία, βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Τσέχωφ θεωρείται μια από τις πιο επιτυχημένες μεταφορές έργου του στον κινηματογράφο. Η δράση εκτυλίσσεται σ’ ένα παραθαλάσσιο θέρετρο στα τέλη του 19ου αιώνα. Εκεί γνωρίζονται ένας μοσχοβίτης φιλόλογος και μια νεαρή παντρεμένη γυναίκα από την επαρχία και ζουν ένα σύντομο έρωτα, γεμάτο πάθος και ένταση. Όταν οι διακοπές τελειώνουν ο άντρας επιστρέφει στη Μόσχα και η γυναίκα στην άχαρη ζωή της μικρής επαρχιακής πόλης. Παρόλο που οι δύο ερωτευμένοι αποτολμούν κάποιες συναντήσεις, ουσιαστικά η σχέση τους είναι αδιέξοδη, χωρίς μέλλον και καταδικασμένη να σβήσει…

Ο σκηνοθέτης συλλαμβάνει τις λεπτές αποχρώσεις της ειρωνείας του Τσέχωφ, με μια ποιητική κινηματογραφική γραφή, απεικονίζοντας εύστοχα την ατμόσφαιρα της εποχής, το τέλμα των ανθρώπινων σχέσεων και την έλλειψη ουσιαστικής επαφής και επικοινωνίας. Ειδικότερα με την επιστροφή των ηρώων στην ρουτίνα της καθημερινότητας, αποτυπώνονται με ενάργεια τα κενά ψυχικά τοπία και η άδεια εσωτερικότητα, που ούτε καν η επαναστατική πράξη του έρωτα καταφέρνει να γεμίσει, κάνοντας τους ήρωες να μοιάζουν όπως έχει γράψει ο Ζωρζ Σαντούλ με «πουλιά κλεισμένα στο ίδιο κλουβί» που δεν τολμούν να πετάξουν προς την ελευθερία και την χαρά της ζωής. Η κυρία με το σκυλάκι υπήρξε μια μεγάλη εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία του Σοβιετικού κινηματογράφου, στο μεταίχμιο ανάμεσα στον αρτηριοσκληρωτικό σοσιαλιστικό ρεαλισμό και το νέο κύμα των αρχών της δεκαετία του ‘60.

Οι εκδηλώσεις της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση – Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.