Αινιγματικός, άνθρωπος της περιπέτειας και της ιστορικής αναζήτησης καθώς πολυταξιδεμένος, συγγραφέας του εμβληματικού βιβλίου Οι επτά στύλοι της σοφίας, ο Τόμας Έντουαρντ Λόρενς ή αλλιώς Λόρενς της Αραβίας όπως είναι καθολικά και ευρύτερα γνωστός ανά την οικουμένη, υπήρξε μια προσωπικότητα για την οποία έχουν γραφτεί πολλά και θα γραφτούν ακόμα περισσότερα όσο ξετυλίγεται το κουβάρι των ιστορικών μαρτυριών. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ένας σπουδαίος συγγραφέας όπως ο Ζιλμπέρ Σινουέ (Gilbert Sinoué) του αφιερώνει ένα ολόκληρο βιβλίο, ένα βιβλίο που αναλύει το είναι του Λόρενς, τις σκέψεις του, τον τρόπο δράσης του σε μια περίοδο και σε μια εποχή ιστορικά ενδιαφέρουσα μα και κρίσιμη. Ο Σινουέ συμπληρώνει το παζλ της γνωριμίας μας με τον πολλές φορές εκκεντρικό και αντισυμβατικό Λόρενς, προσφέροντάς μας την σχέση του με πρόσωπα ιστορικά αλλά και προσωπικότητες της διανόησης.
Ένας αναζητητής εμπειριών, ένας αμφιλεγόμενος οραματιστής που προδόθηκε ή πρόδωσε;
Ο Σινουέ μέσα από τα βιβλία του που αναδύουν πάντα την ιστορική μνήμη έχει την ικανότητα να μας μεταδίδει το πάθος του για το εκάστοτε πρόσωπο στο οποίο επικεντρώνεται. Εδώ με αφορμή την περίφημη και ιστορική ταινία αναφοράς στο πρόσωπο του Λόρενς, ταινία του 1962, ξεκινά μια ολόκληρη έρευνα γύρω από το πρόσωπό του για να φωτιστούν αθέατες πλευρές, να πέσει φως στη φιλοσοφία ζωής του και τελικά να αντλήσουμε εμείς οι αναγνώστες μα και ο συγγραφέας που πραγματοποίησε την έρευνα ποιος ήταν τελικά ο άνθρωπος Λόρενς πέρα από τον μύθο γύρω από το όνομά του. Η ιστορία του Λόρενς ξεδιπλώνεται χάρη στον ιστορικό Πολ Σαβαρί και την γυναίκα του που συνομιλούν με ανθρώπους που τον γνώρισαν έμμεσα ή άμεσα και είδαν από κοντά τον ρόλο που διαδραμάτισε στην περιοχή.
Ο Λόρενς, σαν τον Λόρδο Βύρωνα, εγκαταλείπει την Βρετανία σε μια εποχή όπου η βρετανική κυριαρχία επικρατεί και έχει φτάσει στην κορύφωσή της πριν ξεκινήσει η παρακμή τις επόμενες δεκαετίες. Μεταβαίνει σε μια περιοχή όπου οι ιστορικές και κοινωνικές ζυμώσεις λόγω και του Α’ Παγκοσμίου πολέμου είναι πολλές και ενδελεχείς. Θα βρεθεί στο μέσο μιας υπόγειας σύρραξης που μαίνεται για την εδραίωση της κυριαρχίας των Αράβων και τον έλεγχό τους στην περιοχή, σε μια περιοχή όπου ιστορικά μιλώντας είχαν τα πρωτεία αν θυμηθούμε τον ιερό πόλεμο που κερδήθηκε από τον Σαλαχαντίν κατά την έναρξη της δεύτερης χιλιετίας. Ήταν τότε που ο Σαλαχαντίν είχε κερδίσει τον χριστιανικό στρατό και είχε κυριαρχήσει στους Άγιους Τόπους και την Ιερουσαλήμ μετατρέποντας την Ιερουσαλήμ σε ένα έδαφο μουσουλμανικής κατοχής.
«Εγκατέλειψα όλα όσα έχω κάνει στη ζωή μου και ζω σαν τυχοδιώκτης, αρπάζοντας τις ευκαιρίες της στιγμής, όπου κι όποτε τις δω. Σας έχουν πιθανότατα πει πως η δουλειά μου συνίσταται στο να υποκινήσω μια αραβική εξέγερση εναντίον της Τουρκίας, και γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να προσπαθώ να κρύβω τη δυτική μου εμφάνιση και να ενσωματώνομαι όσο το δυνατόν περισσότερο στο αραβικό τοπίο. Είναι λοιπόν μια ξένη θεατρική σκηνή όπου παίζουμε μεταμφιεσμένοι μέρα νύχτα, σε μια ξένη γλώσσα, με το ξίφος της αποτυχίας έτοιμο να μας κόψει το κεφάλι αν ο ρόλος δεν αποδίδεται σωστά», γράφει ο Σινουέ για λογαριασμό του Λόρενς, ο οποίος και περιγράφει τα όσα συμβαίνουν στον νέο τόπο όπου αποφασίζει να βάλει τα πόδια του για να υπερασπιστεί κάποια από τα δικά του ιδανικά. Το θέμα είναι πως οι εξελίξεις τον διέψευσαν και τελικά ο αραβικός κόσμος μετετράπη σε μια ζώνη επιρροής της Γαλλίας, της Βρετανίας, της Γερμανίας και άλλων δυτικών κρατών που έσπευσαν να εκμεταλλευτούν τις γεωπολιτικές εξελίξεις.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Μην λησμονούμε το πλαίσιο στο οποίο έδρασε ο Λόρενς καθώς όλα τα λογοτεχνικά βιβλία της εποχής, ειδικά αυτά που γράφτηκαν από τους περισσότερους Βρετανούς κατακρίνουν την πολιτική κατεύθυνση της αποικιοκρατικής νοοτροπίας, κάτι για το οποίο και ο ίδιος ο Λόρενς είναι κατά και εκφράζει ανοιχτά την αντίθεσή του. Αν και έχει χαρακτηριστεί ως ένας επιπόλαιος διπλωματικός ακόλουθος δίχως σταθερό και ακριβή προσανατολισμό ως προς τον ρόλο του και την παρουσία του, είναι αυτός, που με μια άλλη εξίσου ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, την Γερτρούδη Μπελ με την οποία είχε δια ζώσης επαφές στο πεδίο, προσπάθησε για την ανεξαρτησία των αραβικών κρατών και την ελεύθερη αυτοδιάθεσή τους μακριά από επιταγές και περιορισμούς. Το αν γνώριζε εκ των έσω τις πολιτικές των συμπατριωτών του και αν προσπαθούσε να προωθήσει το προφίλ του φιλικού προς τους Άραβες για ίδιο όφελος πρωτίστως, είναι κάτι που μένει θολό.
Σε κάθε περίπτωση, ο μύθος γύρω από το όνομά του πάντα παραμένει ζωντανός για τους ιστορικούς που συνεχίζουν να αναζητούν μέσα από έγγραφα και άλλες πηγές τα όσα εκτυλίχθηκαν εκείνη την περίοδο σε συνδυασμό βέβαια με τον θάνατό του, τον υπό πολύ περίεργες συνθήκες θάνατό του, κάτι που βέβαια επιτείνει τον μύθο αυτό. Έπεσε θύμα συνωμοσίας από τους ίδιους τους συμπατριώτες του που ήθελαν την εξόντωσή του λόγω του επικίνδυνου των απόψεών του ή τελικά έμελλε να εξολοθρευτεί από τους προδομένους Άραβες που είδαν στο πρόσωπό του έναν ακόμα συμφεροντολόγο δυτικό; Η μυθιστορία του Σινουέ είναι σίγουρα μια κομβική προσθήκη και ένα ακόμα βήμα προς τη διαλεύκανση του μύθου του Λόρενς.
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Λόρενς της Αραβίας. Ο Πρίγκιπας με τα δύο Πρόσωπα»:
«Μια ιδιομορφία της περιπέτειας του Τόμας Έντουαρντ Λόρενς στον αραβικό κόσμο στις αρχές του 20ου αιώνα είναι πως ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του ως κάποιον που έπαιξε έναν όλο και πιο σημαντικό ρόλο, ενώ στην πραγματικότητα δεν είχε καμία εξουσία»
«Έχετε πολύ σωστά μαντέψει πως ο Άραβας εξάπτει τη φαντασία μου. Είναι ο αρχαίος πολιτισμός που απαλλάχθηκε από τους εφέστιους θεούς κι από τις μισές παγίδες που σπεύδει να πέσει ο δικός μας. Ξέρω πως γι’ αυτούς είμαι και πάντα θα είμαι ξένος»
