Ένα κλασικό έργο – ορόσημο του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, διάσημο στα πέρατα της γης, τον Ζορμπά του Μίκη Θεοδωράκη, παρουσιάζει το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για πρώτη φορά στο Παναθηναϊκό Στάδιο και για μία και μοναδική παράσταση, την Κυριακή 29 Ιουνίου.
Μια παραγωγή υψηλής αισθητικής, η οποία στοχεύει να προσελκύσει ελληνικό κοινό αλλά και ξένους επισκέπτες, με χαμηλές τιμές εισιτηρίων που κυμαίνονται από 15 έως 25 ευρώ.
Ο λογοτεχνικός ήρωας του μυθιστορήματος Ο βίος και η πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη, ζωντανεύει από τους χορευτές του Μπαλέτου της ΕΛΣ στον μοναδικό χώρο του Καλλιμάρμαρου Σταδίου, στη σκιά της Ακρόπολης, μέσα από την μεγαλοπρεπή κλασική χορογραφία του Λόρκα Μασσίν, την ανεπανάληπτη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και την επιβλητική φωνή της Μαρίας Φαραντούρη, σε μουσική διεύθυνση του Ηλία Βουδούρη.
Ένα εντυπωσιακό θέαμα με την Ορχήστρα, τη Χορωδία και το Μπαλέτο της ΕΛΣ, για την άφθαρτη δύναμη της ελληνικής ψυχής, για τον ήρωα-σύμβολο μιας ξεχωριστής Ελλάδας, η ασυγκράτητη ορμή της ιδιοσυγκρασίας του οποίου μετουσιώνεται στη διονυσιακή μουσική του Μίκη Θεοδωράκη που έχει ταξιδέψει ως συνώνυμο της Ελλάδας σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο ήρωας που γέννησε η πένα του Καζαντζάκη και που γοήτευσε το σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη στην ομώνυμη οσκαρική ταινία του πριν από 50 χρόνια, είναι ανάμεσά μας σαν μια αυτόχθονη λαϊκή θεότητα, αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου, για να μας μιλήσει ξανά για τη δύναμη της ζωής και να σβήσει τη χαρά και τον πόνο του στο χορό.
Ο κορυφαίος έλληνας συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης σημειώνει: “Είμαι ιδιαίτερα συγκινημένος που το έργο μου παίζεται σε έναν τέτοιο σπουδαίο χώρο όπως είναι το Καλλιμάρμαρο. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς την Εθνική Λυρική Σκηνή και τον Καλλιτεχνικό της Διευθυντή κο Μύρωνα Μιχαηλίδη”.
Ο χορογράφος Λόρκα Μασσίν παρουσίασε το 1976 στην Εθνική Λυρική Σκηνή μία πρώτη εκδοχή του Ζορμπά, αξιοποιώντας τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη για την ομώνυμη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη που είχε συνθέσει το 1964. Δέκα χρόνια αργότερα, ο συνθέτης επέλεξε διάφορα αποσπάσματα έργων του, τα οποία κατά την κρίση του μπορούσαν να στηρίξουν την ιστορία του κατά Καζαντζάκη Ζορμπά. Το σχέδιο υποβλήθηκε στο Φεστιβάλ της Βερόνας, όπου του πρότειναν να ενορχηστρώσει όλο το υλικό, γεγονός το οποίο πραγματοποιήθηκε μετά από οκτώ μήνες συνεχούς εργασίας στο Παρίσι.
Τον Αύγουστο του 1990, ο Έλληνας συνθέτης διηύθυνε την πρώτη εκτέλεση του νέου έργου του στην Αρένα της Βερόνα μπροστά σε 18.000 θεατές που αποθέωσαν τη μουσική του όπως και τη μνημειώδη χορογραφία του Μασσίν. Μέχρι σήμερα ο Ζορμπάς έχει παρουσιαστεί σε περισσότερες από 30 χώρες, από την Αυστραλία έως και την παραλία Ιπανέμα του Ρίο ντε Τζανέιρο σε ένα κοινό 150.000 ατόμων.
Η χορογραφία του Μασσίν συνδυάζει τον κλασικό, το λαϊκό και το μοντέρνο χορό, ενώ η μουσική του Θεοδωράκη συνδυάζει τη συμφωνική με τη λαϊκή ελληνική μουσική δημιουργώντας ένα μοναδικό θέαμα ανεξάντλητης δύναμης.
Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ερμηνεύουν οι Α’ Χορευτές του Μπαλέτου της ΕΛΣ, Στράτος Παπανούσης (Ζορμπάς), Ντανίλο Ζέκα (Tζων), Μαρία Κουσουνή (Μαρίνα), Αλεξάντερ Νέσκωβ (Μανωλιός) και Σταυρούλα Καμπουράκη (Ορτάνς).
Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο Ηλίας Βουδούρης. Ο διακεκριμένος αρχιμουσικός της ΕΛΣ έχει επανειλημμένως διευθύνει τον Ζορμπά: στην Όπερα της Ρώμης (Ιούνιος 1993), στο Ηρώδειο με τη Συμφωνική Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΡΤ στην πανηγυρική συναυλία για τα 70 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη (Σεπτέμβριος 1995), με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Στρασβούργου (Μάριος 1996), με την Ορχήστρα τη Χορωδία και το Μπαλέτο της ΕΛΣ στο Ηρώδειο (Ιούλιος 1998, Οκτώβριος 2001, Σεπτέμβριος 2005), τη Συμφωνική Ορχήστρα και τη Χορωδία της Όπερας της Μόσχας στο Ηρώδειο και την Κύπρο (Οκτώβριος 2005) και με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Πεκίνου και τη Χορωδία της Εθνικής Όπερας της Κίνας στο Πεκίνο (Ιούνιος 2006).
Τραγουδά η κορυφαία ελληνίδα ερμηνεύτρια Μαρία Φαραντούρη, η οποία έχει συνδεθεί με το έργο του Θεοδωράκη όσο καμιά.
Στο μπουζούκι οι Μανώλης Γιωργοστάθης και Άρης Κούκος.
Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, ενώ την καλλιτεχνική επίβλεψη της παραγωγής έχει ο Διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ, Ρενάτο Τζανέλλα.
Στην παράσταση συμμετέχουν και μαθητές της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της ΕΛΣ.
Σύνοψη του έργου από τον Μίκη Θεοδωράκη
Η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται Σαββατόβραδο στο χωριό. Τα αγόρια και τα κορίτσια ετοιμάζονται για το χορό. Ο Μανωλιός, ερωτευμένος με τη χήρα, προσπαθεί να την κατακτήσει.
Η μαντάμ Ορτάνς περνά, ενώ λίγο αργότερα έρχεται ο Ζορμπάς μ’ έναν ξένο. Ο Ζορμπάς του μαθαίνει πώς χορεύουν. Ο ξένος ερωτεύεται τη χήρα, όμως ο Μανωλιός με τ’ αγόρια τον διώχνουν. Η μαντάμ Ορτάνς ερωτεύεται τον Ζορμπά. Ζει στο παρελθόν και βλέπει σ’ αυτόν, όπως και σε κάθε άνδρα, τον παλιό της αγαπημένο. Ο ξένος συναντιέται με την χήρα. Ερωτική σκηνή. Ο Μανωλιός και τ’ αγόρια τους βλέπουν. Η χήρα σκοτώνεται. Ο Ζορμπάς κάνει τον ξένο να ξεχάσει χορεύοντας. «Κάθε φορά που πάω να πλαντάξω, κάτι μου φωνάζει μέσα μου: “χόρεψε” και χορεύω. Ξεπλαντάζω».
Η μαντάμ Ορτάνς πεθαίνει. «Κλείνει τα μάτια, όλη η πολυφιλημένη, η πολυβασανισμένη ζωή μας, αχ! Θε μου, ήταν δεν ήταν δευτερόλεπτο». Ο Ζορμπάς κλαίει το χαμό της. Ο ξένος τον παρασύρει στον χορό. «Κάθε φορά που πάω να πλαντάξω, κάτι μου φωνάζει μέσα μου: “χόρεψε”».
Ο πόνος και η λύπη σιγά σιγά σβήνονται στο χορό.
«Ζορμπάς, το μπαλέτο». Σημείωμα του χορογράφου Λόρκα Μασσίν
Το κεντρικό ερώτημα που τίθεται από το βιβλίο και από την ταινία είναι: πώς επιλύω τη σύγκρουση με χορό ή με βιβλία; Κατά τη γνώμη μου η απάντηση του Καζαντζάκη είναι απόλυτη. Διότι ασφαλώς θα έμοιαζε με υπερβολή και πράγματι θα ήταν κωμικό να ισχυριστεί κανείς ότι ένας άντρας που μόνον πίνει και χορεύει μπορεί να εξιχνιάσει το μυστήριο της ζωής. Για τον σύγχρονο αναγνώστη ή θεατή μονάχα ένα έχει εξαιρετική σημασία: συγκεκριμένα η υπόθεση. Η επιθυμία κάθε ανθρώπου να είναι «χορευτής», να βρει τον δρόμο για την αλήθεια του σώματός του, λαμβάνεται στα σοβαρά. Αλλά ο άνθρωπος έχει ανάγκη από τα πάντα: τον χορό του, τα βιβλία του, την ευχαρίστησή του, τον αγώνα του. Η σύνθεση όλων είναι το δικό μου ιδανικό.
Η ταινία και το μπαλέτο έχουν δύο κοινά σημεία: τρία από τα τέσσερα μουσικά θέματα και την χαρακτηριστική προσωπικότητα του Ζορμπά. Δεν ξέρω γιατί, αλλά σχεδόν όλοι ταυτίζονται μαζί του, ή μάλλον έτσι θα επιθυμούσαν. Έχει μία γοητεία, έχει να προσφέρει πολλά, ενώ ταυτόχρονα είναι αντικειμενικός παρατηρητής. Είναι ο άνθρωπος τον οποίο όλοι μας αναζητούμε σήμερα. Αν όλοι ήμασταν έτσι, η κοινωνία μας θα ήταν διαφορετική. Ο Ζορμπάς μοιάζει πολύ με τον συνηθισμένο άνθρωπο, κι έτσι κατά έναν τρόπο ενσαρκώνει τον λαό. Δεν επιθυμεί να εξυψωθεί πάνω από τους άλλους και τους αγαπά όλους: την χήρα, την Ορτάνς, τον αμερικανό· μέχρι ένα σημείο δεν ενδιαφέρεται καν για τον εαυτό του.
Τέτοιοι ανεπιτήδευτοι άνθρωποι δύσκολα βρίσκονται σήμερα. Ο Ζορμπάς δεν αναλαμβάνει τον ρόλο του σωτήρα -καθόλου μάλιστα- αλλά παρόλα αυτά μπορεί να πείσει, στοχεύοντας ενστικτωδώς στην ουσία των πραγμάτων. Κι όταν η χήρα δολοφονείται, κι όταν πεθαίνει η Ορτάνς, όταν το σχέδιο της οικοδόμησης αποτυγχάνει, με άλλα λόγια όταν επέρχεται η πλήρης καταστροφή, έχει ακόμα το κουράγιο να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα, να συνεχίσει και να πάρει τη ζωή όπως είναι. Αυτός είναι, πιθανόν ο λόγος για τον οποίο η μορφή αυτή συναρπάζει τους ανθρώπους.
Μουσική διεύθυνση Ηλίας Βουδούρης
Χορογραφία – Λιμπρέττο Λόρκα Μασσίν
Σκηνικά: Σοφία Παντουβάκη / Επιμέλεια κοστουμιών: Xρυσάνθη Ψαροπούλου
Φωτισμοί Γιάννης Θεοδωρίδης
Διεύθυνση Χορωδίας Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Τραγούδι Μαρία Φαραντούρη
Μπουζούκι Μανώλης Γιωργοστάθης, Άρης Κούκος
Ζορμπάς Στράτος Παπανούσης
Tζων Ντανίλο Ζέκα
Mαρίνα Μαρία Κουσουνή
Mανωλιός Αλεξάντερ Νέσκωβ
Oρτάνς Σταυρούλα Καμπουράκη
Γυναίκες: Πόπη Σακελλαροπούλου, Μήτση Στεργιανού, Βανέσα Κούρκουλου, Άννα Φράγκου, Ελεάνα Ανδρεούδη, Κλεοπάτρα Ανερούσου, Αθηνά Βρούβα, Όλγα Ζουρμπινά, Εύη Καρπούζη, Κατερίνα Κήκου, Ελένη Κλάδου, Μάγδα Κούκου-Φέρρα, Μαργαρίτα Κώστογλου, Μάγδα Λαγογιάννη, Δέσποινα Μπισμπίκη, Βερόνικα Παπαδημητρίου, Ελευθερία Στάμου, Ζωή Σχοινοπλοκάκη, Βίκυ Τσιρογιάννη, Αριάδνη Φιλιππάκη
Άντρες: Φώτης Διαμαντόπουλος, Μπλέντι Λατίφι, Έκτωρ Μπολάνο, Μιχάλης-Φλωριάν Παππάς, Στέλιος Κατωπόδης, Πέτρος Κουρουπάκης, Ευάγγελος Λαφάρας, Νίκος Μοσχής, Γιάννης Μπενέτος, Εσμεράλντο Μπίτρο, Έλτον Ντιμρότσι, Μάικλ Ντούλαν, Ιλίρ Σίπρι, Θανάσης Σολωμός, Δημήτρης Φέρρας