Ο Σταύρος Ψυλλάκης είναι σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, αλλά κυρίως είναι παρατηρητής και στοχαστής. Οι ταινίες του, ανεξάρτητα από το θέμα, ουσιαστικά είναι υπαρξιακά δοκίμια. Κι εμείς ως θεατές -βγαίνοντας συγκινημένοι από την αίθουσα- καλούμαστε να αναλογιστούμε σιωπηλά την ίδια μας την ύπαρξη, βαθιά και ουσιαστικά.
Στο αφιέρωμα του Cinobo, παρουσιάζονται οι 3 τελευταίες ταινίες του ως τριλογία, με γενικό τίτλο «Ωδές στην Ύπαρξη». Οι προβολές θα γίνουν 28, 29 και 30 Οκτωβρίου 2022 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος παρουσία του σκηνοθέτη, και θα υπάρχουν εισηγήσεις ειδικών και συζήτηση με το κοινό.
Θα προβληθούν οι ταινίες:
«ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ η μνήμη του τόπου» (για τον αντάρτη Γιάννη Λιονάκη) (αθηναϊκή πρεμιέρα της ταινίας)
«ΓΙΑ ΧΩΡΙΣ ΛΟΓΟΥΣ συναντήσεις με τον Γιώργο Μανιάτη» (για τον λεγεωνάριο, συγγραφέα και μουσικό Γιώργο Μανιάτη) και
«ΟΦΕΙΛΗ» (για τον φίλο μας Αλέκο Ζούκα)
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
«Για Χωρίς Λόγους, Οφειλή, Αποχαιρετισμός: τρεις τίτλοι πολυσήμαντοι που το νόημά τους διαρκώς μετατοπίζεται και δεν λέει να καταλαγιάσει μέσα μου. Δεν είμαι σίγουρος σε ποια από τις τρεις ταινίες ταιριάζει ο κάθε τίτλος. Κάθε ταινία εστιάζει σ’ ένα μόνο πρόσωπο -όχι ως βιογραφία ή πορτρέτο- και ουσιαστικά είναι ένα ταξίδι στη γεωγραφία της ψυχής του “ήρωά” της. Σιγά, σιγά μέσα μου τις ένιωθα σαν μια τριλογία, με τρία τελείως διαφορετικά πρόσωπα, που όμως το καθένα τους ήταν μια ωδή στην ύπαρξη».
-Σταύρος Ψυλλάκης
Πρόγραμμα Προβολών
Παρασκευή 28 Οκτωβρίου
19:00 | ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ η μνήμη του τόπου (88’)
20:30 | Συζήτηση με τους Μενέλαο Χαραλαμπίδη (διδάκτορας ιστορίας, Παν/μιο Αθηνών) και Νίκο Βαφέα (ιστορικός κοινωνιολόγος, Παν/μιο Κρήτης)
Συντονίζει ο Τάσος Μελεμενίδης (Υπεύθυνος προγράμματος Cinobo)
Σάββατο 29 Οκτωβρίου
18:00 | ΓΙΑ ΧΩΡΙΣ ΛΟΓΟΥΣ συναντήσεις με τον Γιώργο Μανιάτη (98’)
20:00 | ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ η μνήμη του τόπου (88’)
Κυριακή 30 Οκτωβρίου
18:00 | ΟΦΕΙΛΗ (76’)
19:30 | Ο κριτικός κιν/φου Γιάννης Ζουμπουλάκης συζητά με τον Σταύρο Ψυλλάκη για την τριλογία ΩΔΕΣ ΣΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ
20:00 | ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ η μνήμη του τόπου (88’)
«Ο κάθε άνθρωπος που γνωρίζουμε στη ζωή μας είναι ένα ταξίδι και πολλές φορές νιώθουμε από την αρχή αν θα ταξιδέψουμε μαζί του πρώτη θέση ή χωρίς αποσκευές και με άδειες τσέπες».
ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ η μνήμη του τόπου (2022) | Αθηναϊκή πρεμιέρα της ταινίας
Σύνοψη
Ο Γιάννης Λιονάκης, 87 χρονών, διωκόμενος και επικηρυγμένος αντάρτης, σ’ ένα ταξίδι αποχαιρετισμού στον τόπο που καθόρισε τη ζωή του, μας αφηγείται μια απίστευτη προσπάθεια επιβίωσης, 14 χρόνων (1948-1962), που ξεκινάει με το τέλος του Εμφυλίου στην Κρήτη. Κορμός της ταινίας είναι αδημοσίευτο υλικό που γυρίστηκε το 2007, στο πλαίσιο του ντοκιμαντέρ Άλλος Δρόμος Δεν Υπήρχε.
Σημείωμα σκηνοθέτη
Ο Αποχαιρετισμός αφορά μια ιστορία που διαδραματίζεται στο Ν. Χανίων την περίοδο 1948-1962, μετά το τέλος του Εμφυλίου στην Κρήτη. Τυπικά είναι μια ταινία που μέσω του αντάρτη Γιάννη Λιονάκη, αφορά την ιστορική μνήμη. Όμως η προσέγγισή μας δεν εξαντλείται στην εικόνα ενός ανθρώπου, πιστού αγωνιστή στα ιδανικά του. Η γοητεία του “ήρωά” μας υπερβαίνει αυτά τα χαρακτηριστικά. Βεβαίως και τον απασχολούν συνέχεια τα πιστεύω και τα ιδανικά του όμως ο Γιάννης Λιονάκης είναι κάτι παραπάνω. Είναι μια ωδή στην ύπαρξη και αυτή είναι η οπτική της ταινίας μας. Όταν σκέφτομαι τη ζωή του ο νους μου προσπερνά το ιστορικό πλαίσιο που έζησε και έδρασε. Σκέφτομαι τους ήρωες των δημοτικών τραγουδιών και της λαϊκής μας παράδοσης. Τέτοια ήταν η στόφα του. Δεν τελειώνει τυχαία η ταινία με τον δημοτικό στίχο «Θε μου, και τι ν’ απόγιναν της γης οι αντρειωμένοι…». Ήταν ένας πολεμιστής, με απόλυτη συνείδηση της μνήμης του τόπου που τον φιλοξένησε και της παράδοσης που τον προφύλαξε στην αγκαλιά της. Η ταινίας είναι ένα λεπτό κέντημα, λιτό και στιβαρό, που πατά στέρεα στο αξιακό σύστημα του τόπου που διαδραματίζεται η ιστορία μας.
ΓΙΑ ΧΩΡΙΣ ΛΟΓΟΥΣ συναντήσεις με τον Γιώργο Μανιάτη (2019)
Σύνοψη
Ο Γιώργος Μανιάτης (1939-2018) λεγεωνάριος στην Αλγερία στα 18 του, συγγραφέας και μουσικός στη συνέχεια, ορίζει τον εαυτό του ως “δημόσιο κίνδυνο”. Η ταινία δεν είναι μια βιογραφία του Μανιάτη. Αναζητά την περιπέτεια της ψυχής του, μιας συνείδησης σε διαρκή εγρήγορση, εμπρηστικής και αυτοπυρπολούμενης. «Αλλάζει τη ζωή, όποιος αλλάζει ζωή», μας λέει.
Σημείωμα σκηνοθέτη
Με τον Γιώργο Μανιάτη συναντηθήκαμε το 2014, μετά από προτροπή κοινού φίλου. Σύντομα διάβασα το πρώτο του βιβλίο “Δραπέτευσα από τη Λεγεώνα των Ξένων”. Με καθήλωσε. Aναζήτησα και άλλα γραπτά του και πληροφορίες γι’ αυτόν. Η αρχική γοητεία πολλαπλασιάστηκε. Η γραφή του με συνεπήρε: σύλληψη, περιεκτικότητα και χρήση της γλώσσας, μοναδικά. Γνωριστήκαμε περισσότερο και καταγράψαμε τις πρώτες μας συναντήσεις. Ίσως γινόταν ταινία… Θα το αποφασίζαμε από κοινού. Ο Μανιάτης ήταν κάτι πολύ ιδιαίτερο. Η συνήθης φόρμα των πορτρέτων -συνεντεύξεις του ίδιου και άλλων προσώπων, σε συνδυασμό με βιογραφικά και πραγματολογικά στοιχεία- δεν με ικανοποιούσε. Στην περίπτωσή του, η διαίσθηση με ωθούσε σε μια βασική επιλογή: να είναι μόνον αυτός και το Έργο του. Στην ταινία που τελικά έγινε, παρακολουθούμε τον τιτάνιο αγώνα μιας συνείδησης, σε διαρκή εγρήγορση, εμπρηστικής και αυτοπυρπολούμενης, που θέλει να βρει σ’ αυτόν τον κόσμο μια θέση που να τη δικαιούται. «… Στο βιβλίο του έχει ενσωματωθεί, με τον πιο οργανικό τρόπο, η περιπέτεια της ψυχής του. Αυτή η αναζήτηση του παραναλώματος στη δράση, …αυτός ο παροξυσμός και ο αλκοολισμός της συνεχούς κίνησης, είναι ουσιαστικά ο πρωταγωνιστής του βιβλίου – και ίσως ο συγγραφέας του.» Παρατηρήσεις του κριτικού λογοτεχνίας Α. Ζήρα για τη Λεγεώνα των Ξένων, που είναι, πιστεύω, για τον θεατή και η τελική αίσθηση της ταινίας μας.
ΟΦΕΙΛΗ (2021)
Σύνοψη
Ο Αλέκος Ζούκας είναι ένας άνθρωπος ιδιαίτερα αγαπητός, γλεντζές και ταυτόχρονα βαθιά σκεπτόμενος και στοχαστικός. Ένας άνθρωπος που δύσκολα τον ξεχνάς αν τον γνωρίσεις. Στην ταινία, τα ταξίδια του σκηνοθέτη με τον Αλέκο Ζούκα και τους φίλους του στην Πυρσόγιαννη εναλλάσσονται με τις εκμυστηρεύσεις του Αλέκου για την εμπειρία του με τον καρκίνο. Ένα εγκώμιο στη φιλία από έναν άγγελο αμαρτωλό…
Σημείωμα σκηνοθέτη
Ο Αλέκος Ζούκας έχει πολλές ιδιότητες και πλούσιο βιογραφικό, αλλά η ταινία δεν αφορά καμιά από αυτές τις ιδιότητες, δεν αναφέρονται καν, όπως δεν υπάρχουν και σχόλια φίλων και γνωστών του. H ταινία δεν είναι μια βιογραφία του Αλέκου και δεν μιλά για τον καρκίνο, την εμπειρία που βιώνει. Μιλά για ποιότητες ζωής. Μιλά για τους καρκίνους που καταδυναστεύουν τη ζωή μας, γι’ αυτά που χάσαμε, που ξεχάσαμε ή που νιώθουμε ανήμποροι πια να γευτούμε, σε μια καθημερινότητα που μας συνθλίβει κι εμείς άκριτα αποδεχόμαστε και αναρωτιέται, μέσω του “ήρωά” μας, «πότε θα καταλάβει ο άνθρωπος ότι οφείλει περισσότερα στην ποίηση απ’ ό,τι στην εφορία;». Αντιμετωπίζοντας τον Αλέκο σαν λογοτεχνικό “ήρωα” η ταινία ουσιαστικά είναι ένα εγκώμιο, μια ελεγεία στη φιλία από έναν “άγγελο αμαρτωλό”. Και πολλά άλλα…